Anònim/Piemontèide/Cant 10
MERCO CANT X
[modifiché]Andoa as parla dij Salass e àotri pòpoj
“I chërd ch’it l’has capì, cambioma Dòira.”
peui soma ’ndà a finì
an mes a ’n gerb teren: da ’n tòch la slòira
passava nen da lì.
“Darmagi a l’é s-ciairélo ’s bel giardin
lassà già ’ndè a rabel,
Fiorìa ’n temp ëd piante motobin,
smijava pròpe bel,
ma gram a l’é ’l destin ëd la tribù
ch’a n’òspita ’n soa ca.
Le gran legion roman-e a l’han vinciù
e peui tut conquistà
ël regn che pì che tùit jë sbaruvava
an mes a ste montagne
ampërzonand la gent ch’a comandava
ansima a ste campagne.
Vëdras che ’n pòch pì tard i parleroma
ëd cola gran sità
andoa noi con calma ’dess marcioma
pontand an sël mërcà.
La ciamo Eporedia al di d’ancheuj,
darà ’n gran rè italian,
ma ’dess lòn ch’as presenta ’dnanz a j’euj
a l’é ’l teror roman.
Vardand vers la toa drita it vëdde ’n truch,
l’é col dël sacrifissi.
T’arcòrde ’l pòvr Merlin? ’Dess coj tërluch
a l’han perdù col vissi.”
“Ma ’l temp andoa i soma col ch’a l’é?
I j’ero ’n goèra pùnica.”
“Da ’n tòch a j’é pa pì. ’Dess j’é n’òm-Dé
ch’a pòrta la gran tùnica
ch’a veul ch’as disa pa che monarchìa
l’é ’l nòm ëd col ëstat
che già conquista ’l mond për ògni via,
a marcia, a vincc, a bat.
L’é Gusto ’mperador ch’a l’ha portà
la goèra al Canavèis
e dòp na resistensa disperà
a perdo ij Piemontèis.
Le àute teste tinte, ij gran cafass
sbaruvo pa pì gnun,
ancheuj l’é ’l di dla mòrt dij gran Salass,
a-i na j’é un a prun.”
“Ma mi l’hai pa sentulo dì sto nòm,
a ciucio fòrse ’l sangh? ”
“Parèj la stòria a massa fomne e òm!
Me col ’d n’orangotangh
a l’é ’l savèj ëstòrich che ai cit
a mosto, canto, conto.
’T sas tut dl’Egit, dij Grech, ’n sij leu genit
ëd ca të smije ’n tonto!”
“Capiss d’esse ignorant, ma veuj savèj
tut lòn ch’it dise a mi
e peui sente la stòria am peul piasèj.
Da ’nté ch’i s-ciòdo mi? ”
“Sigur a l’é che costa rassa ’d Gaj
l’é nen na toa ’ntenà.
L’han faje tùit ës-ciav, me vej cavaj.
Lontan j’han trasportà.
A vòla la notissia tra j’Alpin,
a son drocà ij gigant.
La por a ciapa tùit ij sò visin,
rè, prinsi, nòbij, fant.
Doi cont as fan an pressa s’a-j conven
combate le legion,
capisso ’l sò destin, con lòn ch’a-i ven
s’a perdo ij caporion.
A buto ’n sla bilansa l’amicissia
forsà vers ij Roman,
an sl’àuta part a campo la gramissia
ch’a-j pòrta assè lontan.
Antant cò la Val d’Osta l’é ocupà
con capital Pretòria,
con arch e terme, piasse, ’nfiteà
sculpisso la memòria.”
Rivoma ’nt ël mërcà dij neuv ës-ciav,
a-j marco come beu,
forand an mes j’orije, smijo diav
ch’a bruso ’ndrinta ’l feu.
“Travajo come bes-ce, son bin fòrt,
nen tanta ’nteligensa.
Cateje sitadin, son gram a mòrt
con tanta resistensa!
Van bin për s-ciapé ’d ròch, me ’d picapere
son brav da gladiator,
trovevle peui vojàutri le manere
s’i seve dj’inventor
për fé con sti sërvaj na gran richëssa,
sareve sodisfàit,
i n’oma ’n gròss baron, a l’é na blëssa,
a l’é ’n tesòr già fàit.”
crijavo ’nt la maraja ij venditor,
an mes passo ij soldà:
“Al comandant Varon fortun-a e onor,
tut l’oma conquistà!”
Për sman-e a van anans con la gran fila
dle neuve bes-ce uman-e,
na cheujo sempe ’d pì: trantesesmila
a l’han ciapà ’nt le tan-e.
Dòp vàire i son girame: “Peuss nen sté
a vëdde tut ës mal.
Adess sai la vrità, pudoma ’ndé,
tornomse ’n sël caval.”
“A venta ’ncora dì che ’l tratament
a l’é nen general.
An mes a costa tèra tanta gent
che prima Lìgur, Gal
o mës-cia as ciamava l’ha sernù
ëd fé nen resistensa
e quasi come amìs coj che da giù
a pòrto soa presensa
a l’han trataje, a Susa s-ciaireras
n’esempi sbalucant.”
E ti, letor, coragi, pòrta ’l nas
andoa ’dess it cant!