La Fija dël Rè dj'Arfaj/Capitol 30
La Fija dël Rè dj'Arfaj[modifiché]
Cap. XXX - A-i ruva tròp ëd màgica[modifiché]
A Erl, ch'a l'avìa sustà tant ch'a-i ruvèissa la màgica, a-i era 'd màgica për dabon àora. La colombera e ij trabiaj vej ëdzora djë stabi a j'ero tùit aranda* 'd sërvan, ij vieuj a j'ero pien ëd soe drolarìe, e 'd ciàir a bogiavo su e giù për le stra d'ëd neuit vàire temp apress ch'a l'era chitaje 'l comersi, sicoma che tùit ij culèis a 'ndasìo a dansé arlongh ëd le canaj e a j'ero a leu e feu dantorn a j'arvere sòre dle leuje dj'anie e ant le mace verd-ëscur ëd mofa chërsùa an sle cheuve le pì veje dij cuvert. Pa nèn a l'era pì l'istess ant ël vilage antich. Trames a tute sé creadure anmascà, la mità anmascà dël sangh d'Orion ch'a l'era stass-ne pasia damentre che chiel a vivìa trames a j'òmo an ëscotanda mach sempe le ciance 'd tùit ij di, a l'é socrolasse da soa seugn, e 'd pensé ansupì 'd longa man a son dësvijasse an soa testa. Ij còrn ëd j'arfaj ch'a l'avìa sentù soné soens da sèira, a sonavo con un sens ciàir àora e a sonavo dcò pì fòrt tant 'ma s'a fusso pì vzin. La gent dël pavalin, an vardanda sò Sgnor, a vëgghìo ch'a l'avìa sempe j'euj virà 'nvers ël Pais ëd j'Arfaj e ch'a lassava tavòta pì da banda ij sò dovèj dë sta Tèra, e peui, d'ëd neuit, a-i ruvava ij ciàir cërlich e 'l gosonié a dzoneus dij sërvan. E parèj su Erl a l'é calaje a bel pòch la por.
Anlora la ciambrèja a l'é tornà cujisse ansema: sa vira dódes òmo sbaruvà con la barba grisa a son andàit a ca 'd Narl da sèira apress d'avèj livrà sò travaj, antant che tut dantorn a lor a l'era fàit ëstravis da le mascarìe neuve ruvà dal Pais ëd j'Arfaj. Mincaun ëd loràit, an marcianda da soa ca a la fòrza 'd Narl, a l'avìa vëggù sautërlé 'd ciàir o sentù bërbojé 'd vos ch'a j'ero pa 'd gnun ch'a vnèissa da 'd tère tocà dal Cristianism. E cheidun a l'avìa s-ciairà d'ombre, ch'a j'ero pa dë sta Tèra, viré dsa e dlà, e a l'avìo pàu che tute sòrt ëd ròbe foravìa a fusso glissà travers ël finage dël Pais ëd j'Arfaj për ëvnì fé vìsita ai sërvan. Ant la ciambrèja a l'han parlà an ciupienda la vos e a l'han contà tùit la midema stòria 'd gagno sbaruvà e 'd fomne ch'a ciamavo 'd torné a 'ma ch'a costumava na vira; e damentre ch'a parlavo, a ghiciavo la fnestra e le filure, nen savenda lòn ch'a pudèissa ruveje. Anlora Oth a l'ha dit: "Andoma da lë Sgnor Orion ant ël longh salon ross, com i l'oma fàit con sò grand. Disomje ch'i l'oma sustà le mascarìe e che ore i n'oma pì che pro, e ch'a-j von-a pì nen apress a le fajarìe e a lòn ch'a l'é stërmà a j'òmo." E a l'é butasse a scoté an drissanda j'orije trames ai sò cambrada silensios. Ér-ne 'd vos ëd faunèt ch'a lo sbefiavo o ér-ne mach d'arson? Chi ch'a pudìi-lo dilo? E scasi dlongh la neuit tut dantorn a l'é fasse torna chieta.
Threl a l'ha dit: "Nò, a l'é tròp tard për fé sòn." Threl a l'avìa vëggù sò Sgnor na sèira sle colin-e, frem a scoté chèich son ch'a vnisìa dal Pais ëd j'Arfaj, e a vardé anvers alvant damentre ch'a scotava, ma as sentìa pa 'd son, nì d'armor. E contut Orion a stasìa 'mbelelà, ablì da cheicòs dëdlà 'd lòn che j'orije a pudìo sente. "A l'é tròp tard giumai," a l'ha fortì Threl. E tùit a l'avìo por giusta 'd lòn.
Peui a l'é alvasse su Guhic. An col mentre ij sërvan a j'ero an camin a fé tabuss ant la fnera 'ma 'd ratavolòire, ij ciàir ëspali dij ciòm a bërlusìo tramolant e d'ombre as bogiavo cace ant ël top: ël tërpigné dij sò pé a ruvava mincatant a j'orije dij dódes an cola stansia stërmà. Guhic a l'ha dit: "I l'oma sustà na frisa 'd màgica." E 'd bòt a l'é ruvaje ciàir e fòrt ël vosé a dzoneus dij sërvan. Anlora ij dódes a son butasse a costioné marlàit antra 'd lor giusta 'd vàire màgica a l'hèisso avù l'anvia na vira, dël temp che 'l grand d'Orion a l'era lë Sgnor d'Erl. Ma peui, cand ch'a son ruvà a dvisé 'n pian, ës pian a l'é stàit col proponù da Guhic. "S'i soma nen bon a dësnandié nòst Ësgnor Orion," a l'ha dit, "e a dëstorné sò bèich dal Pais ëd j'Arfaj, anlora che nòsta ciambrèja a von-a su an sla bricòla dla masca Ziroonderel. Contomje nòst cas e ciamomje 'd fé n'ancatament ch'a-j daga contra a sa màgica dësbordanta."
A sente 'l nòm ëd Ziroonderel, ij dódes a son torna fasse corage, sicoma ch'a savìo che soa màgica a l'era pì fòrta che cola dij ciàir tramolant e ch'a-i era pa 'n sërvan o na creadura dla neuit ch'a l'hèissa nen por ëd soa ramassa. A son torna fasse cheur e a l'han ciupinà l'idromel fòrt ëd Narl, a l'han ampinì torna soe san-e e a l'han laudà Guhic. A neuit fonza, a son alvasse tùit ansema për torné a ca, e tùit bin ansema a son restà an marciand, e a l'han cantà 'd veje canson malincurose për paré via lòn ch'a-j fasìa por, bele ch'a-j na fèissa franch pòch a le teste davanòire dij sërvan o ai culèis ëd lòn ch'a buta la malpron a j'òmo o ch'a cuba** për lor. E cand ch'a l'é stajne mach pì un ëd lor e tut sol, chiel-sì a l'é butasse a core anvers ca e ij culèis a l'han dun-a daje dapress. Ël di dòp a l'han chità sò travaj bonora, convnù ch'a vorìo nen fé ciambrèja an sla colin-a dla masca cora ch'a fussa già neuit o bele mach an sl'ambrunì. Óndes ëd loràit a son dasse 'l pontel dëdnans a la fòrza 'd Narl a l'apresmesdì bonora e a l'han ciamà fòra Narl. Tùit a j'ero butasse a còl lòn ch'a j'ero costumà porté cand ch'a 'ndasìo con j'àutri an gesia dal Preciàire, bele ch'a-i fussa scasi pa n'ànima che chiel a l'hèissa maledì, ch'a fussa nen ëstàita benedìa da la masca. Parèj a son anviarasse con ij sò vej baston curt e massiss su për la bricòla.
A son ruvà a ca dla masca pì 'mpressa ch'a son ëstàit bon e a l'han trovala astà fòra dla pòrta ch'a beicava la comba leugna, e a smijava nì pì veja nì pì giovo e pa sagrinà 'd pianta dal passé dj'agn. "I soma la ciambrèja d'Erl," a l'han dije piassandse dëdnans a chila con soe mude dla festa.
"Bin, bin," a l'ha replicaje chila. "I sustave le mascarìe. A son-ne peui ruvà?" "A son pro ruvà," a l'han rësponduje lor, "e a-i na j'é d'avans." "A-i na ruvrà d'àutre," a l'ha nonsiaje. "Mare masca," a l'ha dije Narl, "i soma anvironasse 'mbelessì për ciameve na dësmentiura potenta ch'an dësfenda da le mascarìe, parèj ch'a-i na sia pa pì d'àutre, da pòst ch'a-i na j'é già pì che pro." "Pì che pro?" a l'ha dije chila. "Pì che pro 'd mascarìe? Tant 'ma se la màgica a fussa pa 'l gust e 'l giuss ëd la vita, sò archinch e soa espression la pì fiamenga. Fé mach capital ch'i farai gnun-e dësmentiure contra le mascarìe!" Lor a l'han pensà ai ciàir ch'a virondolavo ant la val e a le ròbe ch'a bërbotavo dë stërmà e a tut lòn ëstravis e malègn ch'a l'era ruvaje a Erl, e a l'han torna amplorala an parlandje con bel deuit. "Ò mare masca," a l'ha dije Guhic, "a-i é dabon d'avans ëd fajarìe, e le creadure ch'a duvrìo stess-ne ant ël Pais ëd j'Arfaj a son passà dëdsà dël finage." "A l'é franch parèj," a l'ha fortì Narl. "Ël finage a l'é dësblasse e 's maleur a 'ndarà mai pì a la fin. Ij culèis a duvrìo sté ant ël maré, ij sërvan e ij gomnin ant ël Pais ëd j'Arfaj e nojàit i duvrìo sté con nòsta gent. Sossì a l'é lòn ch'i pensoma tùit, sicoma che le mascarìe, bele ch'i l'oma avune l'anvìa vàire agn andaré, cand ch'i j'ero giovo, a son ëd costion che j'òmo a duvrìo fess-ne an fòra." Chila a stasìa ciuto a beichelo con na lusor 'ma cola dij gat ant j'euj. E da pòst che nì a parlava nì a bogiava, Narl a l'ha torna pregala. "Mare masca," a l'ha dije, "in dareve adonch pa d'anciarm ch'an paro da la màgica?"
"Pa d'anciarm!" a l'ha fortije chila an siflanda 'ma na serp. "Pa d'anciarm ëd pianta! I fon sarament su mia ramassa, le stèile e tute le cavalcade nuitere! I robrìi-ne a la Tèra soa ardità ch'a-j ven dai temp ij pì leugn? I pijrìi-ne sò tesòr ël pì pressios an lassandla lì patanùa a serve për spetàcol për j'àutri pianeta sò cambrada? I j'ero pòver dabon sensa la màgica, e mersì a chila i-j foma l'anghicio al top ëd lë Spassi." A l'é sporzusse anans da 'nté ch'a l'era astà, an picanda për tèra con sò baston e smirajanda Narl sensa sparpliné con ij sò euj farosch*. "I l'avrìa pì car," a l'ha seguità, "smonve n'anciarm contra l'eva, parèj che tut ël mond a patièissa la sèj, che deve n'anciarm contra la canson ëd le dòire che la sèira a scota, pen-a ciusià dëdlà dla crësta 'd na bricòla, tròp mincenta për j'orije 'd chi ch'a l'é dësvij, na canson ch'as fora 'ndrinta dij seugn e an conta 'd guère antiche e dj'amor përdù djë Spìrit ëd jë riaj. I l'avrìa pì car deve n'anciarm contra 'l pan, parèj che tut ël mond a muirèissa 'd fam, che deve n'anciarm contra la màgica dël gran ch'a chërs an valëtte bonurà sota 'l ciàir ëd la lun-a a luj, che ant le neuit curte e tëbbie a-j passo travers dë smaravije dont j'òmo a na san pa nèn. I vë smonrìa d'anciarm contra j'asianse dla vita, ij vestì, la mangiativa, le ca e la càud, bò, e i lo farìa pì volonté che ranché via da si pòvri camp ëd la Tèra sé fajarìe ch'a son për lor un mantel ampli ch'a-j goerna da la frèid giassà dlë Spassi, e 'n vestì alégher contra lë sghignoflé dël veuid. "Andevne via da sì. Andé a vòst vilage. E vojàit chi l'eve sërcà le mascarìe cand ch'i j'ere giovo, ma i n'eve pì nen l'anvìa ore ch'i seve vej, savèj ch'a-i é na borgnarìa dlë spìrit ch'a ven da l'età, pì nèira che la borgnarìa dj'euj, e ch'av fà 'n top dantorn che gnente as peul vëggh-se a travers, nì sentse, nì cognòss-se, nì comprendse an gnun-e manere. E gnun-a vos ch'a ven-a fòra da 'n col top am antrenrà a concede n'ancantament contra la màgica. Pijé mach l'irt adonch!".
E an disenda sòn, a l'é pontajasse a sò baston, pariandse a aussesse da astà. Anlora a l'é calaje 'n gròss ësparm an sla ciambrèja. Ant l'istess temp, a l'han armarcà ch'as fasìa sèira e la val a l'era 'n camin a vnì sombra. An sël camp amont anté ch'a-i chërsìo ij còj ëd la masca a-i bëstandava ancó na frisa 'd ciàir e, antant ch'a scotavo soe paròle ferose, a j'ero dësmentiasse 'd pijesse varda dl'ora dël di. Contut àora a l'era 'n camin a fesse franch tard e a l'han sentù bufé 'n vent ch'a smijava vnì da dëdlà dla spartiura dij brich e ch'a nonsiava 'l ruvé dla neuit da lì nen vàire. A l'ha giassaje 'l sangh an bëschiandje, e tuta l'aria a smijava isté e desse përzonera giusta a lòn che lor a-j sërcavo n'anciarm contra.
A j'ero donca lì dëdnans a la masca, a l'era giumai tard e chila a l'era lì lì për aussesse e a-j beicava fiss. A l'era già alvasse a mità da 'n sla carèja e, sigura, da lì a 'n moment a sarìa passaje 'ntrames an barossand e smirajanda con ij sò euj lusent ël visage 'd mincaun ëd lor. Anlora a son virasse tùit andaré e a son butasse a core giù për la colin-a.