Document dla fej cristian-a/La Stra dël Pelerin/Capìtol 13

Artorn

---

Prima pàgina

La stra dël pelerin

Capìtol: 1 - 2 - 3 - 4 - 5 - 6 - 7 - 8 - 9 - 10 - 11 - 12 - 13 - 14 - 15 - 16 - 17 - 18 - 19 - 20 - 21 - 22 - 23 - 24 - 25 - 26 -

== 13. Rëscontr con Ciaciaron e peui torna con Evangelista ==

Pàgina arvëdùa da Majo Galin-a

Apress, I l’hai vëddù an mè seugn che, mentre che lor a ‘ndasìo anans, ël cas a vorìa che Fidelin a vardèissa da na banda, e a l’ha vëddù n’òm, ch’a pòrta ‘l nòm ëd Ciaciaron, ch’a marciava a na certa distansa darera ‘d lor - përchè an cost leugh a-i j'era assé dë spassi për tuti da marceie. Col-lì a l’era n’òm grand ch’a smijava fé na pì bela figura da lontan che da tacà. Anlora Fidelin a l’é adressasse a Ciaciaron an costa manera.

Fidelin: “Amis, andova ch’it ses adressà - al pais dël Cel?”.

Ciaciaron: “Si, i l’hai l’intension ëd rivé pròpi a col pòst-lì”.

Fidelin: “Bel! Bel!I sarìa pròpi content che nojàutri is fèisso compagnìa”.

Ciaciaron: “Volenté. I sarìa bin content ëd marcé ansema a vojàutri”.

Fidelin: “Bin, marcioma ansema - e pijomse ‘l temp për dëscore ‘d còse për nòstra edificassion ressìproca”.

Ciaciaron: “Ciaciaré ‘d còse bon-e a va pròpi bin për mi, sìa con vojàutri che con qualsëssìa d’àutr. I son content d’avèj ancontrà vojàutri ch’i seve dispòst a dovré ‘l temp an cola bon-a manera, përchè, për dì la vrità, la pì part ëd la gent a parla mach ëd ròbe ‘d gnun profit, e lolì a l’ha sempe sagriname”.

Fidelin: “Cola-lì a l’é përdabon na cosa da ringretesse; a-i é gnente ch’a sìa pì degn ëd conversassion che le còse dël Dé dël Cel.

Ciaciaron: “I son motobin content ëd gionteme a vojàutri, përchè vojàutri i parle con convinsion. A-i é nen d’àutr ch’a sìa autërtant agreàbil e profitèivol che ‘d parlé dle còse ‘d Nosgnor. Për esempi: se n’òm a treuva piasì a dëscore dël misteri dle còse, o se n’òm a-j pias ëd parlé ‘d miracoj, maravije, o ‘d segn, a-i é gnun pòst ch’a sìa mej tratà con delissia e dëspiegà ‘d manera pì dossa che ant le Scriture Sante”.

Fidelin: “Lolì a l’é vera, ma nòst but a dovrìa esse an nòstra conversassion ëd tiresne profit da cole còse ”.

Ciaciaron: “Lolì a l’é giusta lòn che mi i disìa - përché parlé ‘d cole còse a l’é la còsa pì profitèivola ch’a-i sìa. An fasend parèj, as peul ambaroné conossensa sù motobin ëd sugèt - tanme la vanità dle còse dë sto mond e ‘l benefissi ch’a dan an general le còse dël Cel. An particolar, un a podrìa amprende dla necessità dl’argenerassion, dla neuva nassensa; ëd coma ch’a sio nen assé nòstre euvre; ëd vàire ch’i l’oma da manca dla giustissia dël Crist, e vìa fòrt. Pì ‘d lòn, n’òm a podrìa ‘mprende lòn ch’a veul dì arpentisse, chërde, preghé, patì e còse parija. Con lòn n’òm a podrìa amprende dle gran promësse e consolassion dl’Evangeli, a sò vantagi. Ancora, con lòn, l’òm a peudrìa amprende a arfuté d’idèje fàusse, a dësfende la vrità e ‘dcò mostreje a j’ignorant”.

Fidelin: “Tut lolì a l’é vera, e i son content dë scoté coste còse da ti”.

Ciaciaron: “Ahidemì, la mancansa ‘d dëscors parèj a l’é giusta la càusa ch’a son pòchi coj ch’a comprendo la necessità dla fede e dl’euvra dla grassia ant soa ànima për podèj oten-e la vita eterna. Cola gent-lì a viv ant l’ignoransa dle euvre dla Lege, che, për sò mojen, l’òm a podrà mai oten-e ‘l Regn dël Cel”.

Fidelin: “Ma, s’i peudo fé chèica precisassion, la conossensa celeste ‘d coste còse a l’é ‘n don ëd Dé. A-i é gnun ch’a-i riva daspërchiel, con lë sfòrs uman, o mach s’a në parla”.

Ciaciaron: “Lolì i lo sai bin, perchè l'òm a peul arsèive nen ch'a-j sìa pa dàit dal cel^[1]. Tut a l’é për grassia, pa nen për d’euvre^[2]. I podrìa dete ‘n un baron ëd test bìblich a confermassion ëd lolì”.

Fidelin: “Bin, adess lòn ch’i podrìo dëscute?”.

Ciaciaron: “Tut lòn ch’it veule. Mi i son bon a parlé dle còse dël cel e dle còse dla tèra; dle còse religiose e nen religiose; dle còse dël passà e dl’avnì; dle còse strangere e ‘d nòstra ca; dle còse essensiaj e ‘d cole d’amportansa secondaria, basta mach ch’a sìo për nòst vantagi”.

Ora Fidelin a l’avìa comensà a maravijesse e, avzinand-se ora a Cristian, ch’a l’avìa për un pò marcià da sol, a l’ha dije a bassa vos: “Che cambrada nòbil ch’i l’oma! A l’é sicur che cost òm a dventerà ‘n Pelerin ecelent, un Pelerin con ij fiòch!”. A coste paròle Cristian a l’ha fàit un soris ùmil, e a l’ha dit:

Cristian: “Cost òm, ch’it në ses tant annamorà, a peudrìa ambrojé vint përson-e ch’a lo conosso nen, con cola soa lenga!”.

Fidelin: “Alora ti ‘t lo conòsse?”.

Cristian: “Conòsse? Sì, mej che chiel a conòss chiel midem”.

Fidelin: “Dime - lòn ch’a l’é?”.

Cristian: “Sò nòm a l’é Ciaciaron e a stà an nòstra sità. Im maravijo che ti ‘t lo conòsse pa, ma lolì as capiss, përchè nòstra sità a l’é csì larga!”.

Fidelin: “Ëd chi ch’a l’é ‘l fieul? E ‘ndoa ch’a sta ‘d ca?”.

Cristian: “A l’é ‘l fieul ëd Dis-bin e a vivìa ant la Stra dle Ciàciare. A l’é conossù con ël nòm ëd Ciaciaron dla Stra dle Ciàciare. Malgré soa bela lenga, chiel a l’é ‘n tipo miseràbil!”.

Fidelin: “Ma a smija n’òm motobin fassinant”.

Cristian: “A l’é për coj ch’a lo conòsso nen tant bin. A smija brav da lontan, ma da davzin a l’é tut ël contrari. Ël fàit che ti ‘t dise ch’a sìa fassinant am fà vnì an ment lòn ch’i l’avìa osservà ant l’euvra dël pitor, dont ij quader a smijo mej da lontan, ma motobin da vzin a son bin pòch bej”.

Fidelin: “Mi i penso che ti ‘t lo dise nen an sël sèrio, përchè it l’has fàit in soris…”.

Cristian: “Che Dé a veuja nen che mi i badin-o, bele se i l’hai soridù a sta facenda, o che mi i fasa d’acusassion ingiuste! It dirai cheicòsa ‘d pì sù chiel. Ciaciaron a va bin për qualsëssìa companìa e për na conversassion qualsëssìa. Pròpi coma chiel a parla con ti adess, parèj a parlerà cand ch’a sarà ant na piòla e pì ‘d vin a l’avrà an testa, pì ‘d ciàciare a l’avrà an sla boca. La vera religion a sta nen ant sò cheur, an soa ca o an soa condòta. Tuta soa blagada religiosa a sta mach an soa lenga”.

Fidelin: “Anlora i son ëstàit fòrt anganà da col òm”.

Cristian: “Anganà? Ti ‘t peude essne sicur! Fà memòria dël proverbi: “Lor a fan nen lòn ch’a diso ‘d fé^[3]”, përchè 'l Regn ëd Nosgnor a consist nen an lòn ch’as dis, ma an lòn ch’as fà^[4]. Chiel a parla ‘d preghiera, ëd pentiment, ëd fede, e dla nassensa neuva - ma chiel a sa mach parlé ‘d lolì. Mi i son ëstàit an soa famija, e i l’hai beicalo sìa an soa ca che fòra - e mi mi sai che lòn ch’i diso a l’é vrità. Soa ca a l’é veuida ‘d religion coma n’euv a l’é ‘d savor. An soa ca a-i é nen ëd preghiera, nì ‘d pentiment dal pecà - fin-a le bestie a servo Nosgnor mej che chiel. Për tuti coj ch’a lo conòsso, chiel a l’é la macia midema, l’arprocc e l’onta dla religion! Për motiv ëd chiel ij pagan a bëstëmmio 'l nòm ëd Nosgnor^[5] a la fin ëd la sità anté ch’a viv. A l’é parèj che coj ch’a lo conòsso a diso: ‘un sant fòra ‘d cà e ‘n diav antëcà”. Soa pòvra famija a lo trova parèj, përchè ch’a l’é pròpi un bërgnif. A l’è tant dësrasonèivol con ij sò serv e a-j arpròcia csì tant, che soens lor a san nen còsa fé con chiel o coma parleje. Coj ch’a fan d’afé con chiel a diso ch’a l’é mej traté con j’anfedej che con chiel, përchè antlora a l’avrìo ‘d relassion pì giuste. Përchè Ciaciaron a andrìa bin dëdlà ‘d lor për fraudeje, anganeje e ambrojeje. Chiel ‘dcò a anleva ij sò fieuj a seguité soe pianà e se a treuva an cheidun ëd lor na chèich timidità nossenta - përchè parèj a ciama la prima aparensa ‘d na consiensa fròla, anlora a-j ciama folitro e stupid e a-j darà gnun impiegh nì a-j arcomandrà a d’àutri. Da mia banda, i son ëd l’opinion che chiel a l’àbia, con soa vita malegna, fàit antrapé e tombé tanti; e chiel a sarà, se Dé a lo ampedirà nen, la ruin-a ‘d motobin d’àutri”.

Fidelin: Bin. mè frel, i son obligà a chërd-te; nen mach përchè it dise ‘d conòss-lo, ma ‘dcò përchè, da cristian, it fase ‘d rendicont onest ëd la gent. Përchè i sai ch’it dise parèj nen për gramissia, ma përchè ch’a l’é la vrità”.

Cristian: “Se mi i l’avèissa conossulo nen ëd pì che ti ‘t lo conòsse, mi i l’avrìa pensà ‘d chiel pròpi coma ti. Vera, se Ciaciaron a l’avèissa arseivù cost rapòrt dai nemis ëd la vera religion, ëdcò mi i l’avrìa pensà ch’as tratèissa ‘d na maldicensa - che soèns as treuva ‘n sij làver ëd gent malëgna contra ‘l bon nòm dij chërdent. Ma tute coste còse e motobin d’àutre ch’i conòsso, a son autërtant serie e i peudo prové che chiel a n’é colpèivol. Pì ‘d lòn, ëd gent giusta al'han onta ‘d chiel, lor a peulo considerelo nì un frel, ni n’amis. Mach a përnunsié sò nòm a-j fà vni ross da la vërgògna, se lor a lo conòsso”.

Fidelin: “Bin, i vëddo che dì e fé a son ëd còse diverse: da adess anans i osserverài mej costa distinsion”.

Cristian: “Sensa dubi a son ëd còse diverse, e tant diverse coma l’ànima e ‘l còrp - përchè ‘l còrp sensa l’ànima a l’é mach un cadàver. L’ànima ëd la religion a l’é la part pràtica. La religion pura e sensa macia anvers ëd Nosgnor, nòst Pare, a l'é 'd giuté j'orfanin e le vìdoe cand ch'a l'han dabzògn e vardesse da la malissia dël mond^[6]. Ciaciaron a l’ha pa la consiensa ‘d lòn e parèj chiel a angan-a soa ànima. Sté a sente a l’é mach la sëmna dla smens. Parlé a l’é nen pro për dé la preuva che ‘l frut a sìa përdabon ant ël cheur e ant la vita. I soma sicur che ant ël dì darié, tuti a saran giudicà confom ai sò frut. Antlora an ciameran pa: ‘É-lo chi l’eve chërdù?’, ma ‘L’eve-ne butà an pràtica la paròla o i l’eve mach parlà^[7]?’. Tuti a saran giudicà conform a lòn. La fin dël mond a l’é comparisionà a l’amson - e j’òm al temp ëd l’amson a veulo nen d’àutr che ‘l frut. Nen che cheicòsa a peuda esse acetà da Nosgnor s’a l’é pa fàit ant la fede - ma mi i veuj mach mostrete vàire che veuida a sarà la profession ëd fede ‘d Ciaciaron an col dì-là”.

Fidelin: “Lolì am arcòrda ‘l capìtol ëd Mosè anté che chiel a fà la dëscrission dle bestie pure ch’as peudo mangé. A l’é scrit: ‘An tra tute le bestie dla tèra i podreve mangene: cole ch’a l’han ‘l pé forcù, l’ongia s-ciapà e ch’a rùmio. Ma, an tra cole che, combin ch’a l’abio ‘l pé forcù o ch’a rùmio, i në mangereve pa ‘d coste-sì: ël gamel, che combin ch’a rùmia, a l’ha pa l’ongia s-ciapà: a l’ha da consideresse nen pur; ël tasson dle rochere, che, bele s’a l’é ‘n rumiant, a l’ha pa tutun l’ongia chërpà; la levr, che, combin ch’a daga l’idèja ‘d rumié, a l’ha nen, contut, l’ongia s-ciapà; ël crin, che, an avend l’ongia forcùa, con tut lòn, a rùmia pa. Mangé nen la carn ëd coste bestie nì toché ij sò còrp mòrt. Considereje nen pure^[8]’. Lolì a smija a Ciaciaron: chiel a rumia, visadì a sërca la conossensa, a mastia la Paròla, ma chiel a l’ha pa ‘l’ongia chërpà’, visadì as dëstaca pa da la vìa dij pecator. A l’é për lòn che chiel a l’é antamnà”.

Cristian: “Për lòn ch’i sai mi, ti ‘t l’has giusta dëspiegà ‘l sens dij coj test. I gionterai mach na ròba. Pàul a ciama certa gent ëd gran’ ciaciaron: ‘dij coèrcc ësbatù ansema ch'a fan mach ëd fracass o 'n tarabass ch’a stroma^[9]’. A son ëd ròbe sensa vita ch’a dan mach ëd son. Ròbe sensa vita, visadì sensa na fede vera e la grassia dl’Evangeli. Për conseguensa, a-i é ‘d coj ch’a saran mai butà ant ël regn dël Cel an tra coj ch’a son ij fieuj ëd la vita - bele s’a parlèisso con la lenga o con la vos dj’àngej”.

Fidelin: “Beh, anans i l’avìa gòj dë sté an soa companìa, ma adess am fà pròpi scheur! Coma farom-ne për dësbarassesse ‘d chiel?”.

Cristian: “Aceta mè consèj e fà coma che mi it diso, e ti ‘t trovras che bin tòst a sarà chiel a pì nen soporté toa companìa, a men che Dé a toca sò cheur e a lo convert”.

Fidelin: “Anlora, lòn ch’i dovrìa fé mi?”.

Cristian: “Va da chiel e angagg-lo ant un discors seri an sla fòrsa dla religion. Peui ciamje ciàir e net (cand ch’a l’ha aprovalo, përchè a lo farà) se la fòrsa dla religion a l’é bin ëstabilìa an sò cheur, ca e condòta”.

Alora Fidelin a l’é avzinasse torna a Ciaciaron e a l’ha dije: “Coma ch’a va?”.

Ciaciaron: “Bin, bin, mersì! I pensava che, për cost’ ora-sì nojàutri i l’avèisso già fàit na longa conversassion”.

Fidelin: “Beh, se ti ‘t n’has anvìa, i podrìo anandiela sùbit. Da già che ti ‘t l’has dame ‘l via ‘d fete la propòsta d’un tema, ch’a sia cost-sì: An che manera la grassia ‘d Dé as arvela ant ël cheur ëd n’òm?”.

Ciaciaron: “I comprendo che nòstra conversassion a l’ha da fé con la potensa dle còse. E bin, costa-sì a l’é na chestion motobin bon-a, e mi 't darai na rëspòsta volonté. An prim leugh, andoa che la grassia ‘d Dé a l’é ativa ant ël cheur, a càusa ‘n gran’ crij contra ‘l pecà. An ëscond leu…”.

Fidelin: “Speta ‘n moment - consideroma na ròba për vòta. Mi i penso che pitòst ti ‘t dovrie dì: La grassia ch’a salva as arvela an dasend a l’ànima l’inclinassion d’avèj an ghignon sò pecà”.

Ciaciaron: “Përchè? Cola ch’a l’é la diferensa an tra crijé contra ‘l pecà e d’avèj an ghignon ël pecà?”.

Fidelin: “Oh, na diferensa granda! N’òm a podrìa bin crijé contra ‘l pecà coma ‘n prinsìpi general, ma chiel a peul mach avèj an ghignon ‘l pecà, detestelo, an fòrsa ‘d na santa antipatìa contra ‘l pecà. I l’hai sentì tanti ch’a crijo contra ‘l pecà da l’ambon, ël pùlpit, ma ch’a n’han pitòst la toleransa ant sò cheur, ca, e condòta. La fomna ch’a l’avìa crijà fòrt contra ‘l pecà e ch’a l’avìa acusane Giusèp, coma se chila a fussa stàita motobin santa, a l’avìa bin vorsù comëtte n’adulteri con chiel. A-i é ‘d gent ch’a crija contra ‘l pecà l’istess coma na mare a ‘rpròcia sò fiolin ch’a ten an fàuda e ch’a lo ciama cativ matòt, ma peui a comensa a ‘mbrasselo e a baselo”.

Ciaciaron: “A më smija che ti ‘t veule angarbioleme an mie paròle mideme!”.

Fidelin: “Nò, pa nen mi! I veuj mach esse precis. Ma col ch’a l’é lë scond segn ch’a podrìa prové che la grassia a sìa ‘n camin ëd travajé ant un cheur?”.

Ciaciaron: “Na conossensa granda dij misteri dl’Evangeli”.

Fidelin: “Cost segn a l’avrìa dovù esse ‘l prim. Për lòn ch’a riguarda la conossensa, na conossensa granda dij misteri dl’Evangeli a peul esse otnùa ‘dcò sensa ch’a-i sia l’euvra dla grassia ant ël cheur. Propi parej! N’òm a podrìa avèj minca na conossensa e, ant l’istess temp, esse nen, e ‘d conseguensa esse pa ‘n fieul ëd Dé. Cand ël Crist a l’avìa ciamà: “Conossèv-ne coste còse?”, ij sò dissépoj a l’han replicà: “Eh, i -j conossoma”. E Chiel: “Ora ch'i seve ste còse, Nosgnor av benedirà s'i-j buteve an pràtica!^[10]". Për arsèive la benedission a l’é nen pro conòsse, ma buté an pràtica. Përchè a-i é mach na conossensa ‘dla testa’ ch’a l’é nen seguità da na pràtica ch’a-j coresponda. An efet: ‘Ël servitor ch’a l’ha conossù ‘l volej d sò padron, ma ch’a l’ha pa tenusse pront, e ch’a l’ha nen fàit conforma ‘l volèj ëd chiel, a-j sarà dàit motobin ëd patele^[11]’. L’òm a podrìa avèj la conossensa ‘d n’àngel, e pura pa nen esse ‘n cristian. Donca lòn ch’it dise ch’a l’é ‘n segn, a l’é nen pròpi parèj. A l’é vera, pitòst, che conòsse a l’é lòn ch’a-j pias ai ciaciaron e ai blagheur, ma lòn ch’a-j pias a Nosgnor a l’é ‘l fé. Nen che ‘l cheur a peuda esse bon sensa conossensa, përchè sensa conossensa 'l cheur a sà gnente. A-i é doe sòrte distinte ‘d conossensa. Na conossensa ch’as compias mach ëd speculassion an sle còse, e a-i é na conossensa ch’a l’é compagnà da le grassie dla fede e dl’amor. A l’é lolì ch’a fà sì che n’òm a ubidissa al volèj ëd Dé da sò cheur. La prima a rend servissi a col ch’a ciancia mach, ma ‘l Cristian genit a peul pa sté sensa ubidiensa. ‘Fame bin comprende toa Lege, ch’i la veuj scoté con tùt mè cheur^[12]’”.

Ciaciaron: “Ti ‘t sërche torna d’angarbioleme. Costa-sì a l’é pa na conversassion da fé piasì”.

Fidelin: “Anlora, s’at pias, propon-me n’àutr segn ch’a mostra coma l’euvra dla grassia as arvela ant ël cheur”.

Ciaciaron: “Nen mi, përchè i vëddo ch’i sario nen d’acòrdi”.

Fidelin: “Bin, s’it lo faras nen ti, am lo das ël përmes ëd felo mi?”.

Ciaciaron: “Va pura anans, s’at pias”.

Fidelin: “L’euvra dla grassia a la vëd sìa col ch’a l’ha, sìa j’àutri ch’a-j stan dantorn.

Për col ch’a l’ha, a l’é ciair che a-j dà la consiensa d’esse un pecator, dzortut che soa natura a l’é antamnà e ch’a l’é colpèivol ëd mischërdensa. A l’é për lòn che a sà d’esse ‘d sicur condanà s’a treuva nen la misericòrdia ‘d Dé për fede an Gesù Crist. Costa vista e sentiment ëd pecà a lo pòrta a ringretess-ne e a vërgogness-ne. Pì ‘d lòn, chiel a trova che Gesù a l’é arvelà coma ‘l Salvator dël mond e ch’a-i è la necessità assoluta ‘d chërde an Chiel për oten-e vita eterna. Për lòn a sent na fòrta fam e sèit ëd Chiel - sicoma la promëssa ‘d salvëssa a l’é dàita a coj ch’a l’han. Ore, conform a la fòrsa e a la debolëssa ‘d soa fede an sò Salvator, l’istess chiel a dësvlopa goj e pas, n’amor për la santità, l’anvìa ‘d conòss-Lo sèmper ëd pì e d’esse a Sò sërvissi ant ël mond. Tutun, bele se tut sossì as arvela a chiel, a l’è rèir ch’a në concluda che a-i sìa an chiel na vera euvra dla grassia. Lolì përchè soe corussion e soa rason antamnà dal pecà, a-j lo rend nen tant ciàir. A l’é për lòn che ‘n giudissi san an col ch’a l’ha an chiel costa euvra divin-a, a l’é necessari për rivé a la conclusion che chiel a l’ha n’euvra génita dla grassia an sò cheur.

Ore, a për j’àutri, cost’euvra dla grassia a l’é manifestà, an prim leugh ant na confession pùblica ‘d tut cheur ant ël Crist. An ëscond leugh, con na vita coerenta con cola confession. L’é a dì, na vita ‘d santità, santità ‘d cheur e santità an famija - s’a l’ha na famija - e na condòta ‘d santità ant ël mond. Costa euvra dla grassia an sò cheur a-j mostra a detesté sò pëccà e chiel midem për sò pecà. A-j mostra ‘dcò esternament a crasé ‘l pecà an soa famija e a cissé la santità ant ël mond - nen mach a paròle, coma ch’a fan j’ipòcrita e ij ciaciaron, ma për ël mojen ëd n’ubidiensa pràtica, ant la fede e ant l’amor, a la Paròla ‘d Nosgnor.

Ora, monsù, për lòn ch’a riguarda costa corta dëscrission ëd l’euvra dla grassia e ‘d soa manifestassion, s’it l’has cheicòsa da feje obiession, anlora fela, ma se nò, dame ‘l përmess ëd propon-te na sconda chestion”.

Ciaciaron: “Mìa part a l’é nen ëd fé d’obiession, ma dë sté a sente. Fame anlora sta sconda chestion”.

Fidelin: “A l’é costa-sì: Has-to fàit l’esperiensa dla prima part ëd costa euvra dla grassia? L’é a dì: toa vita e condòta dà-la la testimoniansa ch’a-j sìa an toa vita? Opura toa religion a l’é mach fàita ‘d paròle e con la lenga e pa nen ant ij fàit e an vrità? Për piasì, s’it pije la decision ëd respond-me, dis nen ëd pì ‘d lòn ch’it sas che Dé a l’arconoss-rà coma ver.  Pì ‘d lòn, dì nen ëd pì che lòn che toa consiensa at lo giustificherà, përchè a l’é nen col ch’as arcomanda da sol ch’a l’é aprovà, ma col, dont la condòta Dé a-j dà l’aprovassion. A l’é ancora da disse che dì che ti’t ses lolì e lolà - cand che toa condòta ‘d tùit ij dì a mostro ai tò vzin che ti ‘t dise ‘d busiardarìe, e bin, lolì a sarìa na gran gramissia”.

A sente coste paròle, Ciaciaron a l’é fasse tut ross an facia, ma tòst a l’é arpijasse e a l’ha replicà: “Ti’t fase ‘n discors ch’a riguarda l’esperiensa e la consiensa ‘d na përson-a e it fase apel a Dé për giustifiché lòn ch’it dise. Mi i spetava nen costa sòrt ëd discors, nì i son dispòst a rësponde a cole chestion, përchè i son nen obligà a felo, a men che ti’t chërde d’esse mè magister. E fin-a ant ël cas che ti ‘t lo fusse, im arfudo ‘d considerete mè giùdes. Ma, për piasì, dime përchè ti ‘t im fase cole chestion”.

Fidelin: “A l’é përchè i l’hai vëddute tant dispòst a parlé, e përchè i savìa nen se ti’t l’avìe o nò mach d’idèje teòriche. E peui, s’it veule tuta la vrità, a l’é përchè i l’hai sentì a tò riguard che toa religion a l’é mach cheicòsa ch’at pias parlene, ma che toa condòta a dà la ciàira impression che lòn ch’it professe a sio mach ëd paròle. La gent a dis che, an tra ij cristian, ti ‘t ses na macia ch’a dëscrèdita soa fede. Toa religion a smija ch’a vada bin sotbrassëtta a j’osterìe, l’angordisa, l’impurità, j’imprecassion, le busiardarìe e le cative companìe. Ël proverbi ch’as mension-a a pròpòsit ëd le meretriss, ch’a son na vërgògna për tute le fomne, a podrìa ‘dcò aplichesse a ti, visadì ch’it ses na vergògna për tuti coj ch’as profësso cristian”.

Ciaciaron: “Sicoma ti ‘t ses tant dispòst a chërde a tut lòn ch’as dis an gir e a giudiché an na manera tant ësvantà, coma ti ‘t fas, i peudo nen che rivé a la conclusion ch’it sìe mach un criticon malegn e ch’as peuda pa parlé con ti. Donca, it saluto. Adiù!”.

Alora Cristian a l’é vnù e a l’ha dit a sò frel Fidelin: “I l’avìa dite che lolì a sarìa capità - toe paròle e e soe anvìe a van nen d’acòrdi! Gent parìja a preferiss chité toa companìa pitòst che arformé soa vita. Ma chiel adess a l’é andass-ne: lass-lo andé, col ch’a perd a l’é mach chiel. A l’ha sparmiane ‘l sagrin ëd chitelo nojàutri - përchè s’a fussa restà con noi, a sarìa dimostrasse n’arprocc a nòstra companìa. E peui, coma ch’a dis l’apòstol, ‘Artireve da d‘ gent parèj^[13]!’”.

Fidelin: “Tutun, i son content d’avèj avù na conversassion con chiel - a podrìa desse che chiel a penserà ancora a lòn ch’i l’avìa dije. Comsëssìa, se chiel a ‘ndrà an përdission, i sarai nossent ëd sò sangh^[14]”.

Cristian: “It l’has fàit bin a parleje tant ciàir. Ant ël di d’ancheuj a-i é pòchi ch’a sio dispòst a parlé ciàir a la gent: cola-lì a l’é un-a dle rason përché la religion a l’é dventà coma na spussa a le naris ëd tanti. Përché costi folitro ‘d ciaciaron, dont la religion a l’é mach paròle, a son licensios e vanitos an soa condòta ‘d lor. Cand ch’a son acetà ant la companìa dij devòt, mach a confondo ‘l mond, a macio ‘l cristianèsim e a buto an cros ël chërdent sincer. Am piasrìa tant che tùit a tratèisso con j’ipòcrita coma ‘t l’has falo ti. Alora o lor a dventerìo dij chërdent sincer o la companìa dij sant a sarìa tròp afoà për lor da resteie”.  

Alora Fidelin a l’ha dit: “Coma che Ciaciaron a l’inissi a àussa soe piume! Coma ch’a parla da ardì! Coma ch’a l’ha la presunsion ëd campé giù tut ëdnans ëd chiel! Ma sì tòst che Fidelin a parla dl’euvra dël cheur, coma la lun-a apress ch’a l’era pien-a a va ‘nvers ël calé, parèj a fan tuti, ma chi ch’a travaja ‘d cheur a lo sà”.

Parèj, lor doi a l’han seguità a marcé anans e, për nen rende ‘l camin nojosant - sicoma ch’a marciavo ant un desert - a dëscorìo ‘d lòn ch’a l’avìo vëddù fin-a antlora. Cand ch’a son rivà scasi a la fin ëd col desert, për asar Fidelin a l’ha vardà ‘ndré e a l’ha ‘rmarcà ch’a-i era cheidun che a-i rivava dré. “Òh!”, a l’ha sclamà Fidelin a sò frel, “Cheidun a riva!”. Alora Cristian a l’ha vardà  e a l’ha dit: “Ma a l’é mè bon amis Evangelista!”. “Sì, e ‘dcò ‘l mè bon amis”, a l’ha replicà Fidelin, “Përchè a l’é stàit chiel ch’a l’ha mostrame la via ch’a men-a a la Pòrta”. Ore Evangelista a l’avìa arciapaje e a l’ha salutaje disend: “Che la pas a sia con vojàutri, car amà - e che la pas a sia con coj ch’a l’han giutave”.

Cristian: “Bin-ëvnù, bin-ëvnù, mè car amis! Vëdde toa facia am fà arcordé coma ti ’t sie stàit gentil e mai strach a travajé për mè bin etern”.

Fidelin: “Sëi, mila vire bin-ëvnù! Toa companìa, doss Evangelista, vàire ch’a l’é desideràbil për nojàutri, pòver Pelerin!”.

Evangelista: “Coma ch’a l’é andàita për vojàutri dal temp ch’i l’oma vëddusse l’ùltima vira? Chi l’evene ancontrà, e coma ch’i seve comportave?”.

Alora Cristian e Fidelin a l’han contaje ‘d tut lòn ch’a l’era capitaje durant sò viage fin-a a col moment-lì, e ‘d cole ch’a j’ero le dificoltà ch’a l’avìo ancontrà.

Evangelista: “I son pròpi content, nen ch’i l’eve ancontrà ‘d preuve, ma ch’i në sie stàit vitorios; e che malgré ‘d tante debolësse, i l’eve continuà për la via strèita fin-a a cost di. I son content tant për mi che për vojàutri. Mi i l’hai sëmnà e vojàutri i l’eve ciapà l’arcòlt. A vnirà ‘l di che tant coj ch’a l’han sëmnà che coj ch’a l’han mëssonà as arlegraran ansema^[15]. L’é a dì, s’i l’eve ‘d përseveransa, a sò temp i mëssonreve^[16], s’i stracheve nen. Na coron-a a l’é stàita prontà për voi, e a vnirà mai fiapa^[17]. Donca core për vagnela. A-i é vàire ch’a son butasse an sla stra për ciapess-la e, apress d’esse andà lontan për otnila, as la son vëdula gavé. Tnive strèit a lòn ch’i l’eve e gnun av la porterà vìa la coron-a^[18]. I seve nen ancora fòra dla portà dij còlp dël diav. I l’eve ancora nen arzistù a la mira ‘d vërsé ‘l sangh an lotand contra ‘l pecà^[19]. Fé che ‘l regn a sìa sempe dnans dij vòstri euj. Chërde frem a lòn ch’as vëdd ancora nen, përchè le còse ch’as vëddo a son provisòrie e cole ch’as vëddo ancora nen a son eterne^[20]. Lasseve nen che le còse d’ës mond a caturo vòstre afession le pì àute. Dzortut, fé atension a vòstre anvìe carnaj e a vòst cheur, përché tanti a veulo nen chërdje vàire ch’a sia maléfich^[21]. Steve sald: i l’eve tùt ël podèj an cel e an tèra da vòstra part”.

Anlora Cristian a l’ha ringrassialo për soa esortassion e a l’ha ciamaje ‘d parleje ‘d pì con loràutri për giuteje për la stra che ancora lor a dovìo përcore. Lor a savìo che Evangelista a l’era ‘n profeta e a podìa bin dije lòn ch’a-j sarìa capità e coma lor a l’avrìo podù arziste e superé le neuve preuve.

Parèj Evangelista a l’é anandiasse a dije parèj:

“Mè fieuj! Vojàutri i l’eve scotà le verità dl’Evangeli, ch’i l’eve da passé për vàire tribulassion^[22] për intré ant ël regn dël Cel - e ancora che, an minca sità i l’eve da afronté caden-e e aflission. Për lòn i l’eve nen da chërde ch’a-i saran pì ‘d dificoltà durant vòstr viage, an na manera o an n’àutra. Già i l’eve trovà cheicòsa dla vrità ‘d coste testimonianse - e vàire d’àutre a seguiteran d’apress. Për ël moment i seve scasi fòra da cost desert, ma bin tòst i rivreve a na sità ch’i vëdreve dë ‘dnans ëd vojàutri. An cola sità i sareve atacà grev da ‘d nemis ch’a sërcheran an tute le manere ‘d feve meuire. Sìe cert che un o tuti doi i deuvreve sigilé con vòstr sangh la testimoniansa ch’i deve. Resté fidej fin-a a la mòrt e ‘l Rè av darà la coron-a dla vita^[23]. Col ch’a meuirerà là, combin che soa mòrt a sarà violenta e ij patiment forse grand, a starà mej che l’àutr, përchè a rivà pì lest a la Sità dël Cel, e përchè a schivierà parèj a motobin ëd misèrie che l’àutr a ‘nconterà për lòn ch’a resta dël viage. Tutun, cand ch’i sareve intrà a la sità, e i-i trovreve compì lòn ch’i l’hai dit, alora arcordé lòn ch’i l’hai dive. SIe d’òm coragios e fideve a vòst fedel Creator, mentre ch'i seguité a fé lòn ch’a l’é giust”.

Nòte

1. Cfr. Gioann 3:27.
2. Cfr. Efesin 2:8.
3. Cfr. Maté 23:3.
4. Cfr. 1 Corint 4:20.
5. Roman 9:30.
6. Cfr. Giaco 1:27.
7. Giaco 1:22-24 “Buté an pràtica la Paròla; a l'é nen pro dë stela a sente, përchè iv pijerie mach an bàilo da voi midem. Përché se cheidun a la sent mach la Paròla e a la buta nen an pràtica, a l'é parèj 'd col-lì ch'as varda 'nt lë specc për fesse bel ma peui as na va dësmentiand-se 'd lòn ch'a l'ha vëddù”.
8. Cfr. Levìtich 11:2-8.
9. Cfr. 1 Corint 13:1.
10. Cfr. Gioann 13:17.
11. Cfr. Luca 12:47.
12. Salm 119:34.
13. 1 Timòt 6:4-5: “... a son amborgnà da l’orgheuj e a capisso nen. A përson-e parèj a-j pias ëd trové sèmper ëd rampin ant ël sens da desse a le paròle, e lolì a cissa mach ëd polémiche ch’a finisso për provoché ‘d gelosìe, ëd contrast, ëd maldicense, e ‘d sospet malegn. Cola gent-lì a l’é sempe càusa d’incòmod. A l’han la ment antamnà e a l’han virà le spale a la vrità. Për lor la religion a l’é mach na manera për fé ‘d sòld”.
14. Esechiel 33:4-6: “S’a-i é cheidun ch’a sent bin ciàir ël son dël còrn, e malgré lòn a-j dà pa da ment e as lassa sorprende da la spa, la colpa ‘d soa mòrt a sarà mach la soa. A meuirerà për colpa soa, përchè a l’ha nen daje da ment al son d’avertiment dël còrn. S’a l’avèissa daje da ment a l’avrìa salvasse la vita. Butoma, al opòst, che la sentinela a vëdda ch’as avzin-a la spa dël nemis, ma a son-a pa ‘l còrn për buté an vardia la gent. Se cheidun parèj a l’é pijà ‘d sorprèisa e a ven massà, col-lì a ‘ndrà a meuire pr’ ij sò pëccà, ma ‘d sò sangh mi i në ciamerai cont a la sentinela”
15. Gioann 4:36 - “Ij mëssonor a arsèivo 'n salari e a cheujo 'd frut an vita eterna përchè col ch'a sëmna e col ch'a mëssona a peusso arlegresse ansema. Ora lòn ch'as dis ëd sòlit, a ste ocasion, a l'é vera: 'Un a sëmna e l'àutr a mëssona”.
16. Galat 6:9 - “Stracom-se nen ëd fé ‘l bin, përchè s’is lassoma nen ëstraché, cand ch’a rivrà 'l temp i cheujeroma. Stracom-se nen ëd fé dël bin, përchè s’is lassoma nen ëstraché, cand ch’a rivrà ‘l temp i n'avroma l'arcòlt. Parèj, donca, damentré ch’i n’oma 'l temp, foma dël bin a tuti, ma dzortut a coj ch’a son ëd la famija dla fede”.
17. 1 Corint 9:24-25 - “Sevene pa che a lë stadi tùit ij coridor a së slanso a la corsa, ma mach un ëd lor a vagna 'l premi? Vojàutri, donca, core për vagnelo! L’atleta as asten ëd motobin ëd còse, e tut për podèj vagnesse na coron-a ch’a bin tost a vnirà fiapa, mentre che nojàutri i l’oma da vagnene un-a ch’a vnirà mai fiapa”.
18. Arvelassion 3:11 - “I vnirai bin tòst: goerna fedelment lòn ch’it l’has, përchè gnun as pija toa coron-a”.
19. Ebrèo 12:4 - “Vòst combatiment contra ‘l pecà ancora a l’ha nen portave d’arziste a la mira ‘d vërsé ‘l sangh”.
20. 2 Corint 4:18 - “A l'é për costa rason-sì ch'i vardoma nen tant ai sagrin ch'a peulo vëdd-se ancheuj, ma i fërmoma lë sguard a lòn ch'as peul ancora nen vëdd-se, përchè lòn ch'i vëdoma adess a vnirà bin tòst a la fin, ma lòn che adess i vëdoma nen a durerà për sèmper”.
21. Geremia 17:9 - “A-i é gnente ch’a sia pì fàuss che ‘l cheur ëd l’òm: a l’é pròpi sensa 'rmedi! Tanti a veulo nen chërdje vàire ch’a sia maléfich”.
22. At 14:22 - “ l’han fait coragi ai dissépoj e a l’han esortaje a ten-e dur ant la fede. A-j disìo: “Për intré ant ël Regn ëd Nosgnor a-i é da passé për motobin ëd tribulassion”.
23. Arvelassion 2:10 - “Resta fedel fin-a a la mòrt e it darai la coron-a dla vita”.