La Bibia piemontèisa/Testament Neuv/Maté/Maté 13

←Maté 12

La Bibia piemontèisa Maté

Maté 14→

13

La Bìbia piemontèisa - Matè 13

La paràbola dël sëmnor

¹An col di-lì, apress d’esse surtì da ca, Gesù a l'é setasse davzin al lagh. ²Ma tut d'antorn a Chiel a l'é assemblasse tanta 'd cola gent, che Gesù a l'é montà an sna barca për setess-ie, antramentre che tuta la gent a stasìa an sla riva^[1]. ³A-j contava tante ròbe an dovrand ëd paràbole e a-j disìa: "Sté a sente! Un sëmnor a l'è surtì për sëmné. ⁴E antramentre ch'a sëmnava, dla smens a l'é cascà arlongh ël senté e j'osej a son ëvnùit e a l'han divorala. ⁵D'àutra a l'é cascà ant un teren giairin, andoa ch'a j'era pòca tèra, e sùbit a l'é brojà përché 'l teren a l'era nen përfond. ⁶Cand ch'ël sol a l'é levasse, nopà, ël broj a l'é brusatasse përché a l'avia nen pro 'd rèis e a l'é sëccasse. ⁷D'àutra smens a l'é cascà an mes a dle ronze, le ronze a son chërsùe e a l'han ëstenzula. ⁸Ma d'àutra smens a l'é cascà ant na bon-a tèra e a l'ha frutà 'd gran, a la mira 'd sent vòlte tant, d'àutra sessanta, d'àutra tranta. ⁹Chi ch'a l'ha d'orije për sente, a farìa bin a sente^[2].

¹⁰Anlora ij dissépoj a son avzinasse a Chiel e a l'han dije: "Përché i-j parles-to parèj për ëd paràbole?". ¹¹A l'ha rësponduje: "A vojàutri a l'é stàit acordà 'd conòsse ij segret dël regn dël cel, ma nen a lor^[3], ¹²përché a col ch'a l'ha a-j sarà dàit ancora 'd pì e a n'avrà an abondansa, ma col ch'a l'ha pa nen, fin-a 'l pòch ch'a l'ha a-j sarà gavà^[4]. ¹³A l'é për costa rason-sì ch'i-j parlo an dovrand ëd paràbole, parèj ch'an vëddend a vëddo nen e ch'an sentend a sento e a capisso nen. ¹⁴A lor rësguard as compiss la professìa d'Isaia ch'a dis: 'Vojàutri i stareve a sente con atension, ma i capireve nen; i vardreve con atension ma i comprendreve mai, ¹⁵përché 'l cheur dë sta gent-sì a l'é vnì gargh; a son dur d'orije e a l'han sarà j'euj, parèj che con ij sò euj a s-ciairo nen, con le soe orije a sento nen, e con ël cheur^[5] a capisso nen, e 'd conseguensa as converto nen e mi i-j varisso nen'. ¹⁶I vòstri euj, nopà, a son bonoros përché a s-ciairo e vòstre orije a sento. ¹⁷Iv diso la vrità: tanti profeta e 'd gent giusta a l'avrio tant vorsù vëdde lòn che vojàutri i vëdde ma a l'han pa vëddulo, e sente le còse che vojàutri i sente e a l'han pa sentije^[6].

¹⁸Anlora sté a sente lòn ch'a veul dì la paràbola dël sëmnor. ¹⁹Cand che cheidun a scota la paròla dël regn e ch'a la capiss nen, ël malign a ven e a pòrta vìa lòn ch'a l'era stàit sëmnà an sò cheur: sossì a l'é la smëns ch'a l'era stàita sëmnà arlong ël senté. ²⁰La smëns sëmnà ant un teren giairin, a l'é col ch'a scota la paròla e ch'a l'arsèiv sùbit con piasì, ²¹ma sicoma ch'a l'ha gnun-a rèis an chiel e a ten nen dur, cand ch'a ven-o dij sagrin o la persecussion për motiv ëd la paròla, soa fede a resist nen e a ven men-o. ²²La smëns sëmnà an mes ëd le ronze a l'é col ch'a scota la paròla 'd Nosgnor, ma ij crussi për le ròbe dë sto mond e la sedussion ëd le richesse a stenzo la paròla, parèj ch'a fruta nen. ²³Ma coj ch'a l'han arseivù la smens an bon-a tèra, a son coj ch'a scoto la Paròla e ch'a la capisso. Coj-li a dàn ëd frut, chi sent vòlte tant, chi sessanta, chi tranta 'd lòn ch'a l'era stàit sëmnà.

La paràbola dla gramëgna

²⁴Gesù a l'ha 'dcò proponuje n'àutra paràbola e a l'ha dit: "Ël regn dël cel a smija a n'òm ch'a l'ha sëmnà an sò camp ëd la bon-a smens. ²⁵Antramentre che tùit a durmìo, a l'é vnuje un nemis cha l'ha sëmnà ëd gramëgna an mes dël forment ëd col camp e peui a l'é scapà via. ²⁶E cand che la smens a l'é brojà e a l'ha frutà 'd gran, a l'é vëddusse 'dcò la gramëgna. ²⁷Antlora ij servitor dël padron a l'han dije: "Signor, has-to pa sëmnà 'd bon-a smens an tò camp? Com'é-lo donca ch'a-i é 'd gramëgna?". ²⁸E a l'ha dije: "A l'é 'n nemis ch'a l'ha fàit lòn". E i servitor a l'han replicà: "Veules-to ch'i andom' a sarbielo?". ²⁹"Nò, përché, an cheujand la gramëgna, i podrie 'dcò dësreisé ël forment. ³⁰Lasseje chërse tùit e doi ansema fin-a a la mësson. A la mësson i diraj ai mëssoné: 'Levé prima la gramëgna e gropela an gerbe për brusela, ma peui fé 'l gran e ambaronelo ant ij mè grané'"^[7].

La paràbola dla smens ëd senëvra

³¹A l'ha proponuje n'àutra paràbola e a l'ha dije: "Ël regn dël cel a smija a la smens ëd senëvra che n'òm a l'ha pijà e sëmnà an sò camp. ³²E combin ch'a sia la pi pcita tra tute le smens ch'i l'eve^[8], cand ch'a chërs, a dventa la pianta la pì àuta ch'a-i sia, n'erbo bin gròss, ëd manera che j'osej dël cel a-i ven-o a fé ij sò ni an sij branch".

La paràbola dël chërsent

³³A l'ha dije peuj n'àutra paràbola: "Èl regn dël cel a smija al chërsent che na fomna a pija e a mës-cia con tre mzure 'd farin-a, fin-a tant ch'a sia tut' alvà".

Ël but ëd le paràbole

³⁴Gesù a parlava ëd tute ste còse al pòpol con ëd paràbole; chiel a-j parlava nen sensa 'd paràbole, ³⁵përch' a fussa compì lòn ch'a l'avìa dit ël profeta: "I dovertraj mia boca për dì 'd paràbole, i nunsiaraj lòn ch'a l'é stàit ëstërmà fin-a da la fondassion dël mond^[9]".

La spiegassion për ij dissépoj

³⁶Antlora Gesù a l'é slontanasse dal pòpol e a l'é intrà antëcà, e ij sò dissépoj a son ëvnù da Chiel e a l'han dije: "Dane la spiegassion ëd la paràbola dla gramëgna ant ël camp". ³⁷Anlora chiel l'ha rësponduje: "Col ch'a l'ha sëmnà la bon-a smens a l'é 'l Fieul ëd l'Òm, ³⁸Ël camp a l'é 'l mond; la bon-a smens a l'é la gent dël Regn^[10]. L'erba grama a l'é la gent dël malign^[11], ³⁹e 'l nemis ch'a-i sëmna a l'é 'l diav. La mësson a l'é la fin dël mond e ij mëssoné a l'é j'àngej. ⁴⁰Tanme as sarbia l'erba grama e as la fa brusé^[12], a sarà l'istess a la fin dël mond. ⁴¹Ël Fieul ëd l'Óm a mandrà ij sò àngej e lor a sarbiaran da sò Regn tut lòn ch'a l'é càusa 'd pecà^[13] ansem a coj ch'a fan lòn ch'a l'é nen giust, ⁴²e a-j campran ant la fornas anvisca andoa a-i sarà da pioré e da schërziné ij dent^[14]. ⁴³Antlora ij giust a bërlusëran com ël sol ant ël Regn ëd sò Pare. Chi ch'a l'ha d'orije për sente, a farìa bin a sente.

Le paràbole dël regn dël cel

⁴⁴"Ël Regn dël cel a l'é tanme 'n tesòr ëstërmà ant un camp, che n'òm a l'ha trovà e a l'ha stërmà, e peui, për la gòj ch'a n'ha, a vend tut lòn ch'a l'ha e a cata col camp.

⁴⁵Ancora, ël Regn dël cel a l'é tanme 'n mërcant ch'a va 'n serca 'd bele perle. ⁴⁶Cand ch’a l'ha trovà na perla 'd gran' valor, a l'é andass-ne a vende tut lòn ch'a l'avìa e peui a l'ha catala.

⁴⁷Ancora, ël Regn dël cel a l'é tanme na rèj campà ant ël mar e ch'a ciapa d'ògni sòrt^[15] ëd pess. ⁴⁸Quand ch'a l'é pien-a, ij pëscador a la tiro a riva, peui sëttà ch'a son tut d'antorn, a buto 'l pess bon da banda andrinta 'd cassiëtte e a campo via col ch'a l'é nen bon. ⁴⁹A sarà parèj a la fin dël mond. J'àngej a rivran e a sern-ran ij giust dai gram, ⁵⁰e a camperan ij gram ant la fornas anvisca andoa ch'a-i sarà da pioré e da schërziné ij dent.

⁵¹Gesù a-j dis: "I l'eve donca capì, adess, tute ste còse?" E a l'han di-je: "Eh, Signor. I l'oma capije". ⁵²Anlora Gesù a l'ha dije: "A l'é për lòn che minca scriba^[16] ch'a sia bin dotrinà për ël Regn dël cel, a smija a 'n padron ëd cà ^[17] ch'a gava fòra da sò tesòr ëd ròba sia neuva che 'd ròba veja".

Arfud a Nazaret

⁵³Cand che Gesù a l'é rivà a la fin ëd conté coste paràbole, a l'é andass-ne via da là. ⁵⁴A l'é rivà an sò paìs e a l'é butasse a dotriné 'l pòpol an sòa sinagòga 'd lor. A l'ero tuti maravijà e a disìo: "Com é-lo che st'òm-sì a l'ha tanta sapiensa e 'l podèj 'd fé 'd miràcoj? ⁵⁵Sto-sì é-lo nen pa 'l fieul dël carpentié? Soa mare ha-la pa nòm Maria? E ij sò frej han-ne pa nòm Giaco, Giusep, Simon e Giuda? ⁵⁶E soe seure son-ne fòrsi nen fra 'd noi? D'andoa ch'a-j ven a st'òm-sì tute ste còse?". ⁵⁷Ëd manera ch'a n'ero scandalisà. Ma Gesù a-j dis: "Un profeta, s'a l'é nen onorà, a l'é mach an sò paìs e an soa famija^[18]". ⁵⁸E ansilà Gesù a l'ha fàit mach pòchi miracoj, për via ch'a l'avìo nen fede an chiel.

Nòte

1. Cfr. Luca 5:1-3.
2. O "ch'a senta", "ch'a scota".
3. A lor a l'é stàit nen concedù.
4. Cfr. Matè 25:29; March 4:25; Luca 8:18; 19:26.
5. La ment. 13:14-15 cfr. Isaia 6:9-10.
6. 13:16-17 cfr. Luca 10:23-24.
7. Na meditassion ant ësta paràbola as treuva ambelessì: Neuv sermon subalpin/Paràbola dla gramëgna
8. "chi l'eve" a l'é na precisassion ch'i l'oma giontà. Gesù a parla nen an tèrmin assolut, ma dla smens pì cita che lor a conossìo.
9. Cfr. Salm 78:2.
10. O "Ij fieuj dël Regn".
11. O "Ij fieuj dël malign".
12. O "as la brusa con ël feu".
13. O "jë  scàndoj".
14. Espression ëd ràbia
15. Tute qualità 'd pèss.
16. Espert dla Lej.
17. O "Pare d' famija".
18. Cfr. Gioann 4:44.