Neuv Sermon Subalpin/Un don dal cel/1-2

Artorn

La Creassion

Gnun-a maravija che la question an sl’origin d’ës mond a l’abia dàit tant da pensé a l’òm për tuta la stòria e ch’a sìa sèmper ëstàit un rébus, un rompatesta. I lo vëdoma tùit ij dì ant le discussion ch’as fan. La question: “Da ‘ndoa ch’i sortoma nojàutri?” as peul nen evitesse. A fà gnun-a sorprèisa gnanca che sta question-sì a l’abia trovà ‘dcò tante rëspòste diferente. A-i é, pr’ esempi, ëd mit, ëd fàule, ch’a parlo dl’origin ëd l’òm o dle bestie, dl’eva e dla tèra. Ëd racont ëd costa sòrt a l’ero fòrt influensà da le circostanse locaj. Quaj vòta na montagna àuta a l’ha avù ‘n ròl an sossì, d’àutre vire a l’é stàit ël mar n’element sentral dla conta. Tute ste conte a l’ero stàite ‘nventà da l’òm e passà da na generassion a l’àutra. Peui, mentre ch’ ël temp a passava, a son ëstane giontà d’àutri element a coste stòrie. E cora che la comprension dla natura e dij fenòmeni naturaj a chërsìa, ij mit e le fàule a l’han gieugà ‘n ròl sèmper pì pcit ant ël pensé dl’òm. Tutun, la question original a resta: “Da ‘nté ch’i seurtoma nojàutri?”.

Ancheuj a-i é na rëspòsta a costa question  ch’a l’é bin ëspantià e chërdùa da tanti coma s’a fussa na certëssa ch’as peul nen butesse an dëscussion: visadì la teorìa dl’evolussion. Costa teorìa a l’é fondà an sla suposission che j’organism pì àut e dësvlopà a vnirìo da d’organism pì bass e meno dësvlopà. Second ësta teorìa, la vita a sarìa svilupasse da matèria mòrta e, apress d’un perìodo ‘d temp motobin longh, fòrse ‘d milion d’agn, e apress ëd tante mutassion, a sarìa sortije l’òm. As dis che an tut ës process a l’era ‘l cas, l’asar, ch’a l’avìa ‘l ròl ël pì grand. Costa-sì a l’é l’idèja ‘d base ‘d tute le teorìe evolussioniste.

Ëd suposission

Si foma në studi diligent ëd la teoria dl’evolussion as fà bin tòst la dëscoerta ‘d coma ch’a sia pogià an sla base ‘d vàire premësse, o suposission, ch’a son mai ëstàite dimostrà përdabon. Vardomne doe: ëd còse ch’a l’avìo gnun-a vita a l’han fàit seurte ‘d material ch’a viv; e na specie a l’ha dàit leu a un-a diferenta (pr’ esempi: ëd protozoi a ‘d metazoi). I le ciamoma ‘d “suposission” përchè coste-sì a son ëstàite mai provà o duplicà ant un laboratòri, ma a son mach ëd dedussion dla ment uman-a. J’evolussionista a l’han ancora da trové “l’anel ch’a manca” për dé na giustificassion a soa teorìa ‘d lor.

Certësse

A.i é tanti mit, tante fàule, e a-i é autërtante teorìe dla siensa. Ma sossì a vorìa dì fòrse che a-i é gnun-e certësse e che gnun a peul savèj ‘d sicur coma la vita a sia formasse? Sicur che ‘d nò! A-i è na sorgiss ëd conossensa che tanti a veulo nen savèjne: a l’é la Bibia. Già ant le prime pàgine dla Bibia i arseivoma la risposta a la question dj’origine. “Ant ël prinsìpi dla creassion, quand che Nosgnor a l'ha fàit ij cej e la tèra…” (Genesi 1:1). Nosgnor a l’ha pa creà prima na sòrt ëd matèria primitiva ch’a l’é sortine peui tut ël rest. A l’é chiel ch’a dasìa a minca na creatura soa essensa, forma, aparensa e manera ‘d vive. A l’é ‘dcò stàit Nosgnor Dé ch’a l’ha creà ij prim esse

uman, Adam e Eva e ch’a l’ha piassaje ant ël vërzé dl’Eden. A l’era lì che lor a l’avìo da vive e travajé. S’i veule d’àutri detaj an s’ lòn che la Bibia a dis a propòsit ëd la creassion, i deuve lege Genesis 1 e 2. Fra l’àutr, a fà la dëscrission dij prim ses dì dla creassion.

Ël dì un. Nosgnor a l’ha creà la lus. Chiel a l’ha ciamà la lus “Dì” e lë scur a l’ha ciamalo “Neuit”.

Scond Dì: Nosgnor a l’ha separà j’aque. A l’ha ciamà ‘l firmament “Cel”.

Ters Dì:  j’ocean a son ambaronasse e a l’é vnù fòra ‘l teren sech. Nosgnor a l’ha ciamà ‘l teren sech “Tèra” e j’aque a l’ha ciamaje: “Mar”. Ant ël midem dì a l’ha creà le piante e j’erbo.

Quart Dì: Nosgnor a l’ha creà ‘l sol, la lun-a e le stèile. Ij ciàir ant la vòlta dël cel a l’ha faje për separé 'l dì da la neuit, e ch' a-i sio 'd marche për indiché lë stagion, ij dì e j'agn.

Dì ch’a fà sinch. Nosgnor a l’ha creà le bestie dël mar e j’osej.

Dì ch’a fà ses. Nosgnor a l’ha creà le bestie dla tèra. An ës dì darié Nosgnor a l’ha creà l’òm. A l'ha dit: "Foma l'òm a nòsta imàgine, conform a nòsta smijansa, parèj ch'a peussa dominé ij pess dël mar, j'osej ёd l'aria, ël bestiam e tuta la tèra, e tute le creature ch'as bogio 'n sla tèra” Apress ëd costa descrission ëd la creassion, la Bibia a dis an Génesi 1:31: “Nosgnor a l'ha vëddù tut lòn ch'a l'avìa fàit e a l'era pròpi bon!”.

Ant la Bibia i treuve pa na descrission detalià dla creassion. Lòn ch’as treuva, contut, a l’é assé për  conòsse Nosgnor Dé coma l’l Creator ëd tute le còse.

Lòn chi podoma savèjne?

Se voi i conòsse e i chërde che Nosgnor Dé a l’é ‘l Creator ëd tut, i peude comansé a vëdde tut lòn ch’a-i é da n’àutra prospetiva. An tute le part ëd la creassion, i vedreve Nosgnor Dé medésim. Quand ch’i marce për la natura, i podreve vëdde e fé l’esperiensa dla potensa e dla saviëssa ‘d Nosgnor. Ëdcò lë scritor dël Salm 19:1 a lo fasìa: “Ij céj a nunsio la glòria 'd Nosgnor, la vòlta del cel an fà conòsse l'euvra 'd soe man”. Ant ël Salm 147:16-17 i-i podoma lese: “A l'é Chiel ch'a manda la nèiv tanme 'd lan-a molzin-a. A l'é Chiel ch'a spatara la brin-a an sla tèra tanme ‘d sënner. A l'é Chiel ch'a tira le nos ëd tempesta tanme ‘d pere. Chi é-lo ch'a podrìa 'rziste a Sò frèid?”.

Pì ‘d forti-ne che Nosgnor Dé a l’é ‘l Creator dël mond, la Bibia an dis che chiel a lo governa e a lo sostniss sèmper. Fin-a an nòstri temp, che tant i savoma fé, gnun-a creatura a peul vive ‘d pròpria inissiativa. A l’é ‘l Creator ch’a-j dà la vita e a lo governa. Pròpi përchè ‘l Creator a l’é Dé ch’i l’oma da traté bin la creassion. I l’oma da felo nen mach përchè i rispetoma la vita midéma, ma përchè i rispetoma e onoroma col ch’a l’ha fala e la sostegn. A-i é ‘l rizigh, an efet, ëd vëdde la vita e la natura coma ‘d potense dël tut lìbere e a nòstra disposission. Tutun, la Bibia an buta ‘n guardia quand ch’a dis: “Contut, Nosgnor, ti 't ses nòstr Pare. Nojàutri i soma la crèja e ti 't ses ël tupiné. Tùit nojàutri i soma 'l prodòt ëd tò travaj” (Isaìa 64:8). L’ideja che la vita a sìa andipendenta da Nosgnor a l’é l’arzultà dël pensé evolussionista. La Bibia, d’àutra banda, an mostra, an prim leu, ëd rispeté Nosgnor Dé e, për conseguensa, ‘d rispeté la natura e la vita.

Ël leugh ëd l’òm

La Bibia an dis: “Nosgnor a l'ha creà l'òm, a Soa imàgine, a l'ha crealo a imàgine 'd Nosgnor e a l'ha faje mas-cc e fumela” (Génesi 1:27). L’òm a l’é ‘l compiment e ‘l coronament ëd l’euvra dla creassion. Ij termin: “imàgine” e “smijansa” an lo mostro e an dan n’indicassion precìsa. A veulo pa dì che nojàutri i smijoma a Dé da la mira fìsica o che an nojàutri a-i sìa ‘n pòch ëd divinità. Nò. Cura che l’òm a l’é ciamà “l’imàgine ‘d Nosgnor”, a veul dì che Dé a l’ha creà l’òm dla mira e con le qualità tal da podèj compì sò dover d’esse ‘l rapresentant ëd Dé an sla tèra. Dla manera ch’a l’é comandane e an nòm ëd Nosgnor, l’òm a deuv governé, aministré la creassion ëd manera giusta.

An Génesi 1:28 a l’é scrit: “Nosgnor a l'ha daje soa benedission e a l'ha dije: "Ch'i sie fosonant, multiplie-ve, ampinì la tèra e sogetela! Dominé ij pess dël mar, j'osej ёd l'aria e minca na creatura ch'as bogia 'n sla tèra”. A l’é col-lì ‘l dover ëd l’òm.

Pr’ arcapitolé: A l’é Nosgnor Dé ch’a l’ha fàit tut e tuti, e tut chiel a l’ha falo da bin. Tut a l’é sortì pròpi coma che chiel a lo antendìa. Tut ant la creassion a lo laudava e lo servìa. Adam e Eva a podìo travajé ‘d manera pien-a, libera e con gòj. Gnente a podìa essje d’antrap. Soa vita ‘d lor a l’era na festa contìnua an onor ëd sò Dé e Fator, col ch’a l’ha creà tut lòn ch’a-i é për  soa glòria.

---