Michel dij Bonavé/Stòrie d'ordinaria portierìa/Pàgina 2
PETRONILLA: - ...ëdcò le portiere a peulo... a peulo... a peulo esse fomne an tut e për tut...
Nilla...
Nilla a l’é ’l nòm che tuti a dòvro për ciameme: Nilla ven sì!...
Tòta Nilla, a l’ha pa un moment?...
Nilla it podrìe pa feme...
Nilla, mentre ch’it ven-e su pòrt-me...
Nilla it deve fé sossì, lolì, lolena...
Tuti am ciamo Nilla... ma cost a l’é pa mè ver nòm... –
As buta ’nt na pòsa sugnanta.
PETRONILLA: - Nilla a l’é mach ël nòm ëd la portiera... Mi im ciamo... PETRONILLA!... Petronilla, che bel nòm!...
A l’han butamlo përchè a mè pais a-i é na capela dedicà a costa Santa... Santa Përnela!...
I son anformame nèh! Chërde peui nen ch’i sia gnòca dël tut...
i l’hai ciamaje a don Luis, ël parco ’d San Salvari, e chiel a l’ha dime ch’a l’é stàita martirisà a Roma e ch’a podrìa esse stàita, adritura, la fija ’d San Pé... a l’ha ’dcò dime che dle vire a ven rapresentà ’nt ij quàder con la ramassa an man...
a l’ha nen savume dì s’a l’é la protetris ëd le portiere...
ma për mi a l’é parèj e da già ch’a l’han dame sò nòm... vardeme sì a fé la portiera... - rassegnà - con cost nòm ch’a l’han butame i podrìa nen fé d’àutr... –
Alora vardé-sì che col man-i ch’a strenz ant le man a dventa un sìmbol da mostré coma n’arlichia.
PETRONILLA: - A sarà pro na bela còsa... tutun a-i é ’d gent ch’a lo considera un brut nòm... dit parèj a peul smijé brut, ma a mi... a mi... -
A pija n’ategiament strassugnà, coma s’a sugnèissa a euj duvert.
PETRONILLA: - ... a mi am pias pensé ch’a sia gropà an quàich manera al petròlio e che
– A sospira –
da pòvra portiera coma ch’i son i peussa un di... ancontré un ëd coj ësgnoron ch’a l’han ël petròlio ’nt ëcà... sota a le pianele o ’nt ël giardin... ch’a son ësgnor ch’a verso e ch’a-j seurto ij sòld fin-a da l’amburì... ch’a tiro un pèt e a pieuvo ij dòlari... con ël reoplan përsonal e na barca longa da sì a là për giré ’l mond... për vëdde tut ël mond e... an-nanmoresse
– A strenz contra ’d chila ’l man-i dla ramassa -
... an-namoresse ’d Petronilla! –
As buta a balé con la ramassa coma s’a fussa sò balarin, a së spòsta an gir për la stansia dla portierìa (miraco as podrìa fela compagné da un vàlser). A l’improvis as sent tabussé a la pòrta, l’anciarm ëd col moment a së sfrisa, chila as buta an pressa ’l faudal, as fërta via ’l rossèt dai làver con la mania dël faudal, as buta torna ’l folar stërmand la caviera bondosa. Da fòra as sent na vos da òm ch’a ciama: «Tòta Nilla!».
PETRONILLA: - I rivo sùbit... i son sì ch’i rivo... -
A va vers un-a dle pòrte e a la duverta dës-ciavandla. A resta pì che sbacalìa ’nt ël vëdde chi ch’a-i é.
PETRONILLA: - Ah... Òh! A l’é chiel monsù Cavajer Petitti!
– A-j fà segn d’intré –
I lo prego, ch’a intra pura... an fond costa a l’é ’dcò ca soa... o a l’é ca soa... ah, a l’ha pressa e a peul nen fërmesse... alora an còs ch’i peuss servila?...
Adess i capisso... i soma a la fin dël mèis... a l’é vera... che fòla ch’i son... chi lo sà andoa ch’i l’avìa la testa... miraco... ant ël lum a petròlio!... Sì, sì... ij sòld dël riscaudament... ch’a guarda che belavans a l’han pa ancora portamje tuti... a lo sà ch’a–i son ij sòlit ritadatari... a chiel a-j va bin parèj?...
Coma ch’a veul chiel Cavajer, ma... a veul pròpi pa intré?... I sarai mach na portiera, ma sì andrinta a l’é tut polid, nèh!... As sent na frisa përfum ëd cafè përchè i son fame na cafetiera... a na veul na tassa?...
Ah, chiel a veul savèj përchè la pòrta a l’era sarà a ciav?...
Òh bela, ma përchè al di d’ancheuj a venta pa pì fidesse ’d gnun, a-i son tanti ’d coj delinquent an gir e mi... chiel a lo sà bin, i l’hai ’dcò ij sòld dël riscaudament...
Përchè i l’hai nen duvertà sùbit?...
Ch’a guarda cavajer ch’i j’era nen andurmìa coma ch’a peul pensé chiel... i j’era an camin ch’i dasìa na ramassà a la cort...
Përchè i ramasso la cort a st’ora dël dòp-disné?
A l’é përchè sti crinass ch’a intro e a seurto a lasso për tèra ògni porcherìa... fra ’l tapissé ch’a spatara ij ciò e la rëssiura, ël plissé ch’a lassa le scàtole ’d cartron ës-ciancà daspërtut, ël panaté ch’a sëmna frise ’d ghërsin e farin-a da anlevé le bòje panatere, ël vëdrié che minca tant a sfrisa quàich véder...
Tant a-i é la portiera ch’a polida... tant a-i é Nilla... ch’am chërda ch’a venterìa passé la giornà con ël pòrtamnis an man... cost a l’é pì nen un palass normal, a l’é ’l Dòm ëd Milan!... Na baraonda, na babilònia, un mërcà ’d Pòrta Palass andoa ch’a veulo vëdme ’nt jë strass!
A dis ch’i devo nen sèmper lamenteme coma na pepia?...
Chiel a vorìa mach savèj andoa ch’i j’era?...
Pì che giust! Ël padron a l’é chiel... col ch’am paga
– Daspërchila: «fin-a adess» -
... ah già, ij sòld dël riscaudament da già che chiel a l’ha pressa... a l’é vera... che fòla... parland ëd ramasse e... mancomal ch’i l’hai nen parlaje dij colomb e dij colombòt... còs ch’a dis Cavajer?... Ch’a son mach d’osej?...
Pròpi për lòn ch’a m’anteresso... – as sent un rumor coma d’un baston picà për tèra – Ah... ij sòld... a l’é vera... sùbit... –
As buta na man an sen e a na tira fòra na busta giàuna ch’a consëgna a col quaidun ch’as ved nen.
PETRONILLA: - Ch’a më scusa s’a son... na frisa càud... ma còs ch’a veul... al di d’ancheuj con tuti ij baraba ch’a-i é an gir a venta pa pì fidesse ’d gnun... se pa d’àutr stërmà an sen a son pà bel fé da robé...
– A stà a scoté lòn ch’a-j dis col da fòra –
Còs ch’a dis Cavajer?
Che ij làder a l’han ëd coragi?..
I capisso nen ël sens ëd soe paròle... i son peui pa da campé via...
A-i serv d’àutr monsù cavajer?
Për ancheuj a-j basta parèj?
I la riverisso monsù Cavajer! –
A sara la pòrta e a torna tacà a la tàula, as versa ’l cafè, a buta ’l sùcher ant la tassëtta, a lo toira e a lo bèiv. Sùbit a lo spuva.
PETRONILLA: - Bècio! A l’é frèid gelà... I lo savìa mi ch’i l’hai gnanca pì ’l temp ëd surbì un cafè... i l’hai ’dcò dijlo al Cavajer, i l’eve bin sentù?...
Che cost a l’é pì nen un palass normal, a l’é ’l Dòm ëd Milan!... Na baraonda, na babilònia, a l’é pess che ’l mërcà ’d Pòrta Palass e mi... a veulo vëdme sensa strass! -
A s’aussa, a pija torna la ramassa e as buta a passela an sa e na là. As sent da fòra na vos ëd fomna ch’a la ciama: «Tòta Nilla!».
PETRONILLA: - Varda sì ch’i-i soma torna... chi ch’a sarà a ciameme?.
– Peui girand-se vers la proveniensa dla vos –
Chi ch’am ciama?... Ah, ma a l’é chila madamin Stoppa
– Daspërchila a dis: «për mi a sarìa mach stopa da tant ch’a l’é ancutìa» - ... ch’am disa madamin... A veul ch’i vada a pijé ’l gat ch’a l’é sautaje an sla trassa?...
Cost a l’é n’àutr afé da doi andrit... A-i va un moment përchè a venta che prima i serca la scala e ch’i la pòrta tacà a la trassa... ch’i monta su fasend atension a nen sbërgnacheme an sël batù... e peui... e se cola bestia maledeta... pardòn cola bestiolin-a tanto grassiosa... a tira a sgrafigneme?
Chila a dis ch’a l’ha mai sgrafignà gnun?
- As soleva ’l bòrd dël faudal dëscoatand la cheussa andoa ch’as ved na riga rossa -
Ah sì? E costa fërleca ch’i l’hai an sla cheussa chi ch’a pensa ch’a l’abia famla?... Un moros ch’a vorìa gaveme cola verginità a la qual i son për gnente afessionà?... Eh nò, mia cara madamin Stoppa, a l’é cola soa simpàtica bestiòla ch’a l’ha carëssame cola vòlta che chila... sì, pròpi chila, bele se as n’arcòrda pì nen... a l’ha vorsù ch’i gavèissa soa micin-a da j’ongion dël rè dij gat ëd la cort...
- A seugna torna un moment con j’euj duvert -
ah coma ch’am piasrìa trové ’dcò mi un ciatass... ch’a më sgrafignèissa na frisa... - Con un sospir ëd rassegnassion -
Sah, andoma anans con costa aventura! -
A pòsa la ramassa, as argaucia le manie dël faudal e a fà për seurte da la portierìa, ma as fërma a metà stra coma s’a fussa torna stàita ciamà.
PETRONILLA: - Còs ch’a veul ancora, madamin Stoppa?
A veul ch’i-j buta ’l tapiss ross a soa gata?...
Ah! I l’hai capì... manco mal ch’i son nen ancora montà su sla trassa vist che soa gatin-a a l’é tornà andarera da sola... as ved ch’a l’ha nen trovà un mas-cc për fé la balada!...
A podrìa fé la gata portiera!... -
A torna a la tàula e as seta bele straca con un sospir.
PETRONILLA: - Ma dime ti se mi i devo ’dcò pensé a j’amor dij gat!...
I n’hai nen a basta ’d mie gate da portiera!...
E për mè amor i l’hai gnanca ’l temp ëd na minuta e parèj...
- A sospira -
i resto sèmper tòta Nilla...
- A torna a sospiré pì fòrt -
Tòta Nilla!...
Eh già che për vojàutri a l’é bel fé pensé che tant mi i son na portiera... la portiera a l’é na còsa sola con ël palass... a l’é na sòrt d’istitussion... o d’acessòri... coma un pogieul... coma un tombin ëd la cort... coma la caudera... ma i l’eve mai pensà che ’dcò la portiera a l’é n’esse vivent... ch’a l’ha ’dcò chila un cheur e nen mach brass për travajé e gambe për core dapress a vòstre bale?...
Ciamo pardòn... ma ’dcò la portiera a l’ha un cheur e n’ànima... ëdcò Nilla a sent lë bzògn d’un pòch ëd calor për sò cheur...
- A pija n’ategiament sugnant -
un cheur romàntich... un cheur ch’a sent nen mach ël frèid ëd l’invern, ma ’dcò col ëd la solitudin... e a sà nen coma scaudesse... -
Mentre ch’a dis coste ùltime paròle a s’aussa da la cadrega, a s’avsin-a al bufé, a duverta në sportel e a na tira fòra na bota ’d véder ëscur.
PETRONILLA: - I preuvo a scaudeme con un cichèt ëd branda! -
Con un gest lest a gava lë stopon a la bota e a na campa giù na golà. A sara la bota, a torna butela a sò pòst e a torna a la cadrega con n’ategiament trassugnà, coma s’a fussa portà da un piasì ch’a la ambibiss.
PETRONILLA: - ... Ah che bel calor për mè stòmi... për mè cheur abandonà da tuti... a l’é nen ël calor ëd l’amor ma... për adess a va bin l’istess... a venta bin contentesse, nò?...
As sent un rumor fòrt ëd tòle batùe, ëd baston picà fra ’d lor e Nilla as dësvija ’d colp da so moment onìrich.
PETRONILLA: - Tèh!... Va là che l’anciarm a l’é finì... dal Paradis a la drugia ’d costa esistensa: a son rivaje jë mnisé!...
E a venta che jë staga bin dapress dësnò a l’é ’d pì lòn ch’a spataro ’nt la cort e sota a l’andor che lòn ch’a pòrto via con ij sëston...
Eh già! Còs ch’i chërde?
Che costa-sì a sia un-a ’d cole ca ’d ringhera con ij cess an sël pogieul e ch’a pòrto giù lë mnis ant la cort?
Eh nò, brava gent! Cost a l’é già un palass dij pì modern andoa che minca alògg a l’ha sò cess e fin-a ’l bagn con la vasca ’d ghisa smaltà, bele se a l’han falo ’nt j’ani ’40... lë mnis le madame a lo campo giù diretament da sò pogieul con në sportel espress...
Na bela comodità, nèh? Uei!...
E sòn specialment për cole ciampòrgne ch’a gòdo a campé giù ’nt la mnisera minca sòrt ëd porcherìa a tòch gròss... parèj la question peui as presenta Nilla
- «Nilla!, Nilla! Lë mnis a cala pì nen giù... e pensé che mi i campo pròpi sèmper ëd ròba fin-a fin-a!»...
Nilla neh!... Sèmper chila... a deuv ës-ciapesse la schin-a a dëstopé ij condut...
Ma pensé nen ch’a sio cole dij prim pian, nò!...
Le sarache rusnente dël pento a son pròpi cole dij pian pì àut... parèj a venta forgioné con le cane longhe da sota e dle vire fin-a deje feu a lë mnis ch’a fà da stopon
- Mentre ch’a dis sòn Nilla a fà ’d gest ëd dëstopé la mnisera dovrand ël man-i dla ramassa ch’a sopata su e giù ’nt l’aria -
Ma tant a-i é Nilla... a basta ciamela, crijassand dal pogieul d’istà coma d’invern:
«Nilla! Nillaaaa! A va pì nen giù lë mnis! Nilla, cola dël pian sota a l’ha torna stopà la mnisera!»...
Nopà a l’é chila, la pòrca busiarda, cola ch’a la stopa ch’a butrìa a tòch grossè ’nt la mnisera fin-a soa mare madòna e a la posserìa giù con ij brass duvert e la ganassa spalancà...
«Nilla, ch’a-j lo disa nèh al Cavajer Petitti che fasa slarghé coste benedete mnisere!»...
A-i sarìa bin d’àutr da slargheje a coste slandre... miraco lòn che ij sò òm a son pì nen bon a gaveje j’aragnà e a son gnanca dignitos ant ël porté j’arme dë Stupinis!...
Bela landa cola dlë mnis! -
A crija an diression ëd coj ch’a la pòrto via, sèmper sopatand la ramassa ’nt l’aria coma s’a fussa n’arma.
PETRONILLA: - Berto! Se i treuvo mach na fërvaja për tèra it la faso mangé possand-la ’nt ël gariòt con ël man-i dla ramassa!
- A-j fà ’l gest -
Sì, i lo sai che a ti, brut cupiass, at piasrìa ch’it lo butèissa da n’àutra part, ma për lòn va pura an piassa Bodoni!...
E ti, Luis, fate nen ven-e d’idèje fòle e ten a pòst le man përchè mi con la ramassa it dëstisso tute le veuje!
- A mima ’l gest ëd dovré la ramassa coma na spa -
... Mi i podrìa esse toa mare e t’im deve ’l rispet ch’im merito...
- As rivòlgg al pùblich -
E peui... cara gent... Nilla a peul ancora trové ’d mej che un duso ’d në mnisé... sensa l’ombra d’istrussion e ch’a fiàira coma coma la tampa dël cess...
- As tira un pòch su ’l faudal e as dësboton-a da dzora -
Nilla a l’ha ’d bon argoment për vardé bin pì an su che a certi garuf ëd bassa macelerìa... -
A torna a rangesse ’l faudal coatand soe virtù stërmà.