Geremìa

10

Ël Signor ch’a viv e j’ìdoj

¹Gent d’Israel, scoté la paròla che ‘l Signor av adressa! ²Nosgnor a dis: “Imité pa^[1] lòn ch’a fan j’àutre nassion: lor a studio le stèile^[2] për savèj lòn ch’a-j riserva l’avnì. Àbie nen tëmma ‘d cole predission, bele se lor a n’han tëmma. ³Përchè la religion^[3] ëd cola gent a l’ha gnun valor. Lor a tajo n’erbo ant ël bòsch, n’arté a lo travaja con ël piolèt^[4] e a na fà n’ìdol. ⁴A lo soagno d’òr e d’argent e peuj a lo fërmo con ëd ciò e con ël martel për ch’a robata nen a tèra. ⁵Cost’ìdoj a son tanme 'd boatass ant un camp d’angurie: a san pa parlé e a toca porteje, për ch’a marcio nen. Avèjne pa tëmma përchè a peulo fé nì mal nì bin.

⁶Mi i disìa: “A-i é gnun ch’a sia tanme ti, Nosgnor^[5], ti it ses maestos e granda a l'é la potensa 'd tò nòm. ⁷Tùit a dovrio rend-te onor, Rè dle nassion^[6]. Sòn at ëspeta përchè, tra tùit ij savi dle nassion e an tùit ij sò regn, a-i é gnun ch’a të smija.

⁸La gent ëd cole nassion a l’é pròpi fata e fòla; la scòla dj’ìdoj a-j rend dur coma ‘d sabòt^[7]. ⁹Për quaté coj ìdoj lor a van a pijé d’argent batù e laminà da Tarsis e òr d'Ofas^[8]. A-j buto fin-a a còl ëd vestimente ‘d porpra e scarlat. Tut lolì a l’é ‘l travaj ëd carpentié e d’oréfiss; a son la produssion d'artista vajant.

¹⁰Nosgnor a l'é ël Dé ver, chiel a l'é Dé viv e Rè etern; la tèra a tërmola cand che Nosgnor a l’é 'ndignà; ij pòpoj a 'rzisto pa a sò furor. ¹¹“Vojàutri, ël pòpol d’Israel, i direve a cole nassion: “Ij dio che a l'han fàit ël cel e la tèra a spariran^[9] da la tèra e da sota 'l cel^[10]”. ¹²Chiel a l'ha forgià la tèra con potensa, a l'ha fërmà 'l mond con sapiensa e a l'ha slargà ij cej con anteligensa. ¹³J'aque dël cel a bërbòto a l'arson ëd soa vos. Chiel a fà monté le nìvole dal finagi ëd la tèra, a fà la lòsna për la pieuva e a manda fòra 'l vent da soe arzerve. ¹⁴Tuti coj idolatra as proveran ëstupid e gnorant. Tùti coj oréfiss a l’avran onta ‘d soe euvre ‘d lor, përché le mistà ch’a fàbrico a son mach ëd fàusse rapresentassion. An coj ìdoj a-i é gnun ëspirit. ¹⁵A l’han gnun valor: cand ch’a vnirà ‘l temp dël giudissi a saran dësblà. ¹⁶Nen parèj a l'é col che a l'é l’ardità dij dissendent ëd Giacòb, përchè a l’é chiel ch’a l’ha creà l'univers e Israel a l'é ‘l pòpol che chiel a reclama coma soa ardità. Chiel a l’é conossù coma “ël Signor ëd l’Univers”.

Gerusalem assedià

¹⁷Gent ëd Gerusalem! Andé a buté ‘nsema via vòstra ròba e pronteve për andev-ne dal pais, përchè a vniran tòst a buté l’assedi a la sità. ¹⁸Nosgnor a dis përparèj: “Vardé, mi i vado a sbardlé vòstra gent lontan da costa tèra. I la farai tant tribulé ch’a sentiran bin tut ël pèis ëd mia ira^[11]”.

¹⁹Mi i crijava e disìa: “Maleur a mi! Che ruin-a! Mia fërleca a variss pa. Na vira nojàutri i pensavo ch’a fussa mach na maladìa ch’i l’avrio podù bin toleré^[12]! ²⁰Ore, contut, mia tenda a l'é vastà, tute soe còrde a son ëstàite tajà. Ij mè fieuj a l'han chitame, a-i son pa pì; a-i é pì restaje gnun për drissé torna mia tenda e tirene le tèile. ²¹Tut sossì a l’é capità përchè ij bergé a j’ero ‘d fòj: lor a l'han pa consultasse con Nosgnor. A l’é për lòn ch’a son pa comportasse con saviëssa e sò strop ëd lor a l'é sbërgiairasse.

²²Scoté! Vardé, a-i é ‘d gent ch’a rivo con ëd neuve! As sent un gran bataclan dal pais dël Nòrd. A ven-o për fé ravagi dle sità 'd Giuda, për cangieje ant un desert, ant na sosta da siacaj.

²³Nosgnor! I lo savoma che ‘l destin dj’òm a l’é pa an soe man ëd lor e ch’a dipend pa da l’òm ch’a marcia, ël dirige ij sò pass. ²⁴Arpròcc-ne, Nosgnor, ma con ëmzura. Castigh-ne pa cand ch’it ses anfurià, o nojàutri i podrìo ess-ne dël tut anientà. ²⁵Dà 'l vir a toa 'ndignassion, pitòst, dzora dla gent ch’a ‘rfuda d’arconòss-te, e dzora ‘d pòpoj ch’a ‘nvoco pà tò nòm. Përchè lor a l’han fàit ravagi dël pòpol ëd Giacòb, a l'han ardovulo a nen e finilo, e a l'han fàit na desolassion ëd sò pais.

Nòte

↑ Ebràich: ''Venta pa amprende la stra dle nassion.'' Për l'usage dla paròla “stra, vieuj” (דֶּרֶךְ, derech), as podrìa comparé për esempi: Geremìa 12:16 et Isaia 2:6. L’é a dì: copié pa le costume religiose dj’àutre nassion.
↑ O “ij segn dël cel”. Ël vocàbol ebràich voltà ambelessì a sarìa: «lòn che a passa ant ël cel » (אֹתוֹת, otot) e a fà 'rferiment a 'd përturbassion pa 'd costuma, parèj dj'ecliss, le metéore ma 'dcò a cambiament ëd posission dël sol, ëd la lun-a e dle stèile an congiunsion con ël passé dle stagion. Ij pòpoj d'Assiria e 'd Babilònia a l'han adorà sol, lun-a e stèile, an pensand che sti còrp celest a l'avèisso càiche anfluensa dzora 'd lor.
↑ O “sburdiment”. Ebràich: ''statù''. As fà riferiment a costume e pràtiche fongà ant le nassion pagan-e. Comparé l'utilisassion ant ël Levìtich 20:23; 2 Rè 17: 8. Ambelessì a l'é l'equivalent ëd דֶּרדֶ (derech) ant ël vërsèt 1, che as podrìa traduve con «pràtiche religiose».
↑ Ës passage a l'é pien ëd sarcasm. A comensa an parland dë «statù» dle gent come un «vapor» an dovrand na còpola al singolar (הוּא, hu ’,«, » che a fonsion-a parèj d'un soget d'un verb ) e d’un predicà al singolar. Peui a-i é la sopression dël sogèt, la mistà, come se a fùissa tròp afros për esse memorià, an dovrand mach ij predicà. A la létera peui as les: "për n'erbo dla foresta, as taja da sota, travaj da boscairant con la sgòrbia.".
↑ La forma che a pòrta andrinta 's vërsèt a soleva 'n debat. La forma מֵאֵין (meʾen) a vorerìa dì ëd nòrma «sensa» e a buta drinta la qualificassion d'un termo che a esprim desolassion o a veul dì ''sensa che'' e a lassà intré un risultà negativ. Gnun-e 'd coste nuanse a corispond nì a cost vërsèt nì a l'ocurensa dël vërsèt 7. A-i é staie chi a l'ha fàit noté che na forma rinforsà d' אַיִן ('ayin), a ven fòra d'àutre sinch vire, për esempi, ant 1 Rè 8:23.
↑ Cfr. Arvelassion 15:4.
↑ O “lòn ch’as peul amprende da coj ìdoj ëd bòsch a l’é pròpi sensa valor”.
↑ A l'é un leugh che as sà pa 'ndova ch'a sia. A l'é torna mënsionà an Daniel 10: 5. An seghitand la version ëd la Pessità sirìaca e dël targum aramàich as podrìa 'dcò lese “Òfir,Ophir” . Ophir a l'era famos për sò òr (confronta 1 Rè 9:28; Giòb 28:16).
↑ Aramàich: «Ij dio che a l'han pa fàit… la tèra.. a dëspariran…» Proposisson frassionà për evité na frase longa e complicà.
↑ Ës passage a l'é soagnà an soa strutura e butà për evidensié 'l contrast an tra 'l Signor che a l'é viv e etern (vërsèt 10), ch'a fà ij cej e la tèra (vërsèt 12), con le mistà pagan-e, che a esisto pa e a van a antamnesse e sparì. Ant ël test original a-i é na strutura motobin prudenta e concéntrica andova che ''ij dio'' a son definì ''costi-sì'', ''ij cej për ''lòn ch'a l'é sota ij cej'' e la ''tèra'' për ''dël teren''. La strutura a l'é na vira pì rinforsà për un geugh ëd paròle an tra ''a fà pa'' (Aram ܥܳܒ݂ܶܕ݂ לָא עֲבַדוּ - [la 'avadu]) e «a spariss » ( Aram יֵאבַדוּ [ieʾvadu] ܐܳܒ݂ܶܕ݂). A l'é la mira retòrica pì sarcàstica dl'atach che a fà Geremìa contra la matan-a dl'idolatrìa. Ës vërsèt a l'é an aramàich. An Geremìa a-i é mach costa frase aramàica e j'arsercador a dëbato an sla përtinensa 'd cost vërsèt an tut ël contest. Vàire a vëddo na gionta 'd në scriba pòstesilich che a l'àbia ancorporà 'l vërsèt ant ël test: a l'é l'àcme pì àut e 'l centr dël contrast an tra 'l Signor e j'ìdoj; Dé a-j dà a Israel un mëssagi poétich an ''lenga franca'', për le nassion dël temp.
↑ O “e i-j butrai ant l'angossa përchè che a peusso sërcheme e trové”. Lòn che podrìa significhé costa dariera riga a peul avèj càiche 'ncertëssa: Ebràich: I-j causerai ëd sagrin përchè lor a riesso (o con ël but che lor a riesso )a trové.'' Ël fàit che a-i sia pa un complement ogèt për ël verb ''trové'' a l'ha portà a la congetura che 'l test a sia spuri. A-i é 'd comentator che a séghito le version greche e latin-e, an lesend ël verb coma se a fùissa passiv: ''lor a saran trovà.'' D'àutri a séghito la sugestion ëd lese pa 'l verb parèj ëd ''lor a troveran''(יִמְצָאוּ [jimtsaʾu] da מָצָא [matsaʾ]) ma ''lor a saran (יִמְצוּ [imtsu] de מָצָה [matsah]). Nòstra tradussion adotà a supon che 'l verb a sia''trové'' = ''sente, sperimenté'': (יִמְצוּ [imtsu] da מָצָה [matsah]).
↑ A-i é chi a 'ntérpreta sòn parèj d'un rassegnesse a la pen-a arfilà e a vòlto «Ma mi i l'hai dit: ''A l'é mè castigh e a l'é giust che mi i lo supòrta'' » , tnù cont dël significà e dl'utilisi dla paròla «maladìa »(חֳלִי, còli), a-i é da noté la mancansa dël pronòm « mia ».

[1] Ebràich: ''Venta pa amprende la stra dle nassion.'' Për l'usage dla paròla “stra, vieuj” (דֶּרֶךְ, derech), as podrìa comparé për esempi: Geremìa 12:16 et Isaia 2:6. L’é a dì: copié pa le costume religiose dj’àutre nassion.

[2] O “ij segn dël cel”. Ël vocàbol ebràich voltà ambelessì a sarìa: «lòn che a passa ant ël cel » (אֹתוֹת, otot) e a fà 'rferiment a 'd përturbassion pa 'd costuma, parèj dj'ecliss, le metéore ma 'dcò a cambiament ëd posission dël sol, ëd la lun-a e dle stèile an congiunsion con ël passé dle stagion. Ij pòpoj d'Assiria e 'd Babilònia a l'han adorà sol, lun-a e stèile, an pensand che sti còrp celest a l'avèisso càiche anfluensa dzora 'd lor.

[3] O “sburdiment”. Ebràich: ''statù''. As fà riferiment a costume e pràtiche fongà ant le nassion pagan-e. Comparé l'utilisassion ant ël Levìtich 20:23; 2 Rè 17: 8. Ambelessì a l'é l'equivalent ëd דֶּרדֶ (derech) ant ël vërsèt 1, che as podrìa traduve con «pràtiche religiose».

[4] Ës passage a l'é pien ëd sarcasm. A comensa an parland dë «statù» dle gent come un «vapor» an dovrand na còpola al singolar (הוּא, hu ’,«, » che a fonsion-a parèj d'un soget d'un verb ) e d’un predicà al singolar. Peui a-i é la sopression dël sogèt, la mistà, come se a fùissa tròp afros për esse memorià, an dovrand mach ij predicà. A la létera peui as les: "për n'erbo dla foresta, as taja da sota, travaj da boscairant con la sgòrbia.".

[5] La forma che a pòrta andrinta 's vërsèt a soleva 'n debat. La forma מֵאֵין (meʾen) a vorerìa dì ëd nòrma «sensa» e a buta drinta la qualificassion d'un termo che a esprim desolassion o a veul dì ''sensa che'' e a lassà intré un risultà negativ. Gnun-e 'd coste nuanse a corispond nì a cost vërsèt nì a l'ocurensa dël vërsèt 7. A-i é staie chi a l'ha fàit noté che na forma rinforsà d' אַיִן ('ayin), a ven fòra d'àutre sinch vire, për esempi, ant 1 Rè 8:23.

[6] Cfr. Arvelassion 15:4.

[7] O “lòn ch’as peul amprende da coj ìdoj ëd bòsch a l’é pròpi sensa valor”.

[8] A l'é un leugh che as sà pa 'ndova ch'a sia. A l'é torna mënsionà an Daniel 10: 5. An seghitand la version ëd la Pessità sirìaca e dël targum aramàich as podrìa 'dcò lese “Òfir,Ophir” . Ophir a l'era famos për sò òr (confronta 1 Rè 9:28; Giòb 28:16).

[9] Aramàich: «Ij dio che a l'han pa fàit… la tèra.. a dëspariran…» Proposisson frassionà për evité na frase longa e complicà.

[10] Ës passage a l'é soagnà an soa strutura e butà për evidensié 'l contrast an tra 'l Signor che a l'é viv e etern (vërsèt 10), ch'a fà ij cej e la tèra (vërsèt 12), con le mistà pagan-e, che a esisto pa e a van a antamnesse e sparì. Ant ël test original a-i é na strutura motobin prudenta e concéntrica andova che ''ij dio'' a son definì ''costi-sì'', ''ij cej për ''lòn ch'a l'é sota ij cej'' e la ''tèra'' për ''dël teren''. La strutura a l'é na vira pì rinforsà për un geugh ëd paròle an tra ''a fà pa'' (Aram ܥܳܒ݂ܶܕ݂ לָא עֲבַדוּ - [la 'avadu]) e «a spariss » ( Aram יֵאבַדוּ [ieʾvadu] ܐܳܒ݂ܶܕ݂). A l'é la mira retòrica pì sarcàstica dl'atach che a fà Geremìa contra la matan-a dl'idolatrìa. Ës vërsèt a l'é an aramàich. An Geremìa a-i é mach costa frase aramàica e j'arsercador a dëbato an sla përtinensa 'd cost vërsèt an tut ël contest. Vàire a vëddo na gionta 'd në scriba pòstesilich che a l'àbia ancorporà 'l vërsèt ant ël test: a l'é l'àcme pì àut e 'l centr dël contrast an tra 'l Signor e j'ìdoj; Dé a-j dà a Israel un mëssagi poétich an ''lenga franca'', për le nassion dël temp.

[11] O “e i-j butrai ant l'angossa përchè che a peusso sërcheme e trové”. Lòn che podrìa significhé costa dariera riga a peul avèj càiche 'ncertëssa: Ebràich: I-j causerai ëd sagrin përchè lor a riesso (o con ël but che lor a riesso )a trové.'' Ël fàit che a-i sia pa un complement ogèt për ël verb ''trové'' a l'ha portà a la congetura che 'l test a sia spuri. A-i é 'd comentator che a séghito le version greche e latin-e, an lesend ël verb coma se a fùissa passiv: ''lor a saran trovà.'' D'àutri a séghito la sugestion ëd lese pa 'l verb parèj ëd ''lor a troveran''(יִמְצָאוּ [jimtsaʾu] da מָצָא [matsaʾ]) ma ''lor a saran (יִמְצוּ [imtsu] de מָצָה [matsah]). Nòstra tradussion adotà a supon che 'l verb a sia''trové'' = ''sente, sperimenté'': (יִמְצוּ [imtsu] da מָצָה [matsah]).

[12] A-i é chi a 'ntérpreta sòn parèj d'un rassegnesse a la pen-a arfilà e a vòlto «Ma mi i l'hai dit: ''A l'é mè castigh e a l'é giust che mi i lo supòrta'' » , tnù cont dël significà e dl'utilisi dla paròla «maladìa »(חֳלִי, còli), a-i é da noté la mancansa dël pronòm « mia ».

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]