Pier Luis ëd Barban/Përsonagi 1 L'impertinent

Përsonagi 1 L'impertinent

Mi lo sent za dal coridor a crié. La sò vos fòrta e stentòrea a rimboma come ‘n tron an tuta la ca, l’è pròpi chiel: Rambaldo.
Coj-là, che j’avo ‘na mesa intenssion ëd dì chijcòs, j’han cambià idea e as na stan cito cito a scoté l’uragan ch’ancamin-a a rivé an col tranquìl saba d’otober. Gnun l’avreissa sospetà ‘na ròba parej.
El parla a vos àta, ël braja, e l’aumènta la tonalità e la potensa d’an maniman che s’ausìn- a al salon vanda a j’è tucc j’anvidà e ‘l padron ëd ca.
O smija d’essi an coli serji d’istà, quànd aj riva ‘l temporal, e la gent as ritira ’n ca, con ‘na certa pàu për lo ch’as anùnssia a l’orisont, antant che ‘l cel o l’è ‘ncora seren, ma, da lì ‘n pòc s’ancamin-a a fé-si scur e spavetos. Ades l’ha finì ‘d traversé tut ël coridor… e varda lì: l’è entrà!
El contìnua a crijé, a ghigné, a declamé, come për fé capì che lo ch’ël dis l’è pi ‘mportant che tut o rest. Minca tant a l’ha dj’esclamassion dël tipo “AH, EUH, AH AH SI’… MA VA’!” La gent së stopa j’aurìji për ël gran bordel. J’astant së sbarivo, nen mac për ël paròli ch’ël dis (che sareisso za bon ben spaventosi) ma për la fòrsa e ’l ciadel ch’ël fa a ògni espression ch’ël tira fòra: e che espression!
Tuti ‘l person-i, che a sò giudissi, aj son amis, aj sareisso tucc da basé d’ambrassé e anveci i nemis tucc da massé ò da mandé ‘n sla forca. Za dal moment che l’è entrà ant ël salon la tonalità l’è aumentaja e ades, quànd ël tira fòra ‘l sò boricadi, l’arciama l’atenssion dël public, come për dì: “Vardé ch’a son qui”. E, vist che chijdùn o l’è ‘n pòc distrat… lo rus, lo strapassa, lo tormenta.
Për fé capì che tut lo ch’ël dis ‘è important, ël dà dël manà ans ël spali dj’òm e o tira a giachëta al madami. A s’esalta al ponto ëd canté, con vos “bleu-pom”, n’òpera: la Traviata… j’è dcò dj’aso ch’aj bato ‘l man. Gnun lo contradis ò as permet ëd contradì-lo. A smija che tucc lo acéto com’a l’è; nen mac, ma aj dan sèmpi rason. El mòla ël sò ton ëd vos quànd as buta conté: dël folarià, dël tavanadi, dël facessji sensa sens.
Për in moment më smija che l’abia miracolosament finì ‘d parlé a vos àta (e la gent as meravija), ma j’oma peu capì ‘l pirchè. Rambaldo j’era an camin a mostré a ‘na madama come bité-si i dì ‘nt ël nas, sensa fé-si voghi da j’acc. E sa spiegassion aj la dava an manera confidenssial. Ant i sò monòlog chiel j’ha gnun rispet ò riguàrd për chi o sta dausìn ò ‘nt i dintorn. El parla, ël parla e ‘l contìnua a parlé sensa mai scoté lo ch’ël dis ël pròssim. Se chijdùn ël tenta in cit achit, ò ‘l fa mostra ëd dì ‘na paròla, Rambaldo l’àussa ‘l volum ëd vos e, come d’incant, ël creub tuti j’atri vos.
El nòst eròe a l’ha gnun-i creànsi, gnun bon gust ò rispet për chi che sìa. L’è ancor nen ansetà che l’ha za facc sposté tuta l’Assemblea, për podej sté chiel ant ël pòst ch’aj fa pi còmod. E o ries a oblighé tucc i comensaj a parlè ‘d lo ch’ël veur chiel e come ‘l veur chiel. L’è ora ‘d mangé? Chiel as buta dlònc a tàula, s’anséta an mes la sala ant ël pòst ch’a l’è pi ‘n vista, naturalment ël ciama nen vanda a saréissa ‘l sò pòst contrasegnà dal maitre d’hotel; s’anfila an mes al dòni, sensa gnun riguàrd. J’è magara do-i person-i ch’aj parlo tra ‘d lor, chiel as buta ‘n mes.
El mangia e ‘l beiv e ‘l conta dël drolariji sensa costrut. O ries fin-a mangé ‘na polpëta a la madama che jë sta al sò fianc, ant ël moment che sa-quì as gira a saluté n’amisa. Anveci ‘d fé-ji capì ch’a l’è mac in maleducà, tucc i ghigno content, come për dì che j’han ‘na certa stima d’is gadan. Subit dòp ël beiv ant ël bicer d’ina tòta lì-dausìn e costa as na sda nen. Se aj riva ‘n tàula in bel polastr rustì chiel as lo mangia, sensa ciamé se chijdun a na veur in tòc. Da lì ‘n pòc gran part dij comenssaj aj resto sensa pitansa… l’ha mangà-si tut chiel ! Gnanca mangiand a diminuìs la sò prepotensa.
Dòp mangià as buta a gighè al carti: se ‘l vincc l’insulta chi ch’ël perd; e, nen content, lo fa slontané da la tàula. As buta a ghigné fòrt quànd chijdun o fa n’eror anche cit. A la fin l’ofend tucc i sò compagn ëd gieug. Jë spetador ja sghignasso e tuti j’atension aj son mac për chiel.
Dël vòti ël tira fòra dël tavanadi che l’ha za dicc prima, ma as nasdà nen. Am na vag via për nen senti lo ch’ël dis Rambaldo, ma dcò për nen voghi la stupidità ëd coj che contìnuo a ghigné tuti ‘l vòti che ‘l Gran Rambaldo o dreub la boca.
A smija nen possibol che j’imbecil e i prepotent aj sio tant ëstimà da la gent.

NOTA:
impertinent, ant ël Piemont Ocidental, as prononssia come s’a fijssa impertinant. Pirchè la lettera“e”, anden la paròla, s’a l’ha sùbit daprés ‘na “n”(enne) ò ‘na “m”(emme), a tend a slarghé-si e dventé squàsi ‘na“a”. Sa-qui as ciama la régola dël Franseis, e parej: temp,moment,present, compliment, certament e tanti dj’atri.

Pierluis ëd Barban, november 2015