Pier Luis ëd Barban/La serventa del preivi

Artorn

---

La serventa del preivi

Al temp dij temp a Vruva a j’era quàt paròchie e peui ancora do ò trè gesiòte.
Complessivament a prestavo ël sant servissi set ò eut preive.
Le cese principal però a j’ero mac doe: cola ‘d San Gioan dël Canton ëd Molèj (sede ‘d Vicaria) e l’Arcipretura ‘d San Pé ‘d Colëgna.
Don Milio a l’era ‘l Vicari ëd San Gioan e Don Bastian a l’era l’Arcipreive ‘d Colëgna.
Inùtil dì che ij doi a j’ero ‘n pòc an ghignon, as vardavo ‘d brut e suèns as pijavo për ij cavej.
La geografia ai giutava nen tant, vist che ‘l confin dle doe paròchie a traversava quàsi an metà la “Sèra da Vruva”: tajand an doi ël “Valentin”, ch’a l’era peui la borgà sede dël Palas Comunal.
Don Milio e don Bastian a j’ero “tacassi” për via dla sepoltura ‘d Sisto dël Bric che l’avìa pròpi la cà ‘n sël confin, e peui anche për via dle procission dël Còrpus Dòmini che për le paròchie ‘d San Gioan e San Pé, second l’opinion dël Vicari, a dovìo nen essi l’istes dì.
El motiv a l’era che d’an Castel a savìo mai quandi a fussa ora ‘d tirè ‘l colp. Venta savej che ‘l famos colp ëd canon andasìa sparà a ondes e mesa ‘n ponto quand ël Santissim a rivava sota la la cabana ‘d frasche dël Gir ëd Ronz. Dal moment che ij doj preive a rivavo mai ant l’istes temp, ël comandant dla goarnigion (ch’ a lo ciamavo “ël Colonel da Mont”, për via dla soa casòta ‘d campagna ch’as trovava ant ël canton dël Mont, pen-a dzora ‘d Camoran) a savìa mai quandi tirè la s-ciopatà ch’as sentìa ant ij pais lì-antorn e a fasìa tërmolè tuta la colin-a.
E così la paròchia ‘d San Gioan a celebrava ‘l Còrpus Dòmini la prima dominica ‘d giugn, e cola ‘d San Pé a spetava la sgonda dominica dël meis. El comandant dla Fortëssa (Colonel da Mont, alias ël cont Boncompagni ‘d Mombel) as lamentava ‘d dovej sparè doi colp al pòst d’un colp sol: con tute le speise relative. Tuti j’ani a scrivìa ‘n verbal con soe lagnanse al Gabinet ëd Soa Aotëssa Real ël Prinssi ‘d Piemont, Duca ‘d Savoia e Re ‘d Sardegna.
Dato che peui tante abitassion, sota la giurisdission dla doe paròchie, a j’ero un-a tacà l’àutra, për nen ancontresse, ij doi pàrco l’avìo pensà ben ëd procede a la benedission dle cà: ògnidùn a soa manera. Don Milio a passava benedì adiritura prima ‘d Pasqua e Don Bastian… quindes dì dòp.
El Vësco, monsignor Aldobrandi, l’avìa... tante vòlte… racomandà ai doi sant’òm ëd fè la pas.
L’arcipreive ‘d San Pé ‘d Colëgna, don Bastian, ch’a l’avìa chij centim ëd pi ‘d bon sens, a s’era incaricassi ‘d trovè ‘n sistema për rangè le còse con ël preivi ‘d San Gioan, e l’era butassi d’acòrdi për organisè un bel disné, ant un dì sori-sman-a ò dì ‘d lavor.
Ij doi preivi l’avrìo così mangià an santa pas e fait amicissia com’a l’è giust.
Don Bastian, për l’ocassion, a fa spiumè doe bele faraon-e, e a dà l’incàric a Ginòta, soa serventa, ëd preparè ‘l disnè. Chila-sì për le faraon-ne a l’era dotà ‘d ‘na specialisassion culinaria ecessional e a savìa feje andè a la fricassòira mej che al ristorant dël “Canon d’òr ëd Coconà”.
A des e mesa dla matin Ginòta l’avìa già bele prontà le doe faraon-e, butaje al forn, e sistemà da bin l’atressadura cusinera: cuciar, forchëte, cotel e cassul...
Rivà a ondes ore le doe “bestie” a comenssavo rosolè e mandavo ‘n parfum da fè arssussitè ij mòrt.
Ginòta, për nen ruvinè le faraon-e a tasta ‘n tòc d’ala; peui n’àut tòc e a la fin a mangia doe ale, e as giustifica disand:
“Direu che sta pòvra bestia l’avìa perdù le ale quànd ch’a girava për la cort, e për disgrassia a l’era andaita a finì sota le roe d’un cher”.
Ma tasta ti, ch’i tasto mi, Ginòta l’avìa squàsi mangià tuta ‘na faraon-a.
“Direu che maleureusament un-a a l’è brusà, e aj na j’è armanijne mac pi un-a”.
Don Bastian la ciama dal cortil:
“A j’è ‘d fruta an cà?”.
“Nò a j’è gnente... l’oma pa pensaje...” a dis Ginòta.
Don Bastian alora a torna ‘nt la vigna d’an Gnicolè a piè cheicòs da compagnè con le faraon-e: doi fì, trè quàt persi, set ò eut arbicòc.
El temp a passava e ij doi preivi a rivavo mai e, ant un moment ëd debolëssa (lë spirit l’è fòrt, ma la carn a l’è débola) Ginòta a ciapa la sgonda faraon-a e la mangia!
E ades? Disperà la dòna as seta an sël parapet dël mur ch’a varda a Val, pròpi vers ël Valentin. Don Milio antant a montava su dla “scursa” dël “Bojàs”, për nen fè lë stradon provincial, ch’a l’è pi long, ma a fatigava moto ben përché ‘l santé a l’era rìpid. Ginòta a speta che ‘l brav’òm a sia squàsi an ponta dla straiòla e aj fa:
“Don Milio, Don Milio… che bruta notissia! El nòst don Bastian a l’è come mat a contìnoa a girè con un pàira ‘d tesòire da poè e a dis ch’a veul tajeje tute doe le orije... altro che mangè an fraternità le faraon-e. Ch’a scapa mac, ch’a fasa finta ‘d gnente”.
Don Milio as buta cori giù dal bric a tuta bira.
Ant ël mentri aj riva don Bastian con la fruta.
“Don Bastian...” a dis Ginòta “I l’heu sempi dit che don Milio a l’è ‘n lader; antant che mi a j’era fòra a pijè dl’eva, chiel-lì l’è intrà an cà, l’ha ambrancà le doe faraon-e bele cheuite e l’è scapà vers San Gioan”.
“Ah delinquent... speta ch’i lo ciapa mi...”.
E pijà ‘n paira ‘d tesòire l’è butasse cori giù dla scursa dël Bojàs.
E tuti ij paisan ch’a j’ero ant ij camp lì-davsin a l’han vist ‘na sena bin dròla: Don Bastian con un paira ‘d tesòire ‘n man ch’a inseguiva don Milio disandje:
“Almeno un-a... almeno un-a”.
E don Milio ch’a crijava con tuta soa fòrssa:
“Nò, nò... gnanca un-a, gnanca un-a”.

Pier Luis ëd Barban – luj 2009