Anònim/Piemontèide/Cant 14
DUMINICA CANT XIV
[modifiché]Andoa a dròca ‘dcò Roma
“E ij Gaj andoa a son ? ” i l’hai ciamà
pensand a coj event.
“Pì gnun a dòvra ’s nòm, a l’han cambià
soa lenga e ’dcò soa ment.
Content a smijo tùit d’esse latin,
sotrà l’é ’l sò passà.
Stupì it ësmije tròp, ij tò visin
a l’han cò nen lassà
soa lenga? L’han tradime, dësmentià
l’han fin-a mia esistensa.
S’a smijo costa época passà
e j’agn dla toa partensa.
Të s-ciaire ’nt ij tò di ancó pì gròss
imperi e potense
andrinta però tëbbi, fòj, balòss
mufì ’nt le soe credense.
Sens cìvich ch’as na va, meno richëssa
e tanti fòrt a busso,
valor an pressa as perdo, la fortëssa,
l’onor già mars a spusso.
An tùit ij cas sossì l’é capità
e mi son nà latin-a
combèn ch’i sìa pròpe bin mës-cià
con gent che meno fin-a
a chërdo coj che ’n gir a dan patent
ëd civilisassion
epura da ’s gròss tóiro ’d tanta gent
l’é nà la toa nassion.”
Veuj nen conteve ’dess ij temp pì brut,
smijavo le montagne
pì basse e che l’Evròpa ’n gròss sangiut
l’avèissa e le campagne
a l’ero me inondà da dròla gent
superba e dësgenà,
a massa, a ròba e mai peui dòp as pent
ëdnanz a gnun pecà.
Ij fòj dl’Imper Roman a chërdo ’nco
ch’as peula dominé
peui st’onda, ma l’é tard, giairëtta e to
i-é sota ij sò vëspé.
A lasso ij sitadin le soe legion
a dij professionista,
a sërco ’d fesse amìs ij foresté,
a deurbo ògni pista
fin quandi tut a dròca: gnun a piora
la fin dël mond, ’me ’n seugn
a l’ha ciapà ij tarpon, ël mond da dzora
a passa, l’é l’auteugn
dla ment. Se peui na prima ’n di vnirà
bajand a surtiran,
ma ’l mond a cor pì lest: quandi a-i sarà
n’àut pòpol già saran.
La gent l’é ’mpignichìa, gnanca s-ciàira
ch’a-i meuir soa siviltà.
Chi a goerna la coltura bes-cia ràira
sarà considerà.
Darmagi l’é dovèj torna conté,
lesive ’me ’ncamin-a
la nòsta narassion: andevne ’ndré,
s’av fà nen vnì la flin-a.
Iv seve ’dess almeno ’me finì
a peul tut ës rabel.
Im àvguro però për ël nòst ni
che ’ncheuj un pòch pì bel
a sia ’l sò destin. An coj temp vej
’me ’l vent ëd tramontan-a
a fà visché ’nt ël feu ij bòsch pì bej
donà a la rassa uman-a
për colpa dla mancansa dël giust deuit,
parèj tut a brusava.
A l’era në sbaruv scoté ’nt la neuit
se mai quaidun marciava.
Soens a j’era pro na gent nemisa.
Oror, suplissi, sgiaj.
Përché sudé ’nt ël tuf ògni camisa,
massandse ’d gram travaj?
Barbàrich l’é l’idiòma dla gent neuva,
l’é mej però scoté
e sensa tant ciamé: mach gram a treuva
chi mai chita ’d bajé.
“Dcò Roma, fin-a Roma l’é drocà,
i-é mach pì ’l re oriental,
ma come e quandi chiel an giutërà
salvandne da sto mal?”
E quandi ’s di peui riva për vint agn
as bato doe armà
dësbland e ruvinand, n’àut bel cavagn
ëd maj a ven portà.
“Sessanta agn dòp i ven-e për salvene?
’S capiss gnanca cò ’v dise.
Ò Grech ëd Giustinian, dabon lassene.
Armà nemise o amise?
Che sens a l’ha ciamesslo? Mach la mòrt
s-ciairoma trionfé.
Noi sempe s-ciav ò quasi tra doi fòrt
saroma. Lassé sté.
Ël temp a l’é finì. L’oma già ’n rè.
Përché n’imperador
sarìa meno gram? J’é pì nen fé!
Son pront ij nòst sutror.”
Pòch dòp torna na neuva ’nco pì grama,
a riva d’àutra gent,
a coro ’nt la pianura, gnun a-j ciama
ma a vòlo pì dël vent.
A-j fërma pa pì gnun, diso ij visin
ch’a mangio la carn cruva
me ij luv, son fòrt e àut, grand motobin
e gnente j’ësbaruva.
Ij grech ’s la dan a gambe, përché peui
duvrìo ’nco combate?
L’han falo për un tòch, ma nen ancheuj:
s’it peule ’n fond ’t n’ambate
ëd lòn ch’a-i riva sì, gent foravìa,
latin già mes bastard.
Gnun fërma la soa corsa su sta via:
già s-ciàiro ij Longobard.