Dissionari Italian-Piemontèis/p

Da Wikisource.

Artorn

Travaj ancora nen terminà


Cost dissionari a l'é dzurtut adressà a coj ch'a fan ëd tradussion da l'Italian al Piemontèis për publiché an ës sit. As capiss ch'a l'é 'ncora nen n'euvra compléta. Chi ch'a sa a peul sèmper feje d'antegrassion, an rispetand le convension ch'i l'oma sernù.

Italian – Piemontèis

A - B - C - D - E - F - G - H - I - J - K - L - M - N - O - P - Q - R - S - T - U - V - W - X - Y - Z

P[modifiché]

PA[modifiché]

  • Pacare (vt): pasié, apasié, calmé, tranquiisé, buté an pas.
  • Pacca (sf): paton, patela, paca, lëcca, bòta, saraca, pataca, babòrgna.
  • Pacchetto (sm): pachét; di tabacco: boèt, boetin, boeta.
  • Pacchia (sf): paciada, balafrada, lapada, cucagna.
  • Pacchiano (ag): grossé, paco, tajà con ël piolèt, vestì con cativ gust, vuajant.
  • Pacco (sm): pachèt, pach, pachëtton, anvlòp.
  • Pace (sf): pas.
  • Paciere (sm): mediatore ëd pas, pasiant, pasior, pacificatore, conciliatore.
  • Pacificare (vt): pasié, apaisé, buté pas, fé la pas, pacifiché, concilié, rangé (le cose), chieté, dzarmé, disarmé.
  • Pacificazione (sf): pas, pacificazione, conciliazione, rangiament.
  • Pacifico (ag): pasi, pacifiché, tranquillo, chieté.
  • Pacifismo (sm): pacifismo.
  • Pacioccone (sm): pacioflo, gròss e grassi, bonomeri.
  • Pacioso (ag): pacifiché, pasios, pacios; (fam) barba pasi.
  • Padella (sf): pèila, padela; (per caldarroste) pèila foratà, pèila brusatòira; (orinale) padela.
  • Padellino (sm): peilin; uova al padellino: euv al palèt.
  • Padiglione (sm): pavajon; (del letto) baldachin; (tenda) tenda, (dell’esposizione o dell’ospedale) padijon, padiglione.
  • Padre (sm): pare, papà, pà; (putativo) parastr; i padri (smp) ij Grand, ij vej, j’antich. Ij cé; (sacerdote cattolico) padre; padre guardiano: pare Guardian, Guardian; padre spirituale: pare spiritual; Santo Padre: Pare Sant.
  • Padrino (sm): Parin; (di matrimonio): testimoni; (di duello) second, sgond, Parin.
  • Padronale (ag): patronal, padronal, dël padron.
  • Padronanza (sf): padronansa, patronansa,domini, (fig) bon-a conossènsa.
  • Padrone (sm): padron, proprietari, sgnor; lavorare alle dipendenze /essere al servizio di: esse sota padron.
  • Paesaggio (sm): paesagi, vista, vëddùa, panorama.
  • Paesano (ag): paisan, ëd pais, dël pais, campagnin; (sm) paisan, compaisan.
  • Paese (sm): pais; (piccolo paese) pasior, vilagi, borgà, borgià.
  • Paffuto (ag): cicio, pacioflù, ciaflù, cicion.
  • Paga (sf): paga, salari, stipendi, sòld, retribussion, pagamento, giornà, sman-a, quinzen-a, meisà.
  • Pagabile (ag): pagàbil.
  • Pagamento (sm): pagament.
  • Paganesimo (sm): paganésim, paganism.
  • Pagano (sm): pagan, ch’a l’é nen cristian.
  • Pagare (vt): paghé, regolé, liquidé, saldé, dé la paga; Dio non paga il sabato: Nosgnor a paga tard, ma a paga largh.
  • Pagella (sf): pagela.
  • Paggio (sm): pagi, pagèt.
  • Pagherò (sm): cambial direta, cambial, pagfherò.
  • Pagina (sf): pàgina, faciada, facia.
  • Paglia (sf): paja; stoppia: strobia; casa di paglia: bënna; color paglia: giàun, paja, pajarin, giàun ciàir; strato di paglia per coprire i tetti: chdeuva; cappello di paglia: pajëtta, caplin. caplin-a; paglia tirata: pajarin, pajoss, trium, ëd paja; triuss ëd paja; giaciglio di paglia: pajon.
  • Palato (sm): palé, palà; vòlta dla boca; (papille palatali): miminèt dël gust.
  • Palesare (vt): manifesté, dëscheuvre, dëscurvì, dësvelé, rivelé, arvelé, mostré; confidé, publichhé, fé conòsse.
  • Palese: conossù, cognossù, evident, ciàir, notòri.
  • Palesemente: al dëscovert, al descuert [SantAlbino]: allo scoperto, a scoperto, in luogo scoperto, all'aria aperta, senza riparo; fig. allo scoperto, a fronte scoperta, palesemente].
  • Palma (sf): (della mano) palm, parla, piat; (del remo) pala, palëtta; (pianta) palma; Domenica delle palme: la Ramuliva; palma benedetta: ramuliva, l’uliva, l’uliv.
  • Palmo (sm) palm, palma; (misura) branca, spana; (quantità misurata) brancà.
  • Palude (sf): mojiss, ciòm, rantan, baciass, pautass, paluda, padula, gòja, gheuj.
  • Paludoso (ag): pautus, pien ëd pàuta, rantanos, mojiss, ciomoss, paludos, padulos.
  • Panno (sm): pann; stoffa di lana: stòfa ‘d lan-a; pannolino: pann ëd lin; i panni: vestimente, veste.
  • Paradosso (sm): paradòss, esagerassion, assurdità, contrassens, drolarìa.
  • Paradossale (agg.): paradossàl, esagerà, dròlo.
  • Paragonare (vt): paragoné, confronté, misuré, mzuré, rëscontré, comparisioné.
  • Paralitico (sm e agg): paralitich.
  • Paralisi (sf): paralisìa, paràlisi, colp, emiplegìa, aneorisma, parlétich, eclampsìa, assident, apoplessìa, paresi, cardioplesìa.
  • Paralizzante (agg.): paralisan.
  • Paralizzare (vt): paralisé, (fig.) impedì, antërpì.
  • Paralizzato (agg.) paralisà, antërpì.
  • Parecchio (avv. e agg.): assé, sissé, motoben, motobin; parecchi: diversi, tanti, pì che un, dontrè.
  • Parimenti (avv.): a l'istèssa manera, l'istess.
  • Parlare (vi): parlé, ciancé, ciaciaré, ciaramlé, dì, fé pasqué, dëscore, conversé, descute, disserté, pijé la paròla; (a bassa voce) ciusuné, bësbijé, parlé sotvos; (a alta voce) crijé, criassé, brajé, brajassé, sgarì, uché, urlé; parlare per metafora: parlé cuèrt; parlare a vanvera: quaquaré, parlé a dzoneus /a noneus, fé ‘d paròle; parlare di: parlé su [A parla su chièl coma se a fussa un gadan]; parlare molto chiaro: dì a paròle longhe e larghe; parlare farfugliando: mangé /mastié le paròle; prendere in parola: pijé un an paròla; parlare usando parole difficili: dì ‘d parolon.
  • Parola (sf): paròla, dit, mòt, dëscors, vacàbol, termo, espression; liturgia della Paròla: liturgìa dla paròla; Parola di Dio: Paròla ‘d Nosgnor; gioco di parole: calembor, gieugh ëd paròle; parole incrociate: paròle ancrosià; subissare di parole: anvërtojé ‘d paròle; in una parola: për tajé curt, tut curt, për curt; discutere animatamente: dësblé ‘d paròle; in poche parole, in breve: an abresé; pesare le parole: mëzuré le paròle; venir meno alla parola: manché ‘d paròla.
  • Parrucca (sf): pruca. L'espressione "fé la pruca a queidun" significa "rimproverare qualcuno". L'aggettivo "dësprucà" significa "esperto". Difatti ad una persona esperta ed irreprensibile "gnun a-j fà la pruca", nessuno lo rimprovera.
  • Parte (sf): part, tòch, porsion, fëtta, (regione) region, leug, leu, part, canton, sit, pòst; (dovere) ancombensa, dover, part, travaj; (teatro), part, ròlo; (partito) partì, (mus) spartì, part; far parte, spartire: fé part, spartì; senza contare che: a part che; di queste parti: dë ste part; parte anteriore: part ëdnans; parte posteriore: part daré.
  • Partenza (sf): partensa, partì; [dé ‘l segnal ëd partì].
  • Partecipare (vi): pijé part, partessipé, participé (dividere) fé part, spartì, partagé (dispensare) fé part, dé, distribuì, dispensé; (annunciare) fé part, dé la neuva, nunsié.
  • Particolarmente (avv.): ëd manera specìfica, particolar.
  • Partire (vi): parte, andé via, partì, slontanesse, dëscampé, fé fagòt, fé vela; a partire da: a partì da…
  • Partito (sm): partì; essere a mal partito: esse a curte busche.
  • Partner (sm): cambrada, sòcio, compagn, colega, partitant.
  • Partorire (vi): caté.
  • Parziale (agg.): parsial; (essere parziali) esse parsial, fé ‘d parsialità, fé ‘d tòrt.
  • Parzialità (sf): parsialità, [mostré ‘d parsialità].
  • Parzialmente (avv.): an part.
  • Pascolare: (brucare l’erba) pasturé, (condurre al pascolo): pasturé [pasturé le bestie].
  • Passare (vt): passé; (attraversare) travërsé, dëstraversé, passé da l’àutra; (andare oltre) oltrapassé, sorpassé, superé, passé dnans, passé dë dnans, dëscavalché, scavalché; (fig) vince, guadagné, vagné; (a scuola) passé, sté promòss; passare sopra: passé dzora; passarla liscia: passela bela; passare dall’altra parte: passé dë dlà; passarne (fare dolorose esperienze) passene.
  • Passo (sm): pass, (passaggio) passagi, (di montagna) pass, còl, (fig.) andi, andur; di pari passo: andé 'd cobia.
  • Patria (sm): patria, pais; > nòstra patria cita, patria celest (:paradiso).
  • Patriota (sm): patriòt, patriòta, (compatriota) paisan, compaisan, patriòt, compatriòt.
  • Patriottardo (sm): patriòt fàuss, patriotard.
  • Patriottico (agg.): patriòtich.
  • Patriottismo (sm): patriotism, amor al pais.
  • Patto (sm): pat, acòrd, acòrdi, convension, intèisa, concordà.
  • Pavimento (sm): paviment; (di legno) palchèt, parchèt, paviment ëd bòsch; (di piastrelle, mattoni, pietre, marmo) sternìa; (di terra battuta) batù.
  • Pavoneggiarsi: Blaghesse [Se 't blaghe! (Come ti pavoneggi!)].
  • Pazienza!: S-ciao!
  • Pazzia: matarìa, matrìa; [fare una pazzia, ghiribizzo: matan-a].
  • Peccaminosità (sf): condission d’esse pëccaminos, colpevolëssa.

PE[modifiché]

  • Peccaminoso (agg.): pëccaminos, pecaminos, colpèivol.
  • Peccare (vi): fé pecà, peché, fé pëccà, pëcché, manché, fé na mancansa, sbalié, falé.
  • Peccato (sm): pecà, pëccà, colpa, delit, fota, fal, fala, eror, sbalio, mancansa, vissi. Peccato! (escl.) Darmagi! Darmage!
  • Peggio (avv.): pes, pì mal; peggio che mai: pes che pes, a la garabia, pes pì che mai; alla peggio: për mal ch'a vada, a la mala pes, për mal pensà ch'a sia, a la pì longa.
  • Pegno (sm): gage, pegn, caussion, ara; (fig.) segn, testimoniansa; (gioco) pòsta; dare in pegno: angagé, dé an gage (an pegn), ampegné.
  • Pellegrinaggio (sm): pelerinagi, pelegrinagi, romiagi.
  • Pellegrinare (vt): andé an pelerinagi, fé un pelerinagi, pelegriné; (fig.) vagabondé, bambliné, bimblané
  • Pellegrino (sm): pelerin, pelegrin, romé.
  • Pena (sf): pen-a, sagrin; fastudi, fastidi, dolor; (punizione) pen-a, castigh, penitensa, suplinni, condan-a; essere conveniente: valej la pen-a, merité la pen-a (n'é valsa la pena: a l'é valune la spèisa); affannarsi: desse pen-a.
  • Pene (sm): pénis. (popolar:) Bataj, Batòcc, Ciolin, Dësmorin dle fomne, Fer foà, Gamba dë dnans, Ghigno, Mànich, Marca dl'òmo, Mèmber pecator, Osel, Penel, Picio, Pich, Pichèt, Pirilo, Pistòla, Pistolot e Brichèt (per i bambini), Porilo, Utiss, Vërga, Vèt.
  • Penetrante (agg.): ch’a intra, ch’a passa; (profondo) creus, ancreus, përfond; (di suono) aùss, avuss, sclin.
  • Penetrare (vt): intré drinta, intré, penetré, fichesse andriinta, passé, traversé, dëstraversé, anfilesse; fé brecia.
  • Pennone (sm) drapò, bandierin-a; (mar) erbo (dle nav), erbo portansëgne.
  • Pentecoste (sf): Pentecòste, Pancòsta, Festa dlë Spìrit Sant.
  • Pentimento (sm): pentiment; (rammarico) ringret, regret. (conversione) conversion, emendassion.
  • Pentirsi (vr): pentisse, ringreté, regreté, dëspiaseisse, doloresse; cambié la ment, cambié l'òm interior [an particolar riferiment al acetassion ëd ël volèj 'd Nosgnor], convertisse, pensé divers, cambié la manera 'd pensé, cambié ij propòsit che l'oma, ringreté d'avèj fàit quejcòsa 'd mal, sagrinesse d'avèj ofendù Nosgnor, decidse 'd cheur ëd fé pì nen lòn che Nosgnor a stima esse 'n pecà, avej dëspiasì për coma ch'i l'oma vivù an passà. [As arfà a na disposission ëd la ment]; (rimpiangere) ringreté; regreté; agreté; dëspiasèisse; [arconòsse i nòstri pecà e cambia manera 'd pensé].
  • Perbene (agg.): bon, da bin, bin fàit.
  • Pergamena (sf): bërgamin-a, përgamen-a, palinsest.
  • Pericolante (agg.):tramblant, drocant, pericolant.
  • Pericolo (sm): perìcol, privo; arzigh; non c'è pericolo che: (a j'é) pa privo che; (rischio) asar, asard, risich, arzigh; trovarsi in pericolo: esse an perìcol; pericolé; aver superato il momento critico: esse fòra perìcol; persona pericolosa: perìcol pùblich.
  • Pericoloso (agg.): pericolos, arzigos, asaros, asardos, danos.
  • Perseguibile (agg.): përseguibil.
  • Perseguire (vt): (cercare di raggiungere) përseguì; (ambire): ambì, ambissioné [l’ambission a men-a a la përdission]; (cercare di conseguire, impegnarsi con tenacia per raggiungere un fine) angagesse fòrt a, travajé për, sté dapress, cudì; (seguire attentamente un lavoro): cudì un travaj].
  • Perseguitare (vt): përseguité, tormenté, fé tribulé, avèj an ghignon, dé adòss.
  • Perché (cong.): përché, codisto? Codì? (sm) përché, motiv.
  • Percepire (vt): përcepì, capì, comprende, conòsse.
  • Percezione (sf): përcession, idèja, idea.
  • Percorrere (vt): përcore, fé, passé, marcé, travërsé, dëstravërsé.
  • Perdersi d'animo: perde ël cheur.
  • Perdinci!: Dincinato! Dincio! Fable! Foble!
  • Perdizione (sf): përdission, danassion, ruin-a, dann.
  • Perdita (sf): dëscàpit, pèrdita, pèrdita, giunta, passiv, scàpit, (calo) arcal.
  • Perdono (sm): përdon, përdonansa, indulgensa, assolussion, condon, amnistìa, grassia, scusa.
  • Perdonare (vi): përdoné; perdonargliela: lassejla passé.
  • Perfetto (ag): përfet, compì, complet, divin, ideal, squisì.
  • Perfezione (sf): përfession.
  • Pergolato (sm): pinòcol, tòpia; (pergolato circolare) bërsò.
  • Pericolo (sm): pericol, privo; (non c’è pericolo che): (a-i é) pa privo che; (rischio) azar, asard, risich, arzigh. ["A vanta fé noté che, për lòn ch'a rësguarda la presensa numerica d'anàrchich e 'd ca ocupà, pa privo che Turin a l'é un dij cas pì 'nteressant d'Europa"].
  • Periodico (ag): periòdich; (sm) giornal periòdich.
  • Periodo (sm): perìod, perìod, era, fase, moment, costrùt, mèmber, frase: (di tempo) età, época, temp.
  • Perlomeno, almeno: a dì pòch.
  • Perno (sm): pern, perno, pòles, pivò, pivòt; (fig.) sostegn, fondamenta.
  • Permettere (vt): lassé, përmëtte, consente, consentì, concede, dé ‘l përmess, dé la contenta, autorisé; (vr) përmëttse.
  • Però (cong): però, tutun, contut, con tut lòn, ma.
  • Perpetuare (vt): eterné, përpetué, rende etern.
  • Perpetuo (agg): sensa fin, përpetuo, sempitern, etern, imortal.
  • Perseguire (vt) : sté dapress, cudì; serché 'd oten-e, serche 'd rivé; (perseguitare) përseguité.
  • Perseverare (vi): përseveré, ten-e bon, nen demòrde, duré, continué, seguité, insiste, ten-e dur, përsiste.
  • Persino (avv.): fin-a, ëdcò, findi.
  • Persistere (vi): përsiste,insiste, duré continué, seguité, ten-e bon, ten-e dur, përseveré, nen demòrde, antestardisse, fissesse; (confermare un concetto) fortì, furtì, sosten-e, confermé.
  • Persistente (agg.): insistent, përsistent, ostinà, costant, përseverant.
  • Persistenza (sf): përsistensa, insistensa, ostinassion, costansa, përseveransa.
  • Persona (sf): përson-a; (aspetto) përsonal, fìsich, natural; (di servizio) përsonal.
  • Personaggio (sm): përsonagi, përsonalità; (fam.) cacam, cagnass, can gròss, papàver.
  • Personalità (sf): përsonalità, temperament, natura.
  • Personalmente (av): ëd presensa.
  • Personificare (vt): ancarné, përsonifiché, ampërsoné, representé.
  • Personificazione (sf): përsonificassion, ancarnassion,
  • Pertanto (cong.): a l'é për sòn (lòn, lolì); për conseguensa, donca.
  • Perturbare (vt): buté sot-dzura, bolversé, campé an aria; dësturbé, fé confusion; dësbogé, agité, përturbé.
  • Perturbatore (sm): përturbador, përturbator, soversiv, rivolussionari, agitator, dësturbator.
  • Perturbazione (sf): bolversament, rivolussion, confusion, përturbament, përturbassion, dësturb.
  • Pervenire (vi): rivé, arivé, ven-e, përven-e,vnì, capité, toché.
  • Perverso (agg): pien ëd gramissia, motobin gram, përvers, tut guast (vast).
  • Pervicace (agg.): teston, testass, testard, ostinà; (fam.) testa dura, tuso.
  • Pervicacia (sf): testardarìa, testonerìa, testardagin, ostinassion.
  • Pettinare (vt): pentné, (irreg, al pres, ind. e pres. cong. nelle prime tre persone sing. e terza plur.) mi i penten-o, ti it penten-e, chiel a penten-a, voi i penten-e, lor a penten-o, che mi i penten-a, che ti it penten-e, che chiel a penten-a, ecc.), sulié, ravié, coefé; (districare) scutì; (pettinare canapa, lino e simili) brustié, brus-cé; (la lana) cardé, scardé, scardassé, scarpì).

PI[modifiché]

  • Piacevole (agg.) agreàbil, piasos, agradì, ch’a pias, simpàtich, anciarmant, caparant.
  • Piacimento (sm): piasì, gust, agradiment, (a piacimento): a gré; (a tuo piacimento:) a tò gust.
  • Piano (avv.): dosman.
  • Picchiare (vt): bate, piché; (alla porta) tabussé, tambussé; (percuotere) patlé, dé ‘d bòte, aussé le man, bastoné, savaté, pijé a càuss /a pugn; (aereo) fé la picà.
  • Piccione (sm): colomb, colomba, (dim.) colombòt.
  • Picco (sm): pich, ponta, sima, cò; (a picco) (andé) a pich.
  • Piegare: pieghé, doblé, siré, tòrze; chiné: (di stoffa) plissé, fé le pieghe (sgualcire) storcioné; piegare le lenzuola: dobié ij linsòj; piegarsi (vr): dobiesse; piegare il capo: chiné la testa; piegare le spalle: chiné le spale.
  • Pietà (sf): pietà, divossion, religiosità [òm ëd pietà]; (compassione) pietà, misericòrdia, carità, compassion, umanità, sensibilità; monte di pietà: mont ëd pietà.
  • Pio (agg.) divot, religios; òm ëd pietà ; (pietoso) pietos, magnànin, misericordios; opera pia: euvra ‘d beneficensa, euvra pia, òpera pìa.
  • Piovere a dirotto: Pieuve a verse.
  • Pilastro (sm): pilia, pilaster, pilion, pilon, pilonet, colona, pedrit.
  • Più: pi; .più che altro: pì che àutr; più o meno: a truch e branca; più grande di: pì grand ëd ["ël pì grand ëd tut lòn che la saviëssa a në dà për fé ëd nòsta vita un boneur a l'é sens autr 'l avèj l'amicissia"].
  • Plasmare (vt): plasmé, modelé, modlé, figuré, dé forma.
  • Platealmente (avv.) ëd manera plateal, da sfacià, sensa vërgogness-ne, sensa ritegn.
  • Pletora (sf): plétora, abondansa, ecess (ëd sangh), esagerassion.

PO[modifiché]

  • Poco: (avv.) pòch, pò; (agg) pòch (poca, pòchi, pòche), scars, cit, curt, mnù, strèit, ràir; poco più, poco meno: un pò pì, 'n pò men; un pochino: tansipòch.
  • Podere (sm): teniment, tnùa, podèj, campagna, assin-a, tèra, bin, beni; essere a podere: esse a masoé, esse a s-ciavensa.
  • Poderoso (agg.): poderos, potent, fòrt, vajant, robust.
  • Podio (s,): palch, pedan-a, scagn, pùlpit.
  • Podismo (sm): marcia e corsa a pé, podism.
  • Podista (sm): coreur, coridor a pé.
  • Poema (sf): poema. [> Fé 'n poema (scrivere in modo prolisso); A l'é 'n poema (è cosa meravigliosa, straordinaria).
  • Poesia (sf): poesìa, poisìa.
  • Poemetto (sm): poemèt.
  • Poeta (sm): poeta; (scherzoso per persona strana) poeta, poetass; (sf): poetëssa; poeta si nasce: poeta a 'é chi a sa nen d'ess-lo.
  • Poetare (vi): poeté, poetisé.
  • Poeticamente (avv.): poeticament, ëd manera poética.
  • Poetico (ag): poétich; [da cui: licenza poetica: Licensa poética].
  • Poggiare (vt): (appoggiare) pogé, pontalé, sosten-e; (fondare) fondé, pogesse; spostarsi: pogé (a drita, a mancin-a),
  • Poggio (sm); brich, bricòla, truch, montruch.
  • Poi (avv.): peui, peu, apress, dòè, an séguit; (in secondo luogo, quindi) dapress, apress; da ora in poi: d'adess anans, d'or anans; prima o poi: tòst o tard..
  • Poiché (cong.) (di tempo) dòp che; (causale) da pòst che, sicoma, dal moment che, da già che, përchè.
  • Polacca (sf.) (mus.) polonèisa, polaca; scarpa pesate: polaca.
  • Polacco (agg.) polonèis, polach.
  • Polare (agg.) polar, dël pòlo; stella polare: stèila polar, stèila timon.
  • Polarizzare (vt): polarisé; (fig.) concentré, orienté, adressé a l'istessa mira.
  • Polarizzatore (sm): polarisador, polariseur, polarisator.
  • Polca (sf) (mus.) pòlca.
  • Polvere: póer, póver
  • Polverone: povrass, povreri, nivola 'f póer.
  • Polveroso: povros, pien ëd póer, ampovrà.
  • Pomeriggio: dòp mesdì, press mesdì.
  • Popolamento (agg.) popolament.
  • Popolano (sm): popolan, òm (forma) dël popol.
  • Popolare (agg.): popolar, dël pòpol; (conosciuto) famos, cognossù, bin conossù, bin apressià, popolar, che tanti a-j bato le man; giudice popolare: giudes popolar.
  • Popolarità (sm): popolarità.
  • Popolarizzare (vt): rende popolar, popolarisé, divulghé, volgarisé.
  • Popolazione (sf): popolassion, abitant, gent.
  • Popolo (sm): pòpol; a furor di popolo: a onor dël pòpol.
  • Popoloso (agg.) popolà, popolos.
  • Popolaresco (agg.) popolaresch.
  • Popolarità (sf): popolarità, vòga, celebrità, fama.
  • Popoloso (agg.): popolos.
  • Popolazione (sf): popolassion.
  • Poppare (vt) pupé (làit), ciucé ‘l làit.
  • Poppata (sf): pupà, pupada.
  • Poppante (sm): poparin, masnà da pupa, masnà da làit.
  • Poppatoio (sm): puparòla, bibron, biberòn.
  • Portare (vt): porté; (trasportare) porté, trasporté, tramuvé; (condurre), mné, compagné; (arit. per riportare) arporté, portene; (trascinare) rablé.
  • Portale (sm)’ portal.
  • Portata (sf) portà, portansa; (di cannone) campà, gità, portà; (arch.) càrich, carigh, portà; (di fiume) possà; (fig) importansa, potensa, fòrsa; alla portata di mano: a portà ‘d man, a man; essere in grado: esse a la portà; non essere della medesima categoria: non esse ‘d soa portà.
  • Portone (sm): porton; (carraio) pòrta carera.
  • Posare (vt): (deporre) posé, arposé, antërposé; (riposare) pijé ‘l fià, arposé, pijé arlass; (ostentare) desse d’arie, desse ‘d sagna, blaghé; (motivare) fondé, basesse; avèj fondament; (appoggiare) posé, pugé; posarsi (vr) posesse.
  • Possedere (vt): avèj, possede, esse padron ëd, ten-e, dominé.
  • Possedimento (sm): teniment, tenuta, tenùa, podèj, possediment, proprietà.
  • Posseduto (agg.): possedù, sota ‘l possess, dominà.
  • Possesso (sm): possess, possession; proprietà; essere in possesso: avèj, possede; (ereditare): andé al possess, (insediare) buté al possess.
  • Posta (sf): pòsta; (puntamento) pontament; (appostamento) pàsta, avàit; (del gioco) messa, pòsta, gage; (servizio postale) pòsta; farlo apposta: felo a pòsta, felo a spress; a bella posta: a cas pensà.
  • Posteri (smp): ij fieuj, j'anvud, coj ch'a vniran, ij dissendent.
  • Posteriore (agg.): posterior, da daré, ch’a l’é daré, ch’a ven dòp, pì tard; (deretano) daré, posterior.
  • Posterità (sf): posterità, dissendensa, coj ch'a vniran, [passé a la posterità piemontèisa: acquistare fama duratura presso i piemontesi che verranno].
  • Posto (s,): pòst, sit, leugh, leu; pais, contrà, region,; impiegh, ufissi, càrica; al posto di: an leu ëd.
  • Potatore (sm): poeur.
  • Potente (ag): potent, ch’a peul, fòrt, gajard, vajant, autorèivol; (sm) përsonalità, përsonagi, (fam.) cacam, papàver, tòch gròss, cagnass, can gròss;
  • Potere (vi): podèj; può darsi: peul esse, miraco.
  • Povero (agg. e sm.): pòver; (dim.) povrèt; almosinant, mendiant, bzognos, bisognos, mìser, malandàit, disperà, disgrassià, miseràbil, patàu, patanù, pitòch, spiantà, dëspiantà, tribulà. Premesso al nome, non solo pòver ha quattro forme: pòver, pòvra, pòvri, pòvre, ma il maschile singolare si contrae in pòr se la parola che segue inizia con una vocale, e in pòvr’ se si trova difronte ad una parola che inizia con una vocale. Esempi: un pòr diav, un pòvr cit, un pòr disgrassià… A son ëd pòvri diav, pòvri cit, un pòr cit, pòvri fieuj, pòvre fije, col pòvr’ òm, a sòn ëd fieuj pòver.
  • Povertà (sf): povertà, miseria, bzògn, bisogn.
  • Pozzo (sm): poss; pozzo nero: poss nèir, pòss mòrt, tampa dla botala.


PR[modifiché]

  • Pratico (agg.): pràtich, espert, abituà; (abile) amanà (:costumà e pràtich a fé bin na ròba).
  • Preannunciare (vt): nunsié prima, anunsié prima, preanunsié, preanonsié.
  • Preavvertire (vt): avertì prima, avertì për temp, preavertì.
  • Preavvisare (vt): avisé prima, avisé për temp, preavisé.
  • Preavviso (sm): preavis, preavertiment.
  • Precedente (agg): precedent, antecedent.
  • Precedentemente (avv.): anans, prima, l’àutra vòta, an precedensa, precedentement.
  • Precedenza (sf): precedensa, priorità, (primato) primassìa, prim pòst.
  • Precedere (vi): andé danans, mancé dnans, precede; (fig:) antivëdde, preven-e.
  • Precisamente (av): giusta.
  • Precoce (agg.): Matiné, Primiss, Madur dnans temp.
  • Predire (st): predì, profeté, prevëdde, preanunsié, antivëdde, strologhé, andviné.
  • Predicozzo (sm): rimprocc, arpròcc, rimpròver, prédica.
  • Predominio (sm): predomini, predominansa, podèj, padronansa.
  • Preferire (vt): preferì, vorèj pitòst, dé la preferensa, avèj pì car, serne, predilige.
  • Pregare: (vt) preghé, supliché, ciamé, imploré, scongiuré; (vi) preghé, anginojesse, dì j'orassion, recité j'orassion, dì le preghiere, recité le preghiere.
  • Preghiera (sf): orassion, preghiera, sùplica, divossion, invocassion, giaculatòria.
  • Pregiudicare (vt): pregiudiché, vasté, ruviné, fé (porté) ‘d dann, danegé, neuse, porté ‘d pregiudissi, compromëtte.
  • Pregiudizio (sm): pregiudissi, preconcet, superstission, ideja sbalià, giudissi temerari; (danno): dan, dani, pregiudissi, dëscàpit, eror.
  • Prego! [in risposta a grazie]: Gnente!
  • Premonire (vt): marché.
  • Premonitore (ag): premonitòri, ch’a signa prima, ch’a marca prima; segno premonitore: marca.
  • Prendere (vt): pijé, ciapé, ambranché, ciufé, grinfé, rafé, sgrafigné, robé, porté vìa, arlevé, cheuje, cuché, dé man, conquisté; (colpire nel segno) ciapé, taché; (sorprendere) pijé, ciapé; prendere a cuore: pijé a cheur, avèj a cheur; prendere sul serio: pijé sël serio; prendere un raffreddore: pijé un passaròt; prendere una cantonata: pijé un bàjlo; prendersi cura: soagné. cudì, atende, sté dapress, avej a cheur, tnì da cont, curesse; prendersela a male: pijesla.
  • Preoccupare (vt): (fig): anchieté, sagriné, dé pen-a, de ‘d sagrin, dé ‘d fastidi, sté an pen-a, preoccupé, sté malsoà; (preoccuparsi) sagrinesse, acablesse, desse pen-a; (occuparsi) angagesse.
  • Preoccupato (ag): anchiet, inchiet, sagrinà, malsoà, fastidià, preocupà.
  • Preoccupazione (sf): crussi, fastidi, fastudi, pen-a, sagrin, preocupassion, pensé, anchietùdin, badò.
  • Prepotente (agg.) prepotent, arogant, superbi, mafios; diventare prepotente: aussé ‘l baùl /ël bech /ël cachet /la coa /ij còrn /la crësta /ël cul.
  • Prepotenza (sf): prepotensa, arogansa, superbia.
  • Prescienza (sf): preconnossensa. pressiensa, presentiment.
  • Prescrivere: prescrive, ordiné, comandé, stabilì, andé an prescrission.
  • Presente (sm): present. Far presente: fé noté. Essere presente, assistere di persona: esse present. Momento, tempo presente: ël present. (Regalo) regal (argal), cadò, don, present.
  • Preparare (vt): pronté, preparé, parié, acomodé, comodé.
  • Preparativo (sm): preparativ, preparassion, prontagi.
  • Preparato (ag): pront, preparà, parià; (sm) preparà.
  • Preparazione (sf): preparassion.
  • Preso in castagna (mdd): ciapà sël lobiòt.
  • Pressapoco (avv): apopré, apeupré, scasi.
  • Pressoche (avv): squasi, quasi, circa, press che, apopré, apeupré.
  • Prestare (vt): prësté, ampresté; dé, spòrze; (prestare l’orecchio) spòrze l’orija; (prestar fede) dé fiusa.
  • Prestito (sm): préstit, ampréstit; dare in prestito: prësté, amprësté; prendere in prestito amprumé, ampërmué, ampërmudé, pié an préstit, nolegé.
  • Presto (avv.): tòst, bonora, a la bonora.
  • Presumere (vi): presume, përzome, dé pr' ëscontà, imaginé; (vt) pretende, avèj la presunsion, chërde.
  • Presupposto (sm): suposission, presupòst, premëssa.
  • Pretendere (vt): pretende, vorèj, esige, presume; finge /finze > fingg-se, fe finta (d'esse), fé visa, fé mosta, fesse chërde.
  • Prevalenza (sf): prevalensa, magioransa; per la maggior parte: an prevalensa.
  • Prevalere (vi): prevalèj, predominè; (vincere) vince, passé prima; (vr) aprofitessne.
  • Prevedere (vt): vëdde da lontan, antivëdde.
  • Prevenire (vt): pijé soe amzure.
  • Prezzo (sm): pressi; cost, spéisa, valor; a prezzo di mercato: a pressi corent; a prezzo fisso: a pressi fiss; essere prezioso: avèj gnun pressi; aumentare di prezzo: chërse ‘d pressi; diminuire di prezzo: dé giù ‘d pressi; non fissare un prezzo: nen fé pressi; tenere il prezzo alto: tnì sù ‘l pressi; rovinare i prezzi: guasté ij pressi; buon prezzo: pressi dle ramasse; a bon pat, a bon pressi; prezzo esagerato: pressi disonest; dar prezzo: presié, pressié, deje ‘l valor.
  • Prigionia (sf): përzonìa, reclusion, detension, carcerassion.
  • Prima (avv.): prima: (prep.) prima 'd (dë), prima che…; prima di tutto: comensa, prima 'd tut; comensa; prima di tutto andrò a casa e poi verrò: i andrai comensa a ca e peuj i vniraj; prima di tutto sta buono e poi vedremo: ti stà comensa brav e peuj i vëddroma, prima o poi: na vòlta ò l'àutra; sulle prime: a tuta prima; prima o poi: na vòta o l'àutra.
  • Primavera (sf): prima, primavera; (fam.) bela stagion, prim temp, temp dle fior.
  • Primaverile (ag): ëd la prima, primaverìl, tanié, primtanié.
  • Primogenito (sm e agg.): ël prim nà, prim, prim-génit, nà për prim, ël pì vej (dij fieuj).
  • Primogenitura (sf): primagenitura.
  • Principio (inizio): comens, comensament, cominsament; fin dal principio: fin dal comens.
  • Priorità (sf): priorità, precedensa, drit ëd precedensa.
  • Privato (sm): privà; [ij privà; an privà].
  • Privilegiato (agg.) privilegià, favorì, preferì.
  • Privilegio (sm): privilegi, preferensa, favor, benefissi, vantagi.
  • Procedere (vi) seguité, andé anans, continué; [avere origine: derivé, vnì]; (camminare): marcé, caminé; [l'affare prcede bene: La facenda a l'ha 'n bon tren].
  • Procurare (vt): procuré, fornì, provëdde; procurare di: serché (vardé, guardé, studié) dë; (vr) procuresse.
  • Produrre (vt): porté, prodùe, rende, fruté, fé, fabriché, fé foson, fosoné.
  • Probabilmente (avv.): probàbil.
  • Profitto (sm): profit [tiré 'd profit], vantagi, ùtil, guadagn, foson.
  • Profanare (sf): profané, dëssacré.
  • Profanazione (sf): profanassion, dëssacrassio, sacrilegi.
  • Profondità (sf):profondità, profondeur, fond, creus.
  • Profondo (agg.): creus, ancreus, përfond, profond, bass, fong.
  • Profumo (sm): përfum, profum, bon odor; acqua di Colonia: eva d’odor, aqua d’odor, eva ‘d Colònia.
  • Progenie (sf): progenia, progenie, dissendensa, stirp, stìrpe, rassa; (fig.) sëppa, such (sm).
  • Progenitore (sm): vej, antich, bcé, pcé. [I nostri progenitori: ij Vèj, ij Grand, j’Antich, ij Grand Antich].
  • Progredire (vi): fé ‘d progress, progredì, (procedere) andé anans, avansé, marcé, fé camin; (far carriera) fé stra, fé cariera; (migliorare) fé ‘d profit, mijoré, miolré, përfessionesse (vr).
  • Progressivamente (avv.): pòch a pòch, ëd manera progressiva, progressiv(ament).
  • Progresso (sm): progress, avansament.
  • Promettere: promëtte (promëttù), ampromëtte, dé la paròla, oblighesse; (a Dio) fé vòt. [La tera promëttùa, o dla promëssa].
  • Promuovere (vt): (incoraggiare) ancoragé, cissé, stimolé, issé; (istituire) fondé, instituì, dé vita; (dare impulso) mandé anans, giuté, stimolé, cissé, fé la promossion; (scuola) esse riessù, esse passà.
  • Promulgare (vt): publiché, emané, promulghé, fé conòsse.
  • Promulgazione (sf): promulgassion, emanassion, publicassion.
  • Prono: ambòss.
  • Pronto: pront, preparà ben dispòst, svicc, ardì, lest, franch; (al telefono:) prònto, as peul?
  • Pronunciare (vt): prononsié, pronunsié; (un discorso), fé, dì, recité.
  • Propagare (vt): fé conòsse, propaghé, fé core la vos, spataré la vos, sbardlé, difonde, divulghé, spantié, spataré, publiché; (spargere) sparpajé, spantié, spataré.
  • Propizio (agg.): propissi, favorèivol, favorévol, bin dispòst.
  • Proposito: propòsiti, proponiment, risolussion, intendiment, intension, idèja, idea, pensé, dissegn, disegn, propòsta, motiv, finalità.
  • Proprio (ag.) mé (tò, sò, nòstr, vòstr, sò); (opportuno) convenient, adat; (avv.) pròpi, giusta, bele, franch.
  • Proselita (sm): prosélit, dissèpol, anlev, partisan.
  • Proselitismo (sm): fé ‘d prosélit, proselitism.
  • Prosperità (sf,): prosperità, fior, fioriss, abondansa, salute, foson.
  • Prospero (ag): prosperos, prosperà, an fior, fiorissant, fiorì, an salute, fosonant.
  • Prosperoso (ag) an salute, bin dispòst, san e duspòst, san, robust, robi, (fig) fiorì, an fior.
  • Prospettare (vt): presenté, descrive, prospeté; essere volto in una direzione: guardé, vardé, doertesse; prospettarsi (vr): anunsiesse, nunsiesse, prospetesse.
  • Prossimo (ag): vzi, avzin, davzin,nen tant da leugn ant ël temp; la prossima settimana: la sman-a ch’a ven; la prossima volta: ël bòt ch'a-i ven; essere sul punto di: esse lì lì për; essere prossimo a venire: esse press a ven-e; (sm) pròssim.
  • Prosternarsi (vi): campé a tèra, sbate giù; (vr) anginojesse, butesse an ginojon, anchinesse, prosternesse (> prosternassion).
  • Prostituta (sf): meretris, vendùa, bagassa, garga, generin, ghegia, ghita, gindra, përra, picia, strusa, tërtosa, trubia, fomna da marciapé; (prostituto) bagasson; (chi frequenta prostitute) drudo; (protettore) ruga, sensal dle bagasse, rufian, garga, gargagnan, pretor. Locuzioni proverbiali: plandra, prachina, fia 'd famija, quaja verda, un-a dël gir, tarifa, robatabaston, artìcol.
  • Prostituzione (sf): prostitussion, rufianesim; casa di prostituzione: cà 'd dësbàucia.
  • Prostrarsi (vr): prostresse, anginojesse, butesse an ginojon.
  • Prostrato (agg.): campà giù con la facia a tèra (fig.) abatù, con ël moral a tèra, dësmoralisà.
  • Prostrazione (sf): prostrassion.
  • Protagonista (sf): protagonista, prim ator, prim atriss.
  • Provare (vt): (dimostrare) prové, dé la preuva; (sperimentare) prové, fé la preuva; (provare un cibo) prové, sagé, tasté; (di veicoli) prové, colaudé; (di teatro) fé le preuve; (mettere alla prova) cimenté.
  • Proteggere (vt): guerné, giuté, difende, dësfende, avèj sot tùa, protege; (coprire) quaté, buté a sosta.
  • Provvedere (vt): provëdde, fornì, procuré, munì, rimedié; (Provvedere in anticipo) pijé soe amzure.
  • Provvedimento (sm): provediment, misura, mësura, mzura, disposission; (provvedimenti poco efficaci): mese mësure.
  • Prudere (vi): smangé, pruì, furmiolé, sfurmiolé.
  • Prurito (sm); smangison, smangision, pruì, furmiol; (solletico) gatìj, (fig.) zanzij, gigèt.
  • Pseudonimo (sm): : nòm fint, stranòm.

PU[modifiché]

  • Puah!: bècio!
  • Pudore (sm): pudor, pudicissia, modestia, verecondia, costumatëssa.
  • Punire (vt): castighé, castijé, castiè, punì, (fam) dé la paga, passé 'l bujì, dé ij sòld ëd la sghijaròla (dla glassa).
  • Puntiglio (sm): pontili, pontilio, impegn, rinfna, pica, caprissi, ostinassion; fare ripicca: fé pica, felo për pica; [risponde piche].
  • Pula (sf): lula, vòrva, vòlva, rësca dël gran.
  • Punto (sm): pont; (località, posizione) pont, mira; alle due in punto: a doi bot an ponta; punto di vista: pont ëd vista, mira; punto di riferimento: pont ëd riferta; punto e virgola: pont e virgola; due punti: doi pont; punto a capo: pont e a cap, pont e a la lëgna/lìnia; essere su punto di: esse lì lì për; i quattro punti cardinali: ij quat pont cardinaj; punti di classifica: pont ëd gieugh; punti di cucito: pont da cuse [dé doi pont, pont an cros; pont a botonera; pont d’ambastiura; pont sarà; pont ëspèss; pont ëd marca].
  • Puro (ag): pur, candi, cast, genit, natural, s-cet.
  • Purché (av): basta mach
  • Purtroppo (av): belavans, ëd belavans.