Nino Autelli/Ël pan dël mòrt

Ël pan dël mòrt

Quand ch'i era masnà, bôn'anima 'd me pare, sicôme, anlôra a me pais a j'era gnuñe scole, a l'ha butame 'nt le man a me barba preive, ch'a stasìa 'nt un paisot d'le Langhe piantà propi 'nsima la pônta d'un brich.
Me barba, eben, venta savej, tuti i pover ch'a j'ero d'passage 'nsima a nostr brich ai dasìa da deurme; lon che 'na seira, giusta 'nt côl temp che mi j'era l'à, a l'è rivajne un ch'a l'era pien ëd freid e ch'a tôssìa.
Tôgniña, ch'a l'era la serva, l'ha daje subit 'n pò d'roba caôda e a l'ha falô côgiè 'nsima 'na paiassa.
Ma a l'avìa di s-ciat ëd tôss ch'a fasìa franch peña; e mincatant as butava a parlè tut da sôl.
Mi, ch'i j'era curiôs, sôn andait pianin, pianin tacà la porta e l'hai sentù ch'a disìa parei: «T'l'has propi nen 'na frisa d'cômapassiôn! Lassme chieté 'na minuta!».
E peui ai piava tôrna la tôss ch'a tacava a bôlversselô côme prima.
Bin, veule savei côn chi ch'a parlava côl pôvr'om? A parlava côn sôa tôss, a parlava.
Mi côla neuit, fè cônt, l'hai nen durmì gnanca 'na stissa. I fasìa 'd tut për nen sente, ma côi côlp ëd tôss arbômbavô côsì fort për tuta la cà, che fiña le muraje a smijava ch'arsaôtessô.
A la matin però l'è smijà ch'a steissa 'na frisa mej.
Peui, s'ël pì tard, me barba a l'ha dime a mi: «Va 'n pò a vëdde se côl povr'om a l'ha dë bsogn quaicos».
Mi l'hai tôcalô s'na spala e l'hai faje: «L'ha dit me barba s'i l'eve dë bsogn quaicos»; ma, sicome a l'ha nen dame risposta, sôn andait tacà la fnestra, ch'a guardava 'n s'la valada. Côl dì là a fiôcava largh 'na man. Tuta la val l'era un turbij 'd valosche e as vëdìa pì gnente, fora che côl girè 'd valosche 'nt l'aria.
Mi i sercava 'd fissene uña 'n mes a tute j'aôtre, côsì për fé, e peui 'd seguitela fiña 'n tera; ma a forssa 'd ancantame, côsì che l'hai gnanca sentù me barba ch'a l'era entrà 'nt la stanssa.
«T'l'has nen vëdù ch'a l'è mort?»
Anlôra mi i sôn vôltame dlônch, fasend un tërmôlôn, e i sôn scapà, dël côlp côme la losna.

La giornà apress, côme i veui dive, Tôgniña a l'ha fait 'l pan dël mort.
Tuti i pais, as sa ben, j'è sôa côstuma.
Bele là, quand ch'ai meurìa quaidun, a fasìô 'l pan, ch'as ciamava precisament 'l pan dël mort e peui ai na dasìo 'na ghërssa a tuti côi
ch'andasìô a cômpagnelô.
Côsì a l'han damla d'cò a mi.
Ma mi, peña ch'i sôn stait a ca, sôn andait, dë scôndiôn, a stërmela 'n pressa dapara 'n roch, sôta la fioca.
Peui dop, m'arcordô d'cò ch'i sôn mai pi passà davsin a côl roch, l'istess côma ch'ai fussa sôtrà bele là, côl povr'om.

Nino Autelli d'la Cômpanìa d'ij Brandè (Armanach Piemontèis dël 1932)