Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Nòm sostantiv/Ël nùmer dij nòm

Artorn

Ël nùmer dij nòm

Ël nùmer dij nòm a son doi: singular e plural.  

Ël nòm singolar a ìndica na përson-a, n'animal o na còsa sola. Esempi: ël can, ël gat.

Ël nòm plural a ìndica pì 'd na përson-a, animal o còsa. Esempi: ij can, ij gat.

Le régole prinsipaj a son:

Ij nòm con final an consonant acentà o an vocal acentà a l'han ël plural coma 'l singolar. Esempi: l'ambossor – j'ambossor; ël batòcc – ij batòcc; lë scandaj – jë scandaj; ël sëbber – ij sëbber; lë strem – le strem – jë strem; ël barbé – ij barbé; ël cioché – ij cioché; ël beu – ij beu; ël soldà – ij soldà.

Ecession:

• A fan ecession ij nòm con la final an “l” ch' fan ël plural an “j”, pròpi pr' ël son mòl ch'a pijo an fin ëd paròla. Esempi: ël trabial – ij trabiaj; lë sgarbel – ij sgarbej; ël pìcol – ij pìcoj; ël fòl – ij fòj; ël cassol – ij cassoj; ël fil – ij fij; ël fieul – ij fieuj  
• A fan ëdcò ecession, ansema al nòm sostantiv “ann”, ch'a fa “ani”, anche quaj agetiv, ch'a fan ël plural a l'italian-a an “i” al mascolin e “e” al feminin. Esempi: ann – ani (o agn); nòstr – nòstri; vòstr – vòstri; àutr – àutri; mes – mesi; car – cari; pòver – pòvri; pòch – pòchi; divers – diversi; tròp – tròpi; tant – tanti; etc.

Tra tute j'àutre paròle, cole 'd géner mascolin con la final an “a”, an “e”, an “i”, e an “o”, e cole feminin- e an “e”, a cambio nen. Esempi: ël poeta – ij poeta; l'ancuso - j'ancuso; l'amprendissagi - j'amprendissagi; l'arbi - j'arbi; lë stabi – jë stabi; ël tudo – ij tuso; ël pitagi – ij potagi; ël prèj e – ij prèjve; ël mònio – ij mònio; ël pito – ij pito; la mare – le mare; la seure – le seure; l'òmo - j'òmo (anche j'òmni e j'òmini.

Cole 'd génere feminin con la final an “a” a fan, anvece, ël plural an “e”. Esempi: la fina – le fije; la siala – le siale; la faussìa – le faussìe; la roéra – le roére; l'aribeba - j'aribebe; la carcavèja – le carcaveje; l'orìa – le orìe; la rablera – le rablere - l'arësca - j'arësche; la fatiga – le fatighe.

Le paròle ch'a finisso al singolar con ël ditòngh “cia” e “gia” nen acentà (da nen confonde con le paròle con final acentà an “cìa” o “gìa”) a fan ël plural an “ce” e “ge”. Esempi: macia – mace; ongia – onge, etc.

A-i son peui pòchi nòm ch'a l'han doi pluraj, con sens divers. Esempi: ël servel – ij servej (i cervelli), le servele (le cervella); ël buel (il budello) – ij buej (i budelli), le buele (le budella); ël fondament – ij fondament, le fondandament; ël fil – ij fij, le fila.

Quaich nòm che an Italian a son singolar, an piemontèis a l'han mach ël plural. Esempi: j'ampromëttiure (il fidanzamento), le batiàje (battesimo), le rossòle (il morbillo), le vairòle (il vaiolo), etc.

A venta ch'i nòto, na vòlta për sèmpre, che l'nfluensa dl'italian a l'ha portà d'impostassion fàusse ëd pronunsia e gramàticaj, con ëd parvense 'd régole contràrie a l'ànima dla lenga piemontèisa.