La Fija dël Rè dj'Arfaj/Capitol 11
La Fija dël Rè dj'Arfaj[modifiché]
Cap. XI - Ant ël creus dij bòsch[modifiché]
Ziroonderel a seguitava pro a fé dësmoré tùit ij di la masnà con d'anciarm e 'd cite mascarìe, e për un pòch ëd temp chiel as na stasìa pro pasi. Ma peui ël cit a l'ha 'ncaminà a ciamesse, tut ciuto për sò cont, anté ch'a fussa soa mare. A scotava tut lòn ch'as disìa e a-i pensava ansima ampéss. E ij di a passavo parèj e tut lòn ch'a savìa a l'era che soa mare a l'era andass-ne, contut a disìa mai na paròla 'd lòn ch'a tnisìa tant angagià ij sò pensé. Da lì nen vàire a l'é ruvà a comprende da ròbe dite o nen dite, da 'd bèich o d'uciade o 'd sopatà dla testa, ch'a-i era 'n mascheugn visavì dla sparission ëd soa mare. Tutun a l'era pa bon a dësdavané col ch'a fussa 's mascheugn, bele che 'd ròbe stravise a-j na passèisso për la ment cand ch'a-i pensava. A la finitiva, un bel di a l'ha ciamaje a Ziroonderel. Bele ch'a fussa carià dla saviëssa originà da 'n përfond d'agn e a l'hèissa avù tëmma 'd sa dimanda, con tut lòn a savìa pa che 'l cit a l'avìa avula an ment për vàire di, e parèj a l'é nen ëstàita bon-a a trové na mej rëspòsta che cola 'd dije che soa mare a l'era andàita ant ij bòsch. Na vira che la masnà a l'ha sentù sòn, a l'é decidusse d'andé dcò chiel ant ij bòsch a sërchela. Longh ëd soe spasgiade con Ziroonderel për ël pavalin d'Erl, Orion a s-ciairava ij borgiaireuj ch'a passavo, ël fre drinta a soa fòrza, la gent an sl'uss ëd ca e coj ch'a 'ndasìo al mërcà vnisenda da bin daleugn; e chiel a-j cognossìa tùit. Ma pì che tut a cognossìa Threl con soa anlura soà e silensiosa e Oth con ij sò moviment flessos e svicc, da già che, cand ch'as rëscontravo, tùit doi a-j contavo dë stòrie an sle tère àute e ij bòsch fonz an sla colin-a; e a Orion, an soe spasgiade con soa mamìa, a-j fasìa motobin gòj dë scoté dë stòrie 'd pòst leugn. A-i era 'n martel vej vej arand a 'n poss, anté che Ziroonderel a s'astava d'istà da sèira tramentre che Orion as dësmorava an sl'erba. Soens a-i ëvnisìa che Oth a travërsèissa 'l pra con sò arch foravìa, për seurte a fé doi pass da sèira, e dle vòte a-i ruvava dcò Threl; e tute le vire che un ëd lor a ruvava, Orion a-j fërmava e a-j ciamava 'd conteje na stòria dij bòsch. E s'a l'era Oth, chiel-sì as gauciava 'nvers Ziroonderel con un bèich pien ëd rëspet e tëmma e a contava 'd lòn ch'a fasìa 'l serv, e Orion a-j ciamava përchè ch'a fèissa parèj. Anlora sël visage d'Oth a-i calava 'n bèich tant 'ma s'a fussa 'n camin a arciamé a la ment ëd ròbe ancapità vàire temp andaré, e apress ëd dontrè moment ciuto, a disìa la rason ëd sempe për tut lòn che 'l serv a fasìa, valadì ch'a l'era la costuma veja 'd cola bestia. S'a l'era Threl ch'a ruvava për ël pra, chiel-sì a smijava ch'a s-ciairèissa pa Ziroonderel, a contava soa stòria dij bòsch bin ampressa e a vos bassa, e a s'anviarava torna, e Orion a sentìa ch'a lassava la sèira satìa 'd mascheugn daré 'd chiel. A contava dë stòrie 'd creature 'd tute smerse e sé conte a j'ero tant ëstravise ch'a-j contava mach al giovo Orion, da già che, coma ch'a fasìa antende, a-i era tanta gent ch'a j'ero pa bon a chërdje a la vrità e a vorìa pa che soe stòrie a ruvèisso a j'orije 'd gent parija. Na vira Orion a l'era andàit a soa ca, na ciaborna topa pien-a 'd tute sòrt ëd pej pendùe a le muraje: volp, tasson, martre, e a-i na j'era 'd pì cite baronà 'nt ij canton. Për Orion la ciaborna sombra 'd Threl a l'era pì satìa dë smaravije che tute j'àutre ca ch'a l'avìa vëggù. Contut, ore a l'era d'otonn e 'l cit e soa mamìa a vëgghìo Oth e Threl pì da ràir, sicoma che ant le sèire 'd nebia, con la mnassa dël gèil ant l'aria, a s'astavo pa pì arand al martel. Bele parèj, Orion a stasìa antivist longh ëd soe curte spasgiade, e 'n di a l'ha vëggù Threl seurte da la vilòtola con ël visage virà 'nvërs j'autipian. Anlora a l'ha daje na vos e Threl a l'é fërmasse con n'aria marlàit genà, da già ch'as fasìa 'd na condission tròp bassa për ësté dëdnans a la mamìa dël castel, ch'a fussa na masca o mach na fomna. Orion a l'é coruje ancontra an disendje: "Menme a vëgghe ij bòsch." Ziroonderel a l'é sdasse ch'a l'era ruvaje 'l temp che ij pensé dël cit a 'ncaminavo a virolé dëdlà dij finage dla val e a savìa bin che gnun anciarm a sarìa stàit bon a tnilo pì vàire da andeje dapress. Threl a l'ha dije: "Nò, padron," an beicanda genà Ziroonderel. La masca a l'ha pijà la masnà e a l'ha mnala via da Threl, e Threl a l'é anandiasse torna daspërchiel për sò travaj ant ël creus dij bòsch. Tut a l'é andàit giusta tant 'ma la masca a l'avìa antivëggù, da già che al bel prim Orion a l'ha piorà, peui a l'ha sugnà dij bòsch e 'l di apress a l'ha dobiajla dë scondion andasenda për sò cont a ca d'Oth; ambelelà a l'ha ciamaje dë mnelo con chiel cand ch'a 'ndasìa a cassa dël serv. Oth, an pé an s' na gròssa pel ëd serv dëdnans a 'd such ch'a brandavo, a l'ha contaje vàire ròbe dij bòsch, contut a l'ha pa mnalo con chiel e a l'ha nopà compagnalo torna andaré al castel. Ziroonderel a l'ha ringretà tròp tard d'avèj-je dit, con pa vàire 'd sust, che soa mare a l'era andàita ant ij bòsch, përchè che soe paròle a l'avìo dësvijà tròp tòst col ëspìrit da ramengàire ch'a l'avrìa pro dovù vnije fòra a vorèj o pa, e a vëgghìa che giumai ij sò anciarm a lo contentavo pì nen. Parèj, a la finitiva, a l'é determinasse a lasselo andé ant ij bòsch. Ma pa dnans d'avèj aussà la bachëtta e avèj përnonsià n'anciarm për porté lë splendrior dij bòsch fin andrinta dla stansia dla masnà e d'avèj forsà j'ombre, ch'a originavo dal feu, a rablesse tut arlongh ëd le muraje, fin a la mira che la stansia a l'é stàita satìa d'un mascheugn tant 'ma col ëd la foresta. Tutun, cora ch'a l'é antajasse che sa fajarìa a lo pasiava nen e a tnisìa pa an brila sò susné, a l'ha lassalo andé ant ij bòsch.
Na matin, chiel a l'é sghijass-la torna via ciuto, sl'erba schërzinanta da la brin-a, anvers la ca d'Oth. La veja masca a savìa ch'a l'avìa pijà 'l plòt, ma a l'ha nen ciamalo andaré, da già che chila a l'avìa pa na mascarìa bon-a a sotgiové l'anvìa 'd rolé dsà e dlà 'd n'òm, ch'a vnèissa dnans o dòp ëd sò temp. Oltrapì, chila a vorìa pa arten-e sò còrp na vira che sò cheur a l'era già andass-ne ant ij bòsch, sicoma ch'a l'é 'l natural ëd le masche dë sté apress davantage, antra doi afé, al pì misterios dij doi. Donca 'l fiolin a l'é andàit për sò cont a ca d'Oth an passanda për ël giardin pien ëd fior mòrte ch'a pendìo da soe gambe maròn e dont ij làver a viravo an nita dël moment ch'a-j tocava, da pòst che novèmber a l'era ruvà e d'ëd neuit a vnisìa largà 'l gèil. Sa vira Orion a l'ha ciapà Oth ant un sentiment ëd l'ànim compiasent a soa anvìa, ma ch'a l'avrìa podù cangé an manch che n'ora. Oth a l'era 'n camin ch'a pijava sò arch da tacà la muraja cand che Orion a l'é intrà, e 'l cheur dël cassador a l'era già ant ij bòsch. Na vira che 'l fiolin a l'é ruvà an susnanda d'andé dcò chiel ant ij bòsch, Oth a l'ha pa pì podù dije che 'd nò. Parèj a l'é cariasse Orion a baticòle e a l'é 'ncaminasse su për la còsta për seurte fòra dla comba. La gent a l'han vëgguje ch'a 'ndasìo parèj, Oth con sò arch e soe sàndole còtie e silensiose e ij sò vestì maròn ëd coram, Orion su soe spale, anvërtojà 'ndrinta 'd na pel ëd serviòt che Oth a l'avìa campaje a còl. E con pì che la teraciòla a së slontanava daré 'd lor, con pì Orion a s'argiojìa a vèje le ca tavòta pì leugne, përchè ch'a l'era pa mai ëslontanasse tant parèj ëdnans. Cand che j'autipian a l'han duvertà soe stendùe dëdnans ai sò euj, a l'ha pensà ch'a l'era pa mach mentre ch'a fasìa na spasgiada, ma franch un viage. Apress a l'ha s-ciairà bin daleugn ij bòsch invërnaj, nèch e sombr e, contut, amposant, e sòn a l'ha dun-a vempulo 'd na sòrt ëd por mës-cià a la smaravija e a la gòj. E Oth a l'era an camin ch'a lo portava andrinta dël top e dël mascheugn ëd coj bòsch-là e a la sosta che tutun a smonìo. Oth a l'é intrà 'nt ël bòsch tant pian e cacc che ij merlo, ch'a-j fasìo la vardia an dasenda d'euj da 'n sij branch, a l'han nen pijà via cand ch'a l'é ruvà, ma a l'han mach përnonsià meusi soe nòte dël pijte-varda e a l'han seguità a scoté malfiant fin ch'a l'é passà, e a j'ero bele pa gnanca sigur che cheidun ch'a l'hèissa sbrisà dabon l'anciarm dël bòsch. Drinta a s'anciarm, sa sombrura e sto silensi Oth as bogiava con n'anlura dasianta e cora ch'a l'é intrà ant la foresta, a l'é calaje sël visage n'espression greva, sicoma che marcé a pass linger për ël bòsch a l'era 'l travaj ëd soa vita e a 'ndasìa ant la manera che la gent a van anvers lòn ch'a susno pì tant. A l'ha butà giù dun-a 'l fiolin an sle flèis ëscure e a l'é andàit marlàit anans daspërchiel. Orion a l'ha beicalo slontanesse con l'arch ant la man mancin-a, fin-a ch'a l'é dësparì trames a j'erbo, tant 'ma n'ombra ch'a 'ndèissa a na radunansa d'ombre e as mës-cèissa con soe cambrade. E bele che Orion a pudèissa nen andeje ansema dël moment, a l'era tutun motobin bonasi, da già ch'a comprendìa, da la manera che Oth a marciava e da l'aria ch'a l'avìa, che costa a l'era na cassa genita e pa mach n'amusament për fé piasì a na masnà; e a l'era pì uros ëd sòn che 'd tute le dësmore ch'a l'avìa avù. Tut dantorn, ël gran bòsch a lo anvlupava chiet e fer*, damentre ch'a spetava che Oth a vnèissa torna da chiel. Dòp d'ampéss, a l'ha sentù n'armor linger dësrangé l'anciarm dël bòsch, un son ch'a l'era manch fòrt che col ch'a fà 'n merlo a dësbogé 'd feuje mòrte për sërché 'd bòje: Oth a l'era tornà. A l'avìa nen trovà 'd serv, e parèj për un pòch ëd temp a l'é stass-ne astà arand a Orion a tapé 'd sajëtte contra n'erbo; ma da lì nen vàire a l'ha cujì soe sajëtte, a l'é pijasse torna 'l cit an sle spale e a l'ha virà 'nvers ca. A-i era 'd lerme ant j'euj d'Orion cand ch'a l'ha chità 'l gran bòsch, da già ch'a-j fasìa gòj ël mascheugn ëd le roj badiaj e grise che nojàit i pudoma passeje davzin sensa gnanca s-ciaireje o con mach un cit sentor ëd cheicòs ëd dësmentià, un mëssage nen bin dësdavanà, tramentre che për chiel jë spìrit ëd coj erbo a j'ero 'd compagn ëd gieu. Parèj, an tornand a Erl, as sentìa tant 'ma chi ch'a l'é an camin a chité d'amis neuv, con la ment satìa dj'arciam ch'a j'ero ruvaje da coj erbo vej e savi, sicoma che minca 'n bion a-j ciusionava cheicòs a chiel. Ziroonderel a jë spetava già 'n sl'uss cora che Oth a l'é ruvà con Orion. La masca a l'ha ciamaje bin pòch dël temp passà ant ij bòsch e a l'ha scasi pa parlà cand che chiel a l'ha contajne, përchè ch'a l'era gelosa 'd coj erbo ch'a l'avìo n'ancantament tant potent da slontanelo da chila. E longh ëd tuta cola neuit, Orion a l'ha sugnà 'd dé la cassa al serv ant ël creus dël bòsch. Ël di apress a l'é torna dëstiass-la dë scondion a ca d'Oth. Ma Oth a l'era andàit a cassa përchè ch'a l'avìa da manca 'd carn. Anlora a l'é andàit a ca 'd Threl. E a l'ha trovalo drinta a sò ciabòt sombr trames a un dròch ëd pej. "Menme ant ij bòsch," a l'ha dije Orion. Threl a l'é astasse an s' na gròssa carèja 'd bòsch arand al feu për penseje marlàit ansima e parleje dij bòsch. Chiel a l'era diferent da Oth ch'a parlava 'd pòche ròbe sempie ch'a cognossìa: dël serv, ëd soe costume e dël passé dle stagion; nopà Threl a parlava 'd lòn ch'as figurava visavì dël creus dël bòsch e dla neuit dij temp, dle fàule dla gent e dle bestie, e pì che tut a l'avìa gòj ëd conté le fàule dle volp e dij tasson, ch'a l'avìa 'ncontrà al calé dlë scalabrum cand ch'a l'era 'ndàit a osservé la manera 'd portesse 'd sé bestie. Damentre ch'a l'era astà e a smirajava 'nt ël feu e a contava conforma sò arcòrd ëd le costume veje dle bestie ch'a l'avìo ca trames a le flèis o 'nt ij rovèj, Orion a l'ha dësmentià soa susnor d'andé ant ij bòsch e a l'é stass-ne bianes ambelelà an s' na cita carèja coatà 'd pej ch'a lo tnisìo càud, e a Threl a l'ha dije lòn ch'a l'avìa nen dije a Oth, visadì ch'a pensava che 'n di o l'àutr soa mare a pudèissa sauté fòra da daré dël bion d'un-a dle roj, sicoma ch'a l'era andàita për un pòch ant ij bòsch. Threl a l'ha pensà che lòn a pudìa bin esse, përchè ch'a chërdìa ch'a-i era pa nèn dë stravis ch'as disèissa visavì dij bòsch, ch'a pudèissa nen ancapité për dabon.
Da lì a 'n pòch, Ziroonderel a l'é vnùita a pijé Orion e a l'ha mnalo 'ndaré al castel. Ël di apress a l'ha lassalo andé torna da Oth, e Oth a l'ha mnalo ancó na vira 'nt ël bòsch. Dontrè di dòp a l'é torna andàit da Threl, an soa ca tant sombra ch'a smijava ch'ant ij sò ragnaj* e canton a-i ëstèissa a l'avàit franch ël mascheugn ëd la foresta, e 'mbelelà a l'ha scotà le stòrie baravantan-e contà da Threl. Ij branch ëd la foresta a j'ero nèir e frem contra jë sfiam dël calé dël sol: l'invern a 'ncaminava a slarghé sò anciarm an sj'autipian e ij pì savi dël vilage a l'avìo sentor ëd la fiòca. Un di Orion a l'era fòra ant ij bòsch con Oth e a l'ha vëggù 'l cassador ciapè 'n serv mas-cc. A l'ha vardà antant ch'a lo pariava an gavandje la pel e tajandlo an doi tòch ch'a l'ha anvlupà s-ciass drinta a la pel, con le testa e ij còrn ch'a lambrionavo giù. Peui Oth a l'ha gropà ij còrn al rest dël fardò e, membrassù 'ma a l'era, a l'é cariass-lo an sle spale e a l'é portass-lo a ca. E a vëggh-lo fé sòn, ël fiolin a l'ha argiojì pì tant che 'l cassador. Parèj, cola sèira Orion a l'é andàit a conté la stòria a Threl, ma Threl a l'avìa d'àutre stòrie ancó pì strasordinarie da conteje. An sa manera 'l temp a passava, e da la foresta e da le conte 'd Threl a jë vnisìa a Orion na grinor fòrta për tut lòn ch'a l'avìa da fé con ël mësté dël cassador e a chërsìa drinta a chiel në spìrit ch'as cobiava bin con sò nòm; contut an chiel a tralusìo 'ncó pa gnun-e marche dla part màgica 'd soa sëppa.