Virginio Ilòt/Melenìa

Artorn

---

Melenìa

Setà a l’ombra d’un sap, Melenìa a signòca. A l’ha pen-a finì ‘d grope ij bochetin ëd j’erbe meisinòire e na ramà ‘d seugn, compagnà da la strachità, a la saraca. Brighela, ël can da pastura, tut ëstupì, a la varda compassionos tramentre a s-ciampàira ‘d rabiet le mosche che a pico dur. Minca tant la bërgera a sangiuta e Brighela d’achit a sàuta an pé a l’erta. Le crave a broto con flema j’arbut e a bërzelo ‘d tant an tant scasi a ciamé Melenìa e feje capì ch’a l’é ora ‘d monze. Na nebia scura a passa dë dnans al sol e na frëscura balòssa a buta ij frisson adòss. Melenìa as dësvija d’arsàut, as varda dantorn dëstornà, scasi a l’avèissa sugnà brut. Brighela a l’arson-a e chila aussand j’euj as n’ancòrz ch’a l’é ora ‘d torné a meison. A cheuj an pressa l’erbe e a cabiala ij bochet drinta la cavagna. E già, përchè mentre a pastura soe bestiòle Melenìa a perd pa temp. A cheuj tuta sòrt d’erbe, tuta sòrt ëd fior che peui a fà sëcché a l’ombra e a minca ocasion a l’ha lòn ch’a-j veul për chi a ven a ciameje agiut e consej.

– Trucaram: për fé l’euli che a variss ël feu ‘d Sant Antòni, le blessure e ij brusaton.
– Bërtonica: tant bon-a a fé ij piass për le fiacure e ‘dcò për nufié e deliberé ‘l nas ëstop.
– Pèil a pieurch: për ël mal dla pera, për ij ren e la vëssìa.
– Sèrpol: për le mej tisan-e ch’a tranquiliso.
– Lich: per fé dëstaché ‘l catar e a cotjì la toss.
– Bigion: për ël mal dla póer e ‘l mal sutil.
– Giansan-a: për ël licor ch’a buta aptit e… a fà digerì la stomiera.
Melenìa a ambranca ‘l baston e ‘l can d’istint a buta le crave a baron e a j’anandla giù për ël vieul.
Cavalon ëd nebie scure a monto dësfrandà dal fond ëd la val.
– Da sì ‘n pòch a pieuv. Brighela, para la Bionda!
Lë strop a tapin-a lest a la vòlta dël ciabòt e Melenìa a-j tapin-a dapress.
– Le róndole a vòlo bass:
tanta pieuva dai nebiass.
Le bronde dij fò a fras-ciasso ‘me a fusso s-ciampairà da n’arfolà ‘d vent che a-i é nen, peui a s’anciarmo e, fërme parèj, a smijo ambalsamà. Ël tuf a gava ‘l fià e Brighela ch’a l’é rivà ant l’àira as cogia aranda a la cioenda dl’òrt e a tranfia con la lenga pendojanta.
Ël gat a spassëggia ‘nt l’ort e a mastroja d’erba.
– Ël gat a mangia ‘d vert:
da sì ‘n pòch ël cel a versa a tut duvert.
– Le furmije a seurto e a fan baron:
a tardo pa le lòsne e peui ij tron.
Gròsse stisse ‘d pieuva a bato sech ësl’àira e a snicio la póer. Melenìa a buta tòst le cros ëd ramuliva trames a le tomàtiche për varantì l’arcòlt e a dis ij «Pàter».
– Santa Barbra e San Simon
liberene da lòsne e da tron.
Passà la furfa dësdeuita dla prima ramassà, la pieuva a ven giù dasianta. La tèra a sent bon e a ciucia l’eva da angorda. Le galin-e, a l’arpar ëd la lòbia, a së spiujasso e Melenìa ‘s n’antaja che ‘l bacagn a chiterà pa sùbit ëdcò përchè l’eva ‘nt ij gòj a fà le bofie.
– Melenìa, Melenìa, i seve a meison?
A l’é Gipin che an sopignand e tut tramp da testa ai pé a ven a serchela.
– Melenìa, i-i seve?
– Còs ch’a-i é? Còs diane a-i é Gipin?
– I son ëstorzume la cavija che ore am fà na mal dël bòja.
– Vardoma, vardoma Gipin. Vardoma!
E Melenìa a-j dësgropa ‘n sòco, a-j arvercia la braja…
– Contacc, Gipin, ël dësnervà a l’ha fate gonfié la cavija! Pijte pa por, Melenìa at meisin-a. Meisinoma ‘dcò Gipin dincinato, i lo meisinoma… i lo meisinoma…
Melenìa as signa, a bagna ij pòles ëd saliva e a comensa a massageje la cavija apress al nerv:
– Lo Signor, la Beata Vèrgin Maria ch’a buto soa man dzora la mia.
San Pér, San Pàul, San Navigator i peuss pa navighé, la mia nav a l’é dësloà.
Mi i son medi e marossé, im angignerai, i dobiarai e se a Dio e a la Beata Vèrgin Maria a-j pias it guarirai.
Sinch Pàter, Ave Glòria; sinch vòlte la preghiera e Gipin as sent mej. Melenìa a lo fassa e a lo arcomanda dë stessne chèiche di arposà.
Melenìa, Melenìa
canamìa e dësnervà
Melenìa, Melenìa
meisinòira dla borgià.