La Bibia piemontèisa/Testament Neuv/Maté/Maté 5

←Maté 4

La Bibia piemontèisa Maté

Maté 6→

La Bìbia piemontèisa - Mate 05

5

Ël Sermon an sël mont

¹Cand ch’a l’ha vëddù ch’a l’era rivaje motobin ëd gent, Gesù a l’é 'ndàit an sla còsta d’un mont e a l'é setasse. Ij sò dissépoj a son avzinasse, ²e chiel a l’ha dàit man a dotrineje. A-j disìa:

Le beatitùdin

³“A l'han ëd boneur^[1] ij pòver ant lë spìrit^[2], përchè ‘l règn dël cel a l’é për lor. ⁴A l'han ëd boneur coj ch’a pioro^[3], përchè ch’a saran consolà. ⁵A l'han ëd boneur j’umij^[4], përchè a saran lor ch’a arseivran an ardità la tèra. ⁶A l'han ëd boneur coj ch’a l'han fam e sèj ëd giustissia^[5], përchè a saran sodisfàit. ⁷A l'han ëd boneur ij misericòrdios, përchè ch’a sarà faje misericòrdia. ⁸A l'han ëd boneur coj ch’a son net ëd cheur^[6], përchè a saran lor ch’a vëdran Nosgnor. ⁹A l'han ëd boneur coj ch’a travajo për la pas, përchè ch’a saran ciamà ij fieuj ëd Nosgnor. ¹⁰A l'han ëd boneur coj ch’a son përseguità për motiv ëd giustissia^[7], përchè ‘l règn ëd Nosgnor a l’é për lor. ¹¹Vojàutri i l’avreve da consideré ch'i l'eve 'd boneur cand ch’i sareve 'ngiurià e përseguità an càusa ‘d mi, e a l’avran dit contra 'd vojàutri ‘d ròbe ch’a son nen vere^[8]. ¹²Për lòn arlegreve e sauté ‘d gòj, përchè vòstra arcompensa a sarà granda an cel. An efet, a l’é dcò parèj ch’a l’han përseguità ij profeta^[9] ch’a son ëstàit prima ‘d voi.

La sal e ‘l ciàir

¹³Voi i seve la sal ëd la tèra, ma se la sal a ven a perde sò savor, com' é-lo ch'as podria fé për rendla torna salà? A val pi nen d'àutr ch' esse campà vìa e scarpisà da la gent^[10]. ¹⁴Voi i seve ‘l ciàir dël mond: na sità piassà ans na montagna a peul nen esse stërmà^[11]. ¹⁵As anvisca nen na candèila për butela sota 'n sigilin^[12], ma s'un candlé, parèj ch'a fasa 'd ciàir a tùit coj ch'a son ant la ca. ¹⁶Ant la midema manera, che vòst ciàir a risplenda dë 'dnans ëd la gent, për ch' a vëddo vòste bon-e euvre e a rendo onor^[13] a vòst Pare ch'a l'é an cel.

Ël compiment ëd la Lege e dij profeta

¹⁷“Sté nen a chërde che mi i sìa rivà për dësblé^[14] la Lege o ij proféta^[15]; i son nen rivà për dësbleje, ma për porteje a compiment^[16]”. ¹⁸An vrità iv diso che fin-a tant ch’a duro ‘l cel e la tèra, gnanca ‘l segn pì cit^[17] dla Lege scrita 'd Nosgnor a dësparirà, fin-a tant che ij sò propòsit a sìo dël tut realisà^[18]. ¹⁹Tant che col ch’a l’avrà mancà 'd fé ubidiensa fin-a al pì pcit dë sti comandament, e ch’a l’avrà mostrà a d’àutri a fé l'istess, a sarà considerà 'l pì pcit ant ël Regn dël cel, ma col ch’a l’avrà renduje ubidiensa a la Lege ëd Nosgnor e ch’a l’avrà mostraje a d'àutri, a sarà considerà grand ant ël Regn ëd Nosgnor.

²⁰Mi iv diso che se la Lege ëd Nosgnor i l’eve nen pijala an sël sério motobin da pì 'd lòn ch'a fan ij magister ëd la lege e ij Farisé, i intrereve pa nen ant ël Regn dël cel.

L’amassidi

²¹I l’eve sentù ch’a l’avìo dit a j’antich ëd nen comëtte d’amassidi^[19], e chi ch’a comëtt n’amassidi a l’ha da esse condanà dal tribunal. ²²Ma mi iv diso che fin-a chicassìa a ven-a anrabià contra sò frel a sarà condanà dal tribunal; chi ch’a-j dà ‘d nòm a sarà condanà dal Sinedri, e chi ch'a lo malediss a sarà meritèivol dël feu dl’infern. ²³Se donca it pòrte toa oblassion a l’autar, e che lì it arcòrde che tò frel a l’ha cheicòlsa contra ti; ²⁴lassa lì toa oblassion ëdnans a l’autar, e va prima a fé la pas con tò frel, e peui torna a smon-e toa oblassion.

²⁵Àbie soen ëd rivé a n’acòrdi con chi ch'at veul denunsié, fin a tant ch’i seve 'n sla vìa dël tribunal, dësnò chi ch’at acusa at butrà ant le man dël giùdes, e ‘l giùdes ant le man ëd le vardie, e lor a të sbato 'n përzon. ²⁶An vrità^[20] it diso: ti ‘t në seurtras pa fin-a ch’it l’avras pagà l’ùltim centèsim.

L’adulteri

²⁷I l’eve sentù ch’i l’avìo dit a j’antich ëd nen comëtte d’adulteri^[21]. ²⁸Ma mi iv diso che fin-a chicassìa ch'a varda la fomna ‘d n’àutr con l’anvìa d'avèjla, a l’ha già comëttù n’adulteri con chila ant sò cheur. ²⁹Se tò euj, ch'a sìa fin-a 'l pì bon, at fà broncé 'n pëccà, gavlo e camplo vìa, përché a l’é mèj perde un dij tò mèmber che tut tò còrp a sìa campà 'nt l’infern^[22]. ³⁰E se toa man, ch'a sìa fin-a la pì fòrta, at fà broncé an pëccà, tàjla e campla vìa, përchè a l’é mèj perde un dij tò mèmber che tut tò còrp a sìa campà 'nt l’infern^[23].

Ël divòrsi

³¹I l’eve sentù che la Lege a dis dcò: “Se cheidùn a veul mandé vìa^[24] soa fomna, ch’a-j daga 'n document ëd divòrsi^[25]”. ³²Donca, mi iv diso che chicassìa ch'a l'avèissa ripudià soa fomna, fòra dël cas ëd tradiment^[26], a la fà dventé n’adùltera; e chicassìa ch'as marida con na fomna ripudià, a comëtt n’adulteri^[27].

Lë spërgiurament

³³I l’eve ‘dcò sentù che ai nòstri antich a l’era stàit dit: “Fà pa në spërgiur^[28], ma it rendras a Nosgnor lòn ch’it l’avìe promëttuje con giurament^[29]”. ³⁴Ma mi iv diso: ‘Giuré nen dël tut^[30], an gnun-a manera; nì për ël cel, ch’a l’é ‘l tròno ‘d Nosgnor^[31]; ³⁵nì për la tèra, ch’a l’é lë scagn dij sò pé^[32], nì për Gerusalem, ch’a l’é la sità dël gran Rè^[33]. ³⁶It giureras ëdcò nen për toa testa, përchè it podrìe gnanca fé che un dij tò cavèj a dventèissa bianch o nèir. ³⁷Ma che vòsta paròla a sìa eh, cand ch’a l’é eh, e nò cand ch’a l’é ‘d nò. Tut ël rest a ven dal diav.

La vendeta

³⁸I l’eve sentù la Lege ch’a dis che ‘l castigh a l’ha da corisponde al darmagi: ‘Euj për euj e dent për dent^[34]”. ³⁹Ma mi iv diso: ‘Arzist pa a na përson-a grama, ma s'at dà në s-giaf an sla ciafela drita, preséntje ‘dcò l’àutra. ⁴ E se cheidùn a veul rusé con ti, e gavete lòn ch’it l’has adòss^[35], lassje ‘dcò ‘l mantel. ⁴¹E se cheidùn a veul oblighete a 'ndé 'nsem a chiel për doe mija, vane për quat. ⁴²Dà a col ch’at ciama e stravijte nen da col ch’a vorìa ciamete ‘n préstit.

L’amor për ij nemis

⁴³I l’eve sentù la Lege ch’a dis: “It voreras bin a tò pròssim e mal a tò nemis^[36]”. ⁴⁴Ma mi iv diso: “A venta vorèj bin dcò a vòstri nemis, e benedì coj ch’av maledisso. Fé dël bin a coj ch’av veulo mal, e preghé për coj ch’av maltrato e ch’av molesto^[37], ⁴⁵përch’i sie fieuj ëd vòst Pare ch’a l’é 'n cel. Chiel a fà levé 'l sol tant sù ij gram che sù la brava gent, e pieuve tant sù coj ch’a son giust che sù coj ch’a lo son pa. ⁴⁶Përchè s’i veule mach bin a coj ch’av veulo bin, che arcompensa a l'é cola ch’i mérite? É-lo ch’a fan nen l’istess ij gablé dzonest? ⁴⁷E s’i seve grassios mach anvers a vòsti amis, còsa ch'i feve da pì che j’àutri? Fin-a ij gablé corompù a fan l’istess? ⁴⁸Vojàuti i l’eve da esse përfet coma ch’a l’é përfet vòst Pare ch’a l’é an cel^[38].

Nòte

1. La tradussion ëd ''makàrios'' a l’ha da dé l’idèja d’un chërdent ant na posission invidiàbil (ch’a l’é “fortunà”, bonuros, benedì) përché ch’a l’ha arseivù (o ch’arseivrà) ‘l favor, ij don ëd la providensa ‘d Nosgnor - che, a la létera, a slarga, angrandiss ij benefissi ‘d Soa grassia. Sossì a càpita quand ch’as arsèiv la smens ëd la fej e ch’a chërs ant l’ubidiensa. A l’é për lòn che ''makàrios e pistis'' a son soens gropà ant ël Testament Neuv. An piemontèis i sarìa për rendlo coma: “Che ‘d boneur a l’han coj che…”, “bonuros a son coj che”. Voltelo coma “beat” (bele se i l’oma “beatitùdin”) a l’ha pitòst ël sens ëd “content, tranquil, seren, pacìfich”, ch’a l’é nen pròpi lòn ch’a veul dì ''makàrios''.  
2. Coj ch’as rendo cont ch’a l’han da manca ‘d Nosgnor.
3. O “ch’a fan ël deul”. Cfr. Isaìa 61:2.
4. Cfr. Salm 37:11.
5. Cfr. Isaìa 55:1-2.
6. Cfr. Salm 24:3-4.
7. O “përchè ch’a son giust”. Cfr. 1 Pero 3:14.
8. O “Ògni sort ëd mal”. Cfr. 1 Pero 4:14.
9. Cfr. 2 Crònache 36:16; At 7:52.
10. Cfr. March 9:50; Luca 14:34-35.
11. Cfr. Gioann 8:12; 9:5.
12. Cfr. March 4:21; Luca 8:16; 11:33.
13. O "glòria". Cfr. 1 Pero 2:12.
14. O dësblé, cassé, anulé, dëscancelé, abroghé, dëstrùe.
15. Për buté da banda le Scriture antiche.
16. O compije.
17. O “la létera ''jòd'',un pontin o ‘n còma”.
18. O “compì”. Cfr. Luca 16:17.
19. Cfr. Surtìa 20:13; Deuteronòmi 5:17.
20. O "Amen".
21. Cfr. Surtìa 20:14; Deuteronòmi 5:18.
22. Cfr. Maté 18:9; March 9:47.
23. Cfr. Maté 18:8; March 9:43.
24. O “separesse”, “fé divòrsi”,
25. Cfr. Deuteronòmi 24:1-4; Maté 19:7; March 10:4.
26. O “anfedeltà”, “s’a l’é nen për càusa d’adulteri”.
27. Cfr. Maté 19:9; March 10:11-12; Luca 16:18; 1 Corint 7:10-11.
28. Cfr.. Levitich 19:12.
29. Cfr. Deuteronòmi 23:21.
30. Cfr. Giaco 5:12.
31. Cfr. Isaìa 66:1; Maté 23:22.
32. Cfr. Isaìa 66:1.
33. Cfr. Salm 48:2.
34. Cfr. Surtìa 21:24; Levitich 24:20; Deuteronòmi 19:21.
35. O “ël vestì”.
36. Cfr. Levitich 19:18.
37. O “për coj ch’av përséguito”.  
38. Cfr. Levitich 19:2; Deuteronòmi 18:13.