Pier Luis ëd Barban/O rimpròcc

O rimpròcc

Récita
Personagi:
- GRISON, padron ëd ca, borgheis, benestant.
- LIMASSA, servitor.
- RINO, fradel dël padron ëd ca, magistrà.

GRISON: Lasaron d’in lasaron, t’am fai bati do ori a la pòrta?
LIMASSA: Monsù, j’era an camin a travajé ant l’òrt; al prum colp ëd tambùss, a son corì sgagià, ma son angamabarà-mi an sël tapis ch’a j’è për tera, ant l’intrada
GR: Sareiva stà contènt s’at fijssi rompì-ti l’òs dël còl, brut lajàn. Pirchè at lassi nen la pòrta dovèrta?
LI: Mè car Monsù, pròpi sèria sa sèria voi, j’évi rusami bon-ben pirchè j’ava lassà la pòrta dovèrta. Quànd l’è dovèrta v’anràbji pirchè l’è dovèrta, quànd l’è saraja v’anràbji l’istes. Mì seu pu nen come fé.
GR: Come fé? Come fé?
RINO: Mè car fradel, j’heu pròpi damsògn che më scoti…
GR: Oh! Abjè passiensa fradel Rino, …(vers Limassa) Come fé? Come fé?... Ah martùf d’in martùf…
RI: Ehi, Ehi, mè bon Grison, scoté-mi ‘n pòc, lassé sté is servitor e dé da mènt a lo ch’av dig… j’heu da parlé-vi d’in afé important…
GR: Monsù ‘l mè frel, quànd voi i rusi i vòcc servitor, i sévi nen contènt che mì a vena parlé-vi: ‘d lolì ò ‘d lolà…
RI (girà vers al public) Quànd a l’è parej, venta lassè-ji passé la rabia…
GR: (vers Limassa): Come fé? Eh… come fé? Ah Infingard…
LI: E alora quànd che voi i sòrti…veuri ch’a lassa la pòrta dovèrta?
GR: NO
LI: Alora veuri ch’a la sara.?
GR: NO
LI: Ma fé-mi rasoné: a sar ò a sar nen?
GR: Ancora, ancora! Ti t’am disi “razonoma”? Ah balòs d’in balòs.
RI: Më smija, dòp tut, che chiel-quì ël razon-a nen tant mal, mè car fradel, anta essi contènt d’avej in servitor “razonévol”.
GR: Më smija, car ël mè fradel, che voi i rason-i pròpi mal. Sì, l’è vèj, che venta essi contènt d’avej in servitor “razonévol”, ma l’è ‘na disgrassia avej in “servitor razonator”.
LI: Ah, ah, son pròpi contènt d’essi da la part dla razon.
GR (a Limassa): Ma të stai cito? Contacc!
LI: Mi am fareu dëlcò rusi, ma J’évi mac da serni. Alora… la pòrta la veuri, saraja… ò dovèrta?
GR: J’heu za dit-lo mila vòti…lavatìv, d’in lavatìv... mi la pòrta la veui… la veui… Ma vardé is balengo. Ma in servitor o dev fé dël domandi parej? E ben, mè car cagasentènsi, mi at promet che at fareu voghi come ‘t devi comporté-ti. Ma lo ch’a dev mai senti? (girà vers Rino). Ah ma voi i ghigni car fradel e lo ch’i pensi, ant la vòstra autorità ëd magistrà?
RI: Mì… nòoo… ghign nèn. Seu mac che la servitù a fa mai lo che noi aj doma l’ordin ëd fé.
GR: Iv fas presènt ch’i sévi voi che j’évi consilia-mi d’angagé col servitor-lì, in bel regal j’évi fa-mi!
RI: Mi am cherdiva ëd fé ben.
GR: Ah… mì am cherdiva. Mè car monsù, ch’i sévi an camin a ghigné, venta ch’i sapji che CHERDIVA l’è nen n’espression d’in òm che l’ha dël bon sens.
RI: Va ben, lassoma sté sa question-qui, mè car fradel, j’era mnì për parlé d’ina ròba bèn importanta… a sareiva content ëd podej-vi parlé ëd ‘na facènda…..
GR: ( ëd brut) No, veui févi capì an che manera mì a son servì da certi personagi, e pricipalmènt d’an lasaron come cost. Veuj ch’i tochi con man an che manera am trata n’ elemènt d’issa fòrsa-qui. Sté antènt; (girà vers Limassa) t’hai ramassà ben o scalon dël palas?
LI: Sì - Monsù - da la suma fin-a ‘n fond
GR: E ‘l cortil?
LI: Se ‘nt ël cortil i treuvi dla porcaria come cola che l’ha lassa-vi ël cambré Gioachìn an col canton-là.. ( o fa segn ant in cantòn dla stansia) come i peuri voghi voi stes… che mì sia licensià!
GR: T’hai daji da bèivi a la mula?
LI: Ciamé-ji a jë vzin ëd ca che j’han vist-mi passé
GR: T’hai da-ji ‘na brancà ‘d biava da mangé?
LI: Sgnor-sì, Ghemo o l’era present e o peur testimonié, l’ha vist-mi ben.
GR: …ma t’hai nen portà ‘l boti ‘d vin-chinà vanda j’heu diti ‘d porté.
LI: Pardoné, Monsù, j’heu portà via mac coli veujdi.
GR: E la mè corispondènsa… t’hai portà-la an pòsta? Eh?
LI: Miseriassa grama… figuré-vi se mi am n’avìs nen ëd porté la vòstra corispondènsa a la pòsta!
GR: J’heu proibì-ti, mila vòti, ëd soné col maledet violin; anveci sta matin më smija d’avej sentì…
LI: Sta matin? Ma av na ricòrdi pu nen che giusta ier j’évi s-ciapà-m-lo an sent tòc?
GR: Pura mi a son sicur d’avej sentì col brut sgarij ancora sta matin.
LI: J’heu campà via tut, monsù ‘l padron; j’è restà-ji pu gnente. Për la verità, oltre lo che j’heu za divi, mi j’heu ancora facc diversi atività. J’heu jutà Ghemo a porté ‘l fen an sla travà: ben do carëti ; j’heu bagnà con atenssion tuti ‘l pianti dël giardin e j’heu polì la léja, j’heu ripristinà trè banchi roti, pirchè voi j’évi ‘l vissi ëd dondolé-vi.
GR: Venta ch’a manda via is deliquènt. Mai gnun servitor l’ha fa-mi anrabié come cost-qui. Am farà meuri ëd dispiasì… va viaaaa!
LI: Ma che diav l’avrà mangià ancheu, Monsù ‘l Padron?
RI: (con delicatëssa)… su da brav; ritir-ti!

Pierluis ëd Barban - mars 2016