Éster

9

L'arvangia dij Giudé dzora dij sò nemis

¹Ora, ant ël mèis ch'a fà dódes, ch'a l'é Adar, ant ël di ch'a fà tërdes dël midem mèis, cand che ij comand reaj e ij sò decret a son intrà an vigor, a son ëstàit ij Giudé a soa vira ch'a l'han crasà coj ch'a l'avìo con lor. ²An tute le provinse dël rè Assuer, j'Ebrèo a son butasse ansema contra tuti coj ch'a l'avìo complotaje contra. Gnun a podìa arzistje: la tëmma dij Giudé^[1] a pèisava ansima a tut ël pòpol. ³E tùit ij grand ufissiaj ëd le provinse, ij sàtrap, ij governador, ij fonsionari dël rè, tuti a l'han giutà j'Ebrèo për tëmma 'd Mardoché.

⁴Mardoché a l'era an efet un grand përsonagi 'nt la ca dël rè, e soa arnomansa a së spantiava travers tute le provinse: Mardoché a vnisìa sèmper pì amportant.

⁵Adonch ij Giudé a l'han crasà tùit ij sò nemis a colp dë spa. A l'é stàit në stermini, e lor a l'han fàit lòn ch'a l'han vorsù dij sò aversari^[2]. ⁶An Susa, mach ant la sitadela, ij Giudé a l'han massà sinchsent òm. ⁷A l'han massà Farsandata, Delfon, Espata, ⁸Porata, Adalìa, Aridata, ⁹ Efermesta, Arisai, Aridai e Vaisata, ¹⁰ij des fieuj d'Aman l'Agagita, ma sensa vorèisse pijé soe sostanse.

¹¹Col di midem ël nùmer ëd coj ch'a j'ero stàit massà 'nt la sitadela 'd Susa a l'é stàit portà a conossensa dël rè. ¹²Ël rè a l'ha dije a la regin-a Éster: "Ant la sitadela 'd Susa ij Giudé a l'han massà sinchsent òm e ij des fieuj d'Aman; lòn ch'a l'avran mai fàit ant j'àutre provinse dël rè? Lòn ch'it veule adess? At sarà dàit. Lòn ch'at pias ëd pì? A sarà fàit!^[3]” ¹³Anlora Ester a l'ha dije: "S'a-j pias parèj al rè, ch'as peussa përmëtte ai Giudé ch'a son an Susa 'd fé dcò doman lòn ch'a l'era stàit decretà për ancheuj; ch'a sio pendù al pal ij des fieuj d'Aman". ¹⁴Ël rè a l'ha comandà ch'as fèissa përparèj. Ël decret a l'é stàit promulgà a Susa. Ij des fieuj d'Aman a son ëstàit pendù al pal^[4]. ¹⁵Ij Giudé ch'a l'ero an Susa a son ancora butasse ansema, a l'han dësfendù soa vita e a son butasse a la sosta dj'atach dij nemis; a l'han massà stantessinchmila 'd coj ch'a l'avìo con lor, ma a son pa dasse a ravagé. ¹⁶Lòn ch’a resta dij Giudé ch’a l’ero për tute le provinse dël rè a son butasse ansema për podèj arziste da lor e për trové d’arpòs dai sò nemis. A l’han massà stantessinch mila dij sò aversari, ma a l’han pa confiscà soe proprietà.

¹⁷Sòn a l'é capità 'l tërdes dël mèis d'Adar; ël quatòrdes a son arposasse^[5] e a l'han fane un di 'd disné e 'd gòj.

La sorgiss ëd la festa 'd Porim

¹⁸Ma ij Giudé ch'a j'ero an Susa a son radunasse 'l tërdes e 'l quatòrdes ëd col mèis; ël quìndes a son arposasse e a l'han fane un di 'd disné e 'd gòj. ¹⁹Për sòn ij Giudé dla campagna, ch'a stan ant le sità nen sircondà da 'd muraje o ant le cassin-e, a fan dël quatòrdes dël mèis d'Adar un di 'd gòj, ëd disné e 'd festa, andoa che tùit as mando 'd present un con l'àutr^[6].

²⁰Mardoché a l'ha scrivù tut sòn e a l'ha mandà 'd litre ai Giudé ch'a j'ero an tute le provinse dël rè Assuer, davzin e lontan, ²¹për ëstabilì che tùit j'agn a selebrèisso 'l quatòrdes e 'l quìndes dël mèis d'Adar. ²²Për che coj di-lì a son ij di che ij Giudé a l'han avù treva da j'atach dij nemis e 'l mèis che 'l sagrin a l'é vnùit gòj, ël deul festa, e për ch'a fusso di d'argioissansa; andoa ch'as mandèisso 'd cadò l'un con l'àutr e ch'as fèisso 'd don ai pòver.

²³Ij Giudé a son angagiasse a mandé anans lòn ch'a l'avìo già ancaminasse a fé e che Mardoché a l'avìa dit. ²⁴Aman, an efet, ël fieul ëd Camdata l'Agagita, ël nemis ëd tùit ij Giudé, a l'avìa tramà contra j'Ebrèo për dësbleje e a l'avìa campà 'l Pur, visadì la sòrt, për confondje e për feje meuire: ²⁵ma cand che Éster a l'é presentasse al rè, cost-sì a l'ha comandaje ëd document ëscrit che la trama balorda d'Aman contra dij Giudé a fussa fàita tombé an soa testa e che chiel e ij sò fieuj a fusso pendù^[7].

²⁶Për lòn coj di-lì a son ëstàit ciamà "Porim" da la paròla Por. Conforma tut ël contnù 'd cola litra, për lòn ch'a l'avìo vëddù e ch'a l'era capitaje, ²⁷ij Giudé a son franch angagiasse, ansema a soa dissendensa e a tuti coj ch'a son giontasse a lor, a selebré tùit j'agn doi di, scond le disposission ëd lòn ch'a l'é scrivusse e a la data stabilìa. ²⁸Coj di a l'han da esse selebrà da tute le generassion, an tute le famije, an minca na provinsa, an tute le sità; coj di 'd Porim a venta mai chité ch'a sìo comemorà tra ij Giudé e soa memòria a dovrà mai perd-se trames ëd soa dissendensa.

²⁹La regin-a Éster, fija d'Abicail e 'l Giudé Mardoché a l'han ëscrivù con tùit ij soen costa sconda litra. ³⁰A l'han mandajla a tùit ij Giudé 'nt le sentevintessèt provinse dël règn d'Assuer, përchè ch'a l'avèisso pas e vrità^[8], ³¹e për ëstabilì sti di dël Porim an soe date precise, coma ch'a l'avìa comandaje 'l Giudé Mardoché e la regin-a Éster, e coma che lor midem a l'avìo fissaje për lor e për soa dissendensa, an occasion ëd digiun e 'd soa anvocassion. ³²Un comand d'Éster a l'ha stabilì le sircostanse 'd costi Porim e a l'é stàit ëscrivù un lìber^[9].

Nòte

↑ La tëmma dij Giudé a l'é la tëmma ch'a l'avìo dël Dé ver e viv ch'a stasìa da soa part ëd lor (cfr. Surtìa 15:14-16). L'arversament a l'era tant complet che tùit j'ufisiaj ch'a l'avrìo dovù stermineje, adess a-j giutavo.
↑ A l'é armarcà ambelessì quant ch'a l'é stàita granda l'arvangia dij Giudé che, contut, a l'é nen ispirà da desideri materiaj tant da buté a sach ij beni dij sò aversari.
↑ L'arcesta che Éster a fà 'd n'ulterior arvangia (v. 13) a peul esse stàita causà da na pì àuta amzura d'anti-semitism ant la sità 'd Susa (v. 15). La conta a buta an evidensa ch' ij sò nemis a son massà e nen mach dzora 'd na vitòria.
↑ Ij còrp dij fieuj mòrt ëd Aman a l'ero pendù an pùblich coma amonission e segn ëd dzonor.
↑ L'arpòs acordà ai Giudé a col temp a vniss la base dle selebrassion annual dij Porim (ëdcò v. 22).
↑ Lë scambi 'd present, ëd sòlit ròba da mangé (v. 22) a përmet fin-a ai Giudé pì pòver ëd giontesse a la selebrassion (Neemìa 8:10-12; Deuteronòmi 16:11,14) e a vniss segn ëd ël soagn providensial pr' ij crasà, ambelessì ant l'istessa comunità israelita.
↑ Cost cit somari dj'aveniment dij capitoj precedent as centra nen tant dzora d'Éster o Mardoché, ma an sël rè e Aman, e a presenta Aman coma 'l nemis tìpich ëd tùit ij Giudé, passà e present (3:10; 8:1; 9:10).
↑ Cost vers a s-ciariss ël propòsit d'ës liber, visadì stabilì la festa 'd Porim da celebresse da minca generassion dij Giudé e për dé d'istrussion për soa oservansa.
↑ Éster e Mardoché a mando na litra ufissial final al rësguard dij Porim che a stabiliss cola festa ant ël contest ëd la pratica dël digiun e dle lamentassion (v. 31). A l'é parèj che Porim a l'é rendù na selebrassion religiosa ufissial dij Giudé. Lë scritor d'Éster a paress ch'a l'abia parèj ël propòsit d'armarché l'istitussion nen-mosàica 'd costa festa.

[1] La tëmma dij Giudé a l'é la tëmma ch'a l'avìo dël Dé ver e viv ch'a stasìa da soa part ëd lor (cfr. Surtìa 15:14-16). L'arversament a l'era tant complet che tùit j'ufisiaj ch'a l'avrìo dovù stermineje, adess a-j giutavo.

[2] A l'é armarcà ambelessì quant ch'a l'é stàita granda l'arvangia dij Giudé che, contut, a l'é nen ispirà da desideri materiaj tant da buté a sach ij beni dij sò aversari.

[3] L'arcesta che Éster a fà 'd n'ulterior arvangia (v. 13) a peul esse stàita causà da na pì àuta amzura d'anti-semitism ant la sità 'd Susa (v. 15). La conta a buta an evidensa ch' ij sò nemis a son massà e nen mach dzora 'd na vitòria.

[4] Ij còrp dij fieuj mòrt ëd Aman a l'ero pendù an pùblich coma amonission e segn ëd dzonor.

[5] L'arpòs acordà ai Giudé a col temp a vniss la base dle selebrassion annual dij Porim (ëdcò v. 22).

[6] Lë scambi 'd present, ëd sòlit ròba da mangé (v. 22) a përmet fin-a ai Giudé pì pòver ëd giontesse a la selebrassion (Neemìa 8:10-12; Deuteronòmi 16:11,14) e a vniss segn ëd ël soagn providensial pr' ij crasà, ambelessì ant l'istessa comunità israelita.

[7] Cost cit somari dj'aveniment dij capitoj precedent as centra nen tant dzora d'Éster o Mardoché, ma an sël rè e Aman, e a presenta Aman coma 'l nemis tìpich ëd tùit ij Giudé, passà e present (3:10; 8:1; 9:10).

[8] Cost vers a s-ciariss ël propòsit d'ës liber, visadì stabilì la festa 'd Porim da celebresse da minca generassion dij Giudé e për dé d'istrussion për soa oservansa.

[9] Éster e Mardoché a mando na litra ufissial final al rësguard dij Porim che a stabiliss cola festa ant ël contest ëd la pratica dël digiun e dle lamentassion (v. 31). A l'é parèj che Porim a l'é rendù na selebrassion religiosa ufissial dij Giudé. Lë scritor d'Éster a paress ch'a l'abia parèj ël propòsit d'armarché l'istitussion nen-mosàica 'd costa festa.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]