Document dla fej cristian-a/La Stra dël Pelerin/Capìtol 15
La stra dël pelerin |
Capìtol: 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 - |
== 15. Monsù Conveniensa ==
Parèj i l’hai vëddù che apress ch’a l’avìo chità an pressa la Fera, lor a l’han vëddù n’òm ch’a marciava anans ëd lor. Arciapandlo, a l’han adressaje la paròla. Col òm-lì as ciamava Conveniensa. A l’han dije: “Da che pais a ven chiel, monsù? E fin-a 'ndova ch’a veul andé për costa stra?”. Anlora a l’ha dije ch’a vnisìa da la sità ‘d Belparlé e che soa destinassion a l’era la Sità dël Cel. Tutun, a l’ha pa dije sò nòm.
“Da Belparlé!” a l’ha sclamà Cristian, “É-lo ch’a-i é ‘d brava gent religiosa ambelelà?”. “Si,” a l’ha dit Conveniensa, “Sicura ch'i lo spero!”. “Ch’am disa, për piasì, coma mi i podrìo ciamela, monsù”, a l’ha dit Cristian.
Conveniensa: “Për vojàutri i son në strangé, e vojàutri për mi. S’i vade an costa diression, am farà piasì avèj vòstra companìa; se nò, i l’avrai da contenteme ‘d marcé da sol”.
“Costa sità ‘d Belparlé,” a l’ha dit Cristian, “i l’hai sentune parlé. S’im n'aviso bin a l'é na sità dë sgnor”.
Conveniensa: “Vera i peudo sicureve ch’a l'é parèj - mi i l’hai ambelelà vàire parent granos!”.
Cristian: “Chi ch’a son ij parent ch’i l’eve ambelelà.. s’i peudo esse tant ardì da ciameje?”.
Conveniensa: “Scasi la sità antrega. An particolar, mè signor Cangiadrapò, mè signor Oportunista, mi signor Belparlé, dont j’antich la sità a l’ha ciapà sò nòm - e ‘dcò monsù Sicurant, monsù Dobiafacia, e monsù Qualsëssìavabin. Ël prevòst ëd nòstra paròchia, Don Dopialenga, a l'é fin-a ‘l frel ëd mia mare! Për dì la vrità, mi i son dventà ‘n gentilòm ëd bon-a qualità. Mè bcé a l’era mach un barcareul; a vardava da na banda e a remava ant l’àutra; e la pì part ëd mè patrimòni i l’hai otnulo ant la midema manera”.
Cristian: “Chiel é-lo marià?”.
Conveniensa: “Si, mia mojè a l'é na fomna motobin virtuosa - e la fija ‘d na fomna virtuosa. Chila a l’era fija ‘d madama Favisa - për lòn a vnisìa da na famija motobin onorèivola. A l'é rivà a ‘n tal livel ëd bon-a educassion che chila a sà coma comportesse con tute sòrt ëd përson-e, ch’a sio ‘d prinsi o ‘d paisan. A l'é vera che an religion nojàutri i soma ‘n pòch divers da coj ch’a n’han n’ideja pì strèita, ma mach an doi pont pì cit. Prim, i lotoma mai contra ‘l vent o la marea; scond, i soma sempe ‘d cossiensa cand che la religion a va ‘n savate d’argent. I soma content ëd marcé con la religion për la stra se ‘l sol a splendriss e la gent an pica le man”.
Anlora Cristian a l'é avzinasse a sò compagn Speransos ch’a marciava a pòchi pass andaré e a l’ha dije. “I penso che l’òm ch’i l’oma giusta ancontrà a sia monsù Conveniensa da la sità ‘d Belparlé, e, s’a l'é parèj, i l’oma ancontrà për companìa n’àutr brut birbant”. Alora Speransos a l’ha replicà: “Ciàmje torna coma ch’as ciama - ëd sicur a l’avrà pa vërgògna ‘d sò nòm”. Anlora Cristian a l'é avzinasse torna a Conveniensa e a l’ha dije: “Monsù, chiel a parla coma se a sërvèissa sia Dé che Mamon ant l’istess temp. Mi i penso ‘d savèj chi ch'a l’é chiel. Sò nòm, é-lo pa Monsù Conveniensa dla sità ‘d Belparlé?”-
Conveniensa: “Col-lì a l'é pa mè nòm, ma sensa dubi a l'é lë stranom ch’a l’han dame ‘d gent ch’a m’ha an ghignon. I l’hai da contenteme ‘d portelo coma n’arpròcc, tanme d’àutri òm onest a l’han arseivulo coma n’arpròcc”.
Cristian: “Ma chiel a l’ha forsi dàit l’ocasion a cheidun d’esse ciamà con col nòm-lì?”
Conveniensa: “Mai, mai! La pes còsa ch’i l’hai fàit a l'é ch’i l’hai sèmper avù la saviëssa ‘d feme porté da la corent dij temp, a fà nen cola ch’a fussa. I son ëstàit pro fortunà an cola manera-lì ‘d prosperè. La gent ch’a l’ha arfilame ‘n tal nòm da arpròcc a l'é malegna e për lòn mi i lo considero n’onor e na benedission ëd portelo”.
Cristian: “Mi i pensava che se chiel a fussa ël Conveniensa ch’i l’hai sentune la cativa fama, i chërdo pròpi che cola-lì a sia na dëscrission giusta, adata a sò caràter, e pì che chiel a sia dispòst a amëtte”,
Conveniensa: “Beh, se chiel a la pensa parèj, i peuss pa 'mpedilo. I podrìa mach dì che se nojàutri dòi i seguiteroma a marcé ansema coma ‘d bon amis, chiel a podrà rëscontré che mi i son tut d’àutr, visadì ‘n bon compagn”.
Cristian: “Se chiel, tutun, a veul ven-e con nojàutri, a l’avrà da marcé ‘dcò contravent e contracorent - na ròba ch’i penso che chiel a veula pa fé. Chiel a l’avrà dcò da aceté na religion ch’a podrìa vëstìsse dë strass e nen mach cola ch’a pòrta savate d’argent. Chiel a l’avrà da sté ‘dcò con chila cand ch’a l'é gropà da caden-e ‘d fèr e nen mach cand ch’a marcia për le stra con ij batiman ëd la gent”.
Conveniensa: “Vojàutri i peude nen giudicheme nì ampon-me vòstre idèje! Përmëtt-me ch’i fasa coma mi i chërdo mej - e lasseme vnì con vojàutri”.
Cristian: “Chiel a farà gnanca ‘n pass da pì con nojàutri - a meno che chiel a fasa coma nojàutri i l’oma proponuje!”.
Anlora Conveniensa a l’ha arbatù: “I chiterai mai ij mè vej prinsipi, përchè ch’a son sia inofensiv che vantagios! S’i peudo nen vnì con vojàutri, alora i l’hai da seguité a fé pròpi com i fasìa cand ch’i l’eve ancontrame, visadì viagé da sol, fin-a tant che mi i rëscontrerai cheidun ch’a sia content ëd mia companìa”.
Alora i l’hai vëddù an mè seugn che Cristian e Speransos a l’han chità Conveniensa e a l'ero tnusse a na certa distansa anans ëd chiel. Cand ch’a l’han vardasse andré, tutun, a l’han vëddù tre òm ch’a j'andasìo dré. Cand ch’a son rivà da chiel, a l’ha salutaje con na riverensa granda e lor a son complimentasse con chiel.
Ij nòm dij tre òm a j’ero: monsù Tensealmond, monsù Amaijsòld e monsù Tutisalv. Tuti coj-lì a l’ero d’òm che Conveniensa a l’avìa già conossù, përchè ch’a l’ero na vira ‘d sò compagn dë scòla, e che ‘l sò magìster a l’era monsù Ciapatùt ëd Bonerèndite, ch’a l’é na sità comersial ant la contà ‘d Bramosìa, a setentrion. Cost magìster a l’avìa mostraje l’art ëd prosperé, a fà pa se con la violensa, l’angann, la flatarìa o la busiardarìa - o con ël fé visa d’esse religios. Costi quatr gentilòm a l’ero stàit ij prim ëd la classe a ‘mprende con diligensa lòn che col magìster a-j mostrava, tant ch’a l’avrìo podù buté an pé na scòla daspërlor.
Bin, cand ch’a l’avìo parèj salutasse, monsù Amaijsòld a l’ha dit a monsù Conveniensa: “Chi ch’a son coj doi tipo ch’a marcio an sla stra anans ëd nojàutri?”, përchè Cristian e Speransos as podìo ancó vëdd-se.
Conveniensa: “A son na cobia ch’a stasìa ant un pais lontan che, an soa manera stravisa ‘d lor a son partì an pelerinage”.
Monsù Amaijsòld: “Darmagi ch’a sio andass-ne, përchè i l’avrìo podù fesse tuti companìa, përchè i andoma a l’istessa destinassion”.
Conveniensa: “Sicura ch’a l’é, ma coj-là a l’han na nossion ëd la religion motobin ëstrèita e a-j stan tacà tant che se cheidun a la condivid pa, a son pront a scasselo via da soa companìa ‘d lor”.
Monsù Tutisalv: “Lolì a va pròpi nen bin. As les ëd coj ch’as chërdo d’esse tant pì giust che j’àutri e ch’a son sempe pront, an efet, a giudiché e condané tuti fòra che lor midem. Për piasì, dime ‘n pò cole ch’a j’ero e vàire ch’a l’ero le còse le pì diferente da le toe”.
Conveniensa: “Diferense! Lor a chërdìo d’esse sò dover andé anans an sò viage con qualsëssia temp e condission, ma mi i son për ëspeté ‘d vent e marée pì favorèivole. Lor a son për arzighé tut për Dé an qualsëssìa moment, ma mi i son an favor ëd profité ‘d tùit ij vantagi ch’i treuvo për buté an sicuressa mia vita e proprietà. Lor a son për tense strèit a soe convinsion, fin-a ant ël cas che tùit a fusso contra ‘d lor, ma mi i son për la religion mach ant la mzura che ij temp e mia sicurëssa a lo përmëtto. Lor a son për la religion ëdcò cand ch’a l’é dëspresià e ant j'ëstrass, ma mi i son për la religion mach cand ch’a marcia con savate dorà, al sol e con ij batiman ëd la gent”.
Monsù Tensealmond: “It l’has dit pròpi bin, bravo Conveniensa, mè bon amis! Da mia part, i considero coj-lì ‘d folitro che, bele s’a l’han la libertà ‘d tense lòn ch’a l’han, a son tansipòch savi da perd-lo. I l’oma da esse savi coma ‘d serpent! A l’é mèj fé ‘l fen cand che ‘l sol a splendriss. Vardé coma l’avija a resta ferma për tut l’invern e as dà da fé mach cand ch’a peul tiré sò profit dal piasì. Mincatant Dé a manda la pieuva e, dle vire, 'l sol. Se lor a son tant fòj da dëstraversé l’orissi, contentomse ‘d viagé mach l’ora che ‘l temp a l’é bel. Da mia part, la religion ch’i preferisso a l’é cola ch’am përmet d’avèj le benedission dë sta tèra. Lolì a l’é bin rasonèivol, përchè Dé a l’ha concedune le còse bon-e ‘d costa vita e Chiel a veul che nojàutri i-j preservoma për Sò amor. La religion d’Abraham e ‘d Salomon a l’ha renduje dë sgnor. Fin-a Giòb a dis ch’a l'ha 'mbaronrà d’òr tanme póer. Nojàutri i dovoma mai esse coma coj doi òm ch’it l’has fane la dëscrission”.
Monsù Tutisalv: “I penso che an costa facenda i soma tuti d’acòrdi. Foma pì gnun-a dëscussion a cost riguard”.
Monsù Amaijsòld: “Vera, a l’é inùtil seguité a parlene, përché chi ch’a chërd nì a la Scritura nì a la rason - e i vëdde che tute doe a stan da nòstra part - a conòss nì la libertà ch’a l’ha, nì a goerna soa sicurëssa”.
Conveniensa: “Mè frej! Com’i seve, tuti nojàutri i pijoma part al pelerinagi. Për lòn, mach për ësposté nòstra atension da le còse ‘d base, përmëtt-me ‘d propon-e costa question: butoma ‘l cas che n’òm, un prèive o ‘n mërcant a l’abia l’ocasion d’oten-e le còse bon-e dë sta vita. Pura, chiel a peul pa otenje a meno che, almanch a l’aparensa, chiel a dventa strasordinariament diligent an chèich pont ëd la religion che anans a n’avìa gnun anteresse. Podrìa-lo dësfruté na tal religion për rivé a col sò obietiv - e malgré lolì resté n’òm giust e onest?”.
Monsù Amaijsòld: “I vëddo ‘l sens ëd la chestion. Con ël përmess ëd costi gentilòm, i sërcherai ‘d dete na rëspòsta. Prim, dal pont ëd vista dël prèive midem. Butoma ‘l cas ch’a-i sia un minister ëd Dé, n’òm degn, ch’a l’avìa ‘n salari motobin ëpcit ma ch’a veuja n’intrada pì granda e pì lucrativa. Ora chiel a l’ha l’ocasion ëd ciapela - ma mach s’a fussa pì studios, s’a predica da pì e con na cossiensa pì granda. E, për càusa che la disposission ëd la gent a lo pretend - an cangiand cheidun dij prinsipi ch’a chërdìa. Scond mi, i vëddo gnun problema che ‘n ministr a lo fasa e ch’a resta, motobin da pì, n’òm onest. I diso sossì për le rason ch’a séguito. An prim leugh, a peul nen esse negà che sò desideri ‘d vagné da pì a sia legitim, sicoma che lolì a l’é butaje dnans da la Providensa. Anlora chiel a podrà sërché d’otnilo sensa che soa cossiensa a lo buta an chestion. Ant n'ëscond leugh, sò desideri ‘d n’intrada pì lucrativa a lo rendrà parèj pì studios, un predicator pì passionà, e via fòrt - a lo rendrà n’òm pì brav. Vera, a lo farà fin-a fé mej soe abilità naturaj, na còsa ch’a l’é sensa dubi conform a la volontà ‘d Dé. An ters leu, për lòn ch’a riguarda sò adatament a la disposission ëd soa gent, chiel a farà d’alterassion a cheidun dij prinsipi che chiel anans a-j chërdìa. Lolì a indicherà che (1) sò temperament a l’é dispòst a l’abnegassion; (2) che chiel a l’ha ‘n caràter doss e grassios, pront a compiasèj la gent; (3) e ch’a l’é mej adat për ël ministeri. A la fin, i rivo a la conclusion che ‘n ministr ëd Dé ch’a cangia sò salari për un pì grand, a dovrìa nen esse giudicà, an fasend parèj, coma na përson-a àvida. Pitòst, che chiel a l’ha fàit pì bon-e soe abilità e soa veuja ‘d travajé, e che parèj chiel a l’é da consideresse un ministr degn ch’a l’ha slargà j'ocasion ch’a l’ha ‘d fé dël bin. Për la sconda part ëd toa chestion, ch’a riguarda ‘l mërcant che ti ‘t mensionava. Butoma ‘l cas che un a l’àbia na pòvra botega ma che, an ëvnisend pì religios, chiel a peuda slarghé ‘l mërcà ‘d soa botega, ciapé ij client pì ‘d bon nùmer e qualificà, e mëraco fin-a na mojé pì sgnora. Scond mi, i vëddo gnun problema che lolì a peuda esse fàit legalment. I lo diso për le rason ch’a séguito. Prim, dventé religios a l’é na virtù, a fà nen cola ch’a në sia la rason. Scond, a l’é nen proibì avèj anvìa ‘d na mojé pì sgnora o pì ‘d client për soa botega. A la fin, n’òm ch’a otniss tut sossì an dventand na përson-a religiosa, a otniss lòn ch’a l’é bon, da coj ch’a son brav, e a dventa pì brav chiel midem! Donca, i l’avoma sì na bon-a mojé, dij bon client, e ‘n bon guadagn - e tut sossì mach an dventand na përson-a religiosa: sensa dubi a l’é na ròba bon-a! Për lòn, vnì esse religios për otnì tut sossì, a l’é në sfòrs bon e profitèivol”.
Costa rëspòsta dàita da monsù Amaijsòld a la chestion ëd monsù Conveniensa, a l’ha vagnà na bela batùa ‘d man da part ëd tuti lor. A son rivà, donch, a la conclusion che cola lì a l’era na rëspòsta motobin bon-a, vantagiosa e ch’a podìa nen esse dëscontradìa. Pròpi përché Cristian e Speransos a l’avìo prima fàit oposission a monsù Conveniensa - ansema a son butasse d’acòrdi a dësfideje si tòst che l’avèisso arpijaje, përché ch’a l’ero ancora an vista. Ma a l’han decidù ch’a fussa l’ansian Tensealmond e pa nen monsù Conveniensa përchè la còsa a sarìa parèj stàita meno polémica.
A l’han donca ciamà Cristian e Speransos, ch’a son fërmasse e a l’han ëspetà che ij quatr òm a-j argionzèisso. Apress un salùt ëd formalità, monsù Tensealmond a l’ha ciamaje ‘d rësponde a l’ansidita chestion, s’a l’avèisso podù felo.
Cristian: “Fin-a na masnà ant la religion a podrìa rësponde a desmila ‘d cole chestion-lì. Përchè s’a l’é nen lécit andeje dapress al Crist mach për ël pan ch’as podrìa arsèivne[1], a l’é tant pì abominèivol prové ‘d fé ‘d Chiel e dla religion në strument për vagné e gòde dël mond. I trovoma mach ëd pagan, d’ipòcrita, ëd diav e dë strion ch’a sio ‘d cola opinion-lì.
An prim leugh, ij pagan a son ëd cola religion-lì. Përché cand che Camor e Sichem a vorìo otnì la fija e le bestie ‘d Giacòb, a l’era staje dit ch’a-i era nen d’àutra manera për lor ëd procuress-je se nen sogetand-se a la sirconcision. A l’han rasonà parèj: ‘Le bestie e soe proprietà ‘d lor é-lo ch’a dventeran nen tute nòstre?[2]?”. La fija ‘d Giacòb e soe bestie a l’era lòn ch’a sërcavo d’oten-e, e soa religion a l’era ‘l caval ëd Troja ch’a dovravo ant ël tentativ ëd procuress-je. I peude lege la stòria antrega an Génesi 34:20-23. An ëscond leugh ëdcò j’ipòcrita Farisé a apartnìo a costa religion. Soe longhe preghiere a l’era soa pretèisa, ma oten-e le ca dle vìdoe a l’era soa vera intension ëd lor[3] - e na danassion pì granda a l’era ‘l giudissi ‘d Dé a sò rësguard. An ters leugh ëdcò Giuda, col diav, a apartnìa a costa sòrta ‘d religion. Chiel a l’era religios mach përchè a podèissa meinagé la borsa dij sòld[4], për oten-e ‘n guadagn; ma a l’é finì mal coma ‘n ver fieul ëd la përdission. An quart leugh ëdcò Simon strion[5] a apartnìa a cola religion-lì përchè a l’avìa l’anvìa d’arsèive la fòrsa dlë Spirit Sant për otnì ‘n guadagn. Soa condan-a da la boca ‘d Pero a l’era pì che giusta: ‘Che tò dné a perissa con ti, da già ch'it l'has ëstimà che 'l don ëd Nosgnor a peussa esse catà a pèis d'argent!’. An quint leugh i son ëdcò cossient che l’òm ch’a adota la religion për ël mond, a sarà dispòst ëdcò për ël mond a campela vìa. Përchè coma Giuda a l’é riussì a oten-e ‘l mond an dventand religios, parèj a l’é dimostrasse sicur che a l’ha peui vendù sò Magìster e la religion sempe për ij sòld. Për conseguensa, rësponde che ‘d si a la chestion, coma ch’it l’has fait ti, e aceté na tal rëspòsta coma sodisfasent, a l’é sia pagan, ipòcrita e diabòlich e toa arcompensa a sarà basà an toe euvre!”.
A l’é parèj che tuti a l’han ancaminà a vardesse fiss e a pì nen savèj coma rësponde a Cristian. A l’é fasse parèj un longh silensi an tra ‘d lor. Për lòn monsù Conveniensa e ij sò amis a l’han comensà a resté andarera, përchè Cristian e Speransos a podèisso marcé anans ëd lor. Speransos a l’ha aprovà la solidità dla rëspòsta ‘d Cristian. Peui Cristian a l’ha dit a sò compagn ëd viage: “Se costi òm a peudo nen arziste a la sentensa dj’òm, còsa faran-ne cand ch’as presenteran a la sentensa ‘d Dé? E s’a resto sensa paròle cand ch’a son tratà da ‘d vas ëd creja, coma rëspondran cand ch’a saran arprocià da le fiame dël feu ch’a divora?”.
Nòte
[modifiché]- ↑ Cfr. “Gesù a l'ha rësponduje: ‘An vrità, an vrità iv diso ch'im sërche nen përchè ch'i l'abie vëddù 'd segn miracolos, ma për motiv ch'i l'eve mangià 'd pan e ch' i seve gavave la fam’” (Gioann 6:26).
- ↑ Cfr. “Costa-sì a l’é gent ëd pas: ch’a stago pura con nojàutri ant ël pais e ch’a lo dëstravërso për drit e për travers an dedicand-se ai sò afé. Nòst pais a l’é pro grand për tuti. Nojàutri i podroma pijé për fomne soe fije e i podroma deje le nòstre. Ma mach a na condission cola gent a consentirà a sté con nojàutri e dventé na sola gent, a l’é a dì se noi i sirconcidoma minca un dij nòstri mas-cc parèj coma che lor istess a son sirconcidù. Sò strop, soa richëssa e tute soe bestie a saran miraco pa nòstri? Contentomje donch e ch’a peusso sté con nojàutri!”. Anlora tùit ij mas-cc ch’a l’ero present an ciambreja a la pòrta dla sità a l’han ëscotà Camor e sò fieul Sichem e a son fasse sirconcide” (Génesi 34:21-24)
- ↑ Cfr. Luca 20:46-47: “Pijeve varda dij magìster ëd la Lege. A lor a-j pias tant spassëggé con ëd veste longhe. A lor a-j pias che tùit a-j faso ‘d riverense ant ij mercà, d’ocupé ij pòst d’onor ant le sinagòghe e ij prim pòst ant ij disné gròss. Pura lor a divoro ij beni ëd le vìdoe e a fan visa d’esse tant religios cand ch’a diso ‘d longhe orassion an pùblich. A l’é për lòn ch’a n’arseivràn na condana pì granda”.
- ↑ Cfr. Gioann 12:4-6 - “Anlora Giuda Iscariot, ël dissépol ch'a l'avrìa bin tòst tradilo, a l'ha dìje: "Përchè col përfum é-lo nen stàit vendù për tërzent ëdné, e col arzan dàit ai pòver?". Ora Giuda a disìa lòn nen përchè a vorèissa pijesse soèn dij pòver, ma përchè ch’a l'era 'n làder e ch'a tenìa la borsa dl'arzan e a në portava via për chiel midem ëd lòn ch'a-j butavo”.
- ↑ Cfr. At 8:18-24 - “Cand che Simon a l'ha vëddù che lë Spìrit Sant a l'era dàit për l'imposission ëd le man ëd j'apòstoj, a l'ha ufrìje d'arzan e a l'ha dije: "Deme 'dcò a mi col podèj, che a tuti coj ch'i-j amponrai le man a 'rsèivo lë Spìrit Sant!". Ma Pero a l'ha dije: "Che tò dné a perissa con ti, da già ch'it l'has ëstimà che 'l don ëd Nosgnor a peussa esse catà a pèis d'argent! I l'oma pròpi nen da spartì con ti an cost afé përchè toa disposission d'ànim a l'é tuta sbalià. Arconòss, donca, tò pecà, cambia manera 'd pensé e prega Nosgnor: a peul d'esse che chiel a përdonrà toe intension. I vëddo che ti 't ses pien ëd na gelosia amèra e ch'it ses ancadnà da la gramissia". Anlora Simon a l'ha rëspondù: "Preghé vojàutri Nosgnor për mi, përchè ch'am càpita nen ëd le còse ch'i l'eve dit".