La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Sapiensa

La Bibia piemontèisa Ij Deuterocanònich

Introdussion

La sapiensa 'd Salomon

1

Ël destin dj’òm conform a la saviëssa ‘d Dé

¹Veuje bin a la giustissia, vojàutri che i governe an sla tèra, pensé con dritura ‘d Nosgnor, sërchelo con cheur genit. ²An efet, chiel as fa trové da coj che a lo tento pa, as mostra a coj che a ‘cuso nen ëd chërde an chiel. ³Ij pensé malegn a slontan-o da Dé; l’omnipotensa, butà a la preuva, a tapara ij torolo. ¹La saviëssa a intra pa drinta ëd n’ànima malfasanta, nì a stà ant un còrp ës-ciav dël pecà. ⁵Lë Spìrit Sant a mostra dë scampé  da la fausserìa, e as në stà a la larga da le paròle sensa sust, se a-i riva l’angiustissia a l’è parà via. ⁶La saviëssa a l’è në Spìrit ch’a l’ha grinor dj’òm, ma a a lassa pa da punì ij blasfem, përchè Dé a l’è testimòni ëd lòn ch’a pensa, osservator an vrità ‘d sò cheur e dle paròle ‘d soa lenga. ⁷A l’è che, an efet, l’Univers a l’è satì dlë Spìrit ëd Nosgnor, e sòn a l’è lòn che a ten tut ansema: chiel a conòss tute le vos. ⁸Për lòn chi a fa ëd ròbe nen giuste, a sarà pa risparmià da l’arvangia dla Giustissia. ⁹An efet, a s’andrà 'ndaghé an sij but dël përvers, l’arson ëd soe paròle a rivrà fin-a Nosgnor, a condana ‘d soe përversità; ¹⁰përchè n’orija gelosa a scota tut, fin-a la ciusiada dle mormorassion a-j resta pa secret. ¹¹Për lòn, pijeve varda dël ciancé a dzoneus; esse antivist an sla lenga dla maldicensa, përchè gnanca na paròla da stërmà a sarà sensa efet: na boca busiarda a massa l’ànima. ¹²Vòsta vita a dovrà mai porté a la mòrt: con j’euvre ‘d vòste man venta pa provoché ruin-a, ¹³përchè Dé a l’ha pa creà la mòrt e a l’ha an ghignon la ruin-a dla gent. ¹⁴Tut lòn che chiel a l’ha creà a l’è për l’esiste; le creature dël mond a son san-e, a-i è pa ‘l tòssi dla mòrt andrinta ‘d lor, nì j’ìnfer a l’han regn an sla tèra: ¹⁵giustissia a lé mai mòrta. ¹⁶Mach ij përvers a ‘mplòro la mòrt për lor, con paròle e ‘d vers: a penso ch’a sia amisa e as masin-o për chila, as në fan aleansa përchè a son già an podèj dla mòrt. ¹⁷.

2

2 1 An tra ‘d lor a diso an rasonand dë sbiess: “Nòstra vita a l’è trista e a dura pòch; cora che l’òm a meuir, gnun rimedi: mai conossusse gnun ch’a lìbera da l’ìnfern”. 2 “ I rivoma da na generassion nassùa a l’asard e apress a sarà com i fùisso mai stàit. Ël sofi ëd nòste nariss a l’è buf ëd vent e ‘l pensé na spluva bogià dal baté ‘d nòstr cheur. 3 Na vira che tut a sia dëstissasse, ël còrp a vnirà esse sënner e l’ëspìrit a svaporerà tant ‘me aria sensa consistensa. 4 Ant ël temp ëdcò nòst nòm a sarà dësmentià e ‘d nòste euvre gnun as n’avisrà. Nòstra vita a passerà parèj ëd la trassa ‘d na nìvola, e a sarà parà via tant ‘me ceja sbardlà dai raj dël sol e slinguà da sò calor. 5 Nòstr esìste a l’è l’ombra d’un moment ch’a passa e nòstra fin a torna pa su soe pianà, përchè ‘l cacèt a l’è stàit butà e gnun a torna pa pì andaré. 6 Sah! Profitómse dël bon present, e dovromà ‘l creà con ardensa ‘d gioventura! 7 Anciocómse dël vin pì soasì e dij profum, fómse pa scapé le fior ëd la prima. 8 Coronómse ‘d boton ëd reusa anans ch’a splufrisso! 9 Che gnun ëd nojàutri a vada a manch ëd nòsta ‘ntemperansa, an lassand dëspertut le marche ‘d nòstra argiojissansa, përchè lòn ch’a në speta a l’è nòsta part. 10 Fómse padron dij pòver giust, pa rësguard për le vidoe, dómje nen da ment ai vej carà d’ann e ‘d cavèj bianch. 11 Che la lege ‘d nòsta fòrsa a vada ampónse an sla giustissia, përchè a l’è a dzoneus l’esse débol. 12 Butómse a l’avàit dël giust, përchè a l’è d’ambreuj a lòn ch’i foma, an rimpròcia nòste trasgression ëd la lege e an rinfàcia le mancanse contra l’educassion arseivùa. 13 Chiel a proclama d’avèj la conossensa ‘d Dé e a blaga d’esse fieul ëd Nosgnor. 14 Për nojàutri chiel a l’è mach pì la condana dij nòsti pensé: i podoma gnanca pì vëdlo, i podoma pa pì soportelo, 15 Përchè soa manera ‘d vëdde a l’è diferenta da cola dj’àutri, e as compòrta tant ‘me gnun d’àutri. 16 Chiel an consìdera parèj ëd moneda fàussa, a schin-a nòste costume com a fùisso ëmnis. A proclama beà la fin dij giust e a pòrta ‘l vant d’avèj Dé për pare. 17 Anlora vëdoma se soe paròle a son vrità e butomlo a la preuva për vëdde còs ch’a-i në ven fòra a la fin. 18 Përchè se ‘l giust a l’è fieul ëd Dé, antlora Nosgnor as në farà càrich, e a lo libererà da le man ëd coj ch’a-j son contra. 19 Butómlo a la preuva: tormentómlo, ansolentómlo, e i savroma còs në l’è ‘d soa mansuetùdin: foma stim ëd soa rassegnassion. 20 Condanómlo a na mòrt d’anfàmia, da già che com a dis a-j rivrà socors da Dé.”

SÒRT FINAL DIJ GIUST E DIJ PËRVERS

21 Lor a rason-o përparèj ma a l’han ravà la stra, soa malìssia a l’ha sborgnaje. 22 A conòsso pa ij mister ëd Dé; gnun-e speranse ant na santità ch’a paga nì a chërdo a l’arcompensa dj’ànime pure. 23 Òi! Dé a l’ha creà l’òm për esse anmortal, a l’ha falo mistà ‘d soa midema sostansa. Mach, che për anvidia ‘d Satan a l’è intraie la mòrt ant ësto mond: coj ch’a son dël diav a në fan esperiensa.

3

IJ GIUST A PEULO SPERÉ ANT LA VITA

1 Ma j’ànime dij giust a son nopà ant le man ëd Dé: a saran tocà da gnun torment.

2 A j’euj dij sensa sust a smijava ch’a dovèisso meuire: tut a sarìa finì con la mòrt ëd lor.

3 Dcò mach ël sò slontanesse da nojàutri a l’era un disàstr: ma lor a son ant la pas.

4 E se a fùisso dcò condanà a j’euj dj’òm, lor a spero ant na vita sensa fin.

5  Dé a l’ha provaje con na pen-a legera e cola dissiplin-a a portrà a lor boneur grand, përchè Nosgnor a l’ha trovaje degn ëd Chiel.

6 Chiel a l’ha stimaie tant ‘me ant un griseul e a l’ha gradije parèj d’un sacrifissi complet.

7 Lor a splendran ant ël di dël giudissi com ëspluve ch’a bruso tuta la stobia.

8 Lor a giudicheran le nassion e a comanderan a le gent, e Nosgnor a regnerà për sempe.

9 Përchè col ch’a l’ha fiusa an Nosgnor a comprendrà la/an vrità, chi a-j sarà fedel a vivrà con chiel ant l’amor, përchè grassia e misericòrdia a son për ij sò sernù.

LA SPERANSA DIJ GRAM A L’HA PA 'D FONDAMENT

10 Ma ij përvers a ‘rseivran castigh për ij so pensé d’ësbies, lor a l’han dëspresià ‘l giust e a son arvirasse a Nosgnor.

11 A l’ha pa felicità col ch’a dëspresia la saviëssa: soa speransa a l’è a  dzoneus e so fatighé a ser a nen tant ‘me soe euvre.

12 Le fomne ‘d lor a son sensa sust, ij fieuj gram, maledìa soa prosperità.

13 Binurosa a l’è la stéril fedela, cola ch’a l’ha pa conossù un let ëd pecà; a l’avrà soa arcompensa ant ël giudissi dj’ànime.

14 Dcò l’eunuch, col ch’a l’ha mai trasgredì la Lej, e mai pensà ‘d gramissie contra ‘d Nosgnor a arseivrà na grassia soasìa për esse stàit fedel: na part pì che avosà ant ël templ ëd Nosgnor.

15 An efet, ël frut ëd n’angagi generos  a l’è la glòria, e la rèis ëd la saviëssa a l’è sensa fin.

16 Nopà, ij fieuj dl’adùlter a l’avran pa ‘d boneur, la dëssendensa ‘d n’union pa legìtima a finirà mal.

17 Përchè s’a l’avèisso dcò vita longa a saran apressià për nen, e, a la fin soa veciaia a sarà stimà sensa onor.

18 A dovèisso peui meuire giovo, ël di dël giudissi a sarà sensa speransa nì consolassion,

19 përchè për na rassa grama ël destin a l’è crudel.

4

1 A val ëd pì esse sensa masnà ma esse onest, përchè as lassa na memòria sensa fin, arconossùa da j’òm e da Dé. 2 Se l’òm a l’è viv a l’è imità; se a l’é mòrt, anlora a -i n’a-i é anvìa: a l’è parèj d’un guerié ancoronà përchè a l’ha vinciù ant un combatiment leal.

IJ FIEUJ DIJ GRAM

3 La dëssendensa ‘d bon nùmer dij përvers a servirà a nen përchè a butrà nen rèis ancreuse ma mach ëd branch bastàrd: a sarà pa consolidà ant un sep/such sòlid. 4 E se dcò a buta ‘d gich për un moment an sij branch, sò but precari a saran bolversà e dësreisà da vent violent. 5 So branchèt tënner a s’ës-ciapran e so frut a sarà a dzoneus, pa mur da mangé a servirà a nen. 6 Përchè le masnà nassùe da union pa legal a son testimòni, ant ël giudissi, ëd la përversità dij pare e mare.

MEUIRE DA GIOVO A L’É PA SÈMPER UN MAL

7 L’òm onest, pura s’a meuir giovo a l’ha na sòrt ëd boneur. 8 An efet, un vej a l’è pa onorà për soa ansianità nì as misura për ël nùmer dj’ani. 9 Ma ‘l sust ëd n’òm a l’è pa ant ij cavèj bianch e na vita ‘d saviëssa sensa colpa a l’è pì che l’esistensa/l’età venaranda. 10 S’a l’è rendusse agradì a Dé, che a l’ha vorsuje bin: a l’è stàit gavà d’ant ij pecador, andova ch’a vivìa. 11 Chiel a l’è stàit portà via përchè ‘l mal a vada pa antamné sò sentiment o a në sfausseissa l’ànima. 12 Përchè l’anciarm dël vissi a scuriss la vrità e ‘l turbij ant la cossiensa a bolversa dcò n’òm sensa malissia. 13 Nopà l’òm giust a riva an pressa a la pienëssa, com a l’avèissa compila për vàire temp. 14 Soa ànima a l’è stàita gradìa al Signor: për lòn Chiel a l’ha gavalo an pressa da n’ambient malegn. Ma la gent a vëdd sensa capì; a pensa pa a sòn an soa ment: 15 che për ij sò sernù a-i è grassia e misericòrdia e për ij sò sant a-i sarà soa presensa. 16 L’òm onest ch’a patiss a condana ancor an vita ij përvers: na gioventura, ch’a sia rivà an pressa a la perfession, a l’è condana për la veciaja longa dël sensa sust.

ËL GIUST, A LA FIN, A SARÀ FIEUL ËD DÉ

17 As vëdrà la fin dël savi, m’as comprendrà pa lòn che Dé a l’ha decidù për chiel/sò rësguard, nì dla rason che Nosgnor a l’àbia butalo a la sosta. 18 Le gent a vëddo e a dësprésio: tutun ël darié ant ël giudissi a l’è Nosgnor. 19 A la fin, lor a saran na caròpa ‘d dëspresi, a saran oget d’ësvergna fin-a an tra ij mòrt, për sèmper, an efet, Dé a-j farà crové da le fondamenta, a-j farà tombé giù, e lor a saran mut, ruinà për sèmper e an tra ij dolor as perdrà la memòria ‘d lor.

IJ GRAM AN FACIA A J’ONEST

20 Ant ël rendicont ëd lòn ch’a l’han fàit ëd mal, lor, ij gram as presentran tërmolant : soe përversità as presentran an facia, për acuseje dij mancament a la Lej.

5

1 Antlora ‘l giust as tnirà con fiusa granda an facia ‘d coj ch’a lo crasavo e ‘d chi ch’a l’avìa dëspresià ij sò sagrin. 2 An vëddéndlo, a saran sesì da n’ësparm afros, e a saran stupì për soa salvëssa pa atendùa. 3 Pentì as diran an tra ‘d lor, angossà ant l’ëspìrit tormentà: 4 “ Vardé col che na vira noi i l’avìo svergnà e che da sensa sust i l’avìo pijà ‘n gir; i giudicavo soa esistensa na matarìa e soa fin sensa onor. 5 Për che motiv adess a l’è considerà an tra ij fieuj ëd Dé e a condivid la sòrt dij sant?

IJ GRAM A ‘RCONOSRAN IJ SÒ EROR

6 Donch i soma ‘ndàit fòra ‘d carzà dal camin ëd la vrità; la lus ëd la giustissia a sbërlus pa për nojàutri, nì mai për noi a l’è alvasse ‘l sol. 7 I soma arpatasse ant le stra dla përversità e dla perdission; i l’oma travërsà ‘d desert afros sensa arconòsse la pista trassà da Nosgnor. 8 Còs a l’è servune nòstra arogànsa? Còs ha-lo portane la richëssa con la blaga? 9 Tut sòn a l’è passà tant ‘me n’ombra Parèj ëd na neuva ch’a passa sensa esse scotà, 10 tant ‘me na nav ch’a sórca l’onda agità: gnun-a trassa ‘d sò passagi, soa caren-a a lassa pa 'd sorch an sj’onde. 11 A l’è parèj ëd n’oslin ch’a vola ant l’aria: gnun-a marca o segn ëd sò passagi, përchè ‘l sofi leger tocà da soe piume a l’è dividù da l’ìmpit dël moviment dj’ale, ma, contut, a-i resta pan nen ëd soa traversada. 12 O tanme na flecia sfrandà an sla sibla, ch’a fa divide l’aria ma che peui a dissòlv ël passagi an tornand com anans e fasend nen conòsse la traiectòria: 13 përparèj dcò nojàutri, pen-a nassù, i l’oma già chità d’esiste e i l’oma pa avù gnun-a marca ‘d virtù da mostré consumàndze mach an nòstra gramissia”. 14 Përchè la speransa dël përvers a l’è parèj ëd bula portà dal vent, tant ‘me s-ciuma legera possà da la buria che parèj ‘d fum a l’è dësperdù dal vent, tanme memòria dl’òspite d’un di sol as dìssipa.

DÉ A L’É DA LA PART DL’ONEST

15 Ma ij giust al contrari a vivo sempe, përchè a san che Nosgnor a l’ha soèn ëd lor e a-j garantis n’arcompensa sicura. 16 Aranda ‘d Nosgnor lor arseivran un mant regal, e na coron-a dë splendor da soa man, përchè a-j darà protession con soa drita, e a-j farà scu con sò brass.

La natura midema ardeuvrà a nen ij nemis

17 Për chiel Nosgnor a sarà parèj d’un guerié Ch’as servirà dla creassion për castijé ij sò nemis; 18 a sarà vestì ‘d giustissia com a fussa na corassa E l’elm a sarà ‘l giudissi ch’a fala pa. 19 Sò scu a sarà na santità inespugnàbila. 20 Soa flin-a inesoràbila a sarà molà tanme na spa. E le fòrse dla natura a saran con Chiel contra ij sensa sust. 21 Dzora ‘d lor a s’ësfrandran ëd lòsne che a falo nen, e parèj ëd n’arch bin tendù da le nìvole a colpiran la sibla. 22 Da la franda a s’ëslansran grele ‘d tempesta pien-e ‘d fot. L’eva ‘d mar a sarà furiosa contra ‘d lor E ij fium a-j travonderan sensa misericòrdia. 23 Na buria poderosa a s’alvrà contra ‘d lor e a saran sbardlà coma da n’orissi. Tant ‘me un desert la tèra a sarà vastà da la përversità, e la pràtica dla gramissia a darà ‘l gir ai tròno dij potent.

6

La saviëssa a serv ai potent a governé da bin

1 Scoté donch, ò rè, e sërché ‘d capì, vojàutri ch’i governe tuta la tèra:amprénde! 2 Spòrze l’orija, voi ch’i dòmine le moltitùdin e i seve pien d’orgheuj për ël foson ëd vòstre gent! 3 Përchè vòst govern a l’è stave donà da Nosgnor, e vòstra sovranità dal pì àut. Chiel a beicrà da bin vòstre euvre e a vaitrà vòstri proget. 4 Se, combin ministr dël regn, vòst govern a sarà pa stàit ëd dritura an guernand la Lej, e portàndve conform al vorèj ëd Dé. 5 Antlora dun-a e con sparm Chiel as drisserà contra ‘d vojàutri e un giudissi sever as compirà contra ‘d coj ch’a stan an àut. 6 Përchè misericòrdia a mérita col ch’a stà sota, ma ij potent a saran giudicà con potensa. 7 Përchè ‘l Mèistr ëd tuti a arcula pa dëdnans ëd gnun, a l’ha nen sogission ëd la grandeur, përchè a l’ha fàit ël grand parèj dël cit, e a soagna un coma n’àutr. 8 Mach che për coj ch’a governo a l’è motobin rigoros. 9 Përtant, a l’è për vojàutri, ò sovra, ch’a son adressà mie paròle, përchè i amprende la Saviëssa e i vade pa a tombé. 10 Përchè a sarà santificà col che a guerna con santità lòn ch’a l’è sant, e chi a l’ha amprendù an santità a trovrà difèisa. 11 përtant, avèj anvìa ‘d mie paròle, aspiré a ciòse sante e i arseivreve educassion. 12 La Saviëssa a sberlusa e a sarà mai falëtta, belfé da contemplé për chi a-j veul bin e as fà trové da col ch’a la sërca. 13 Cora che un a veul saviëssa, a l’è chila ch’as fa conòsse për prima. 14 A la trovrà stà a soa pòrta, col ch’a va ‘lvesse bonora ‘d prima matin: sensa sfòrs. 15 Perfession ëd disserniment a l’è la riflession ansima a la saviëssa, e chi a vija dzora ‘d chila a sarà dun-a sensa afann. 16 Ëd coj ch’a në son degn, chila a va ‘n serca a fa aparission për le stra, e a va ‘ncontra con binvolensa. 17 So prinsipi a l’é l’anvìa d’istrussion; amor, a l’é la guerna dl’educassion; 18 amor, a l’é guerna ‘d soe legi; e ‘l rispet ëd le legi a l’è garansia d’imortalità. 19 e l’imortalità a fa sté aranda ‘d Dé. 20 l’anvìa dla saviëssa a men-a donch al regn. 21 Alora, se, tiran ëd le gent, i l’eve anvìa ‘d tròni e ‘d baròt ëd ël comand, onoré la saviëssa, përchè i peude regné sempe.

SALOMON ÈSPLUCA LA NATURA DLA SAVIËSSA

22 Lòn ch’a l’è saviëssa, e com a l’è nassùa, adess i l’esponrai; iv tnirai pa stermà ij sò misteri. I seghitrai soe pianà fina da l’orìgin, dal cominsament. 23 E i butrai bin an ciàir soa conossensa, sensa dëstrademe dal camin ëd la vrità. Ma i marcerai pa con gelosìa ch’a consuma, përchè l’anvidia a intra nen con la saviëssa. 24 A l’è ‘l nùmer dij savi al mond ch’a fa soa salvëssa, e un rè savant a l’è salute dla gent. 25 Donca, lasseve eduché da mie paròle , e i n’avreve profit.

7

SALOMON ËL GRAND: N’ÒM PARÈJ ËD J’ÀUTRI

1 Dcò mi i son, parèj ëd tuti, n’òm mortal, dëssendent dal prim òm modlà ant la creja. Ant l’ùter ëd na mare i son ëstàit formà, 2 frut ëd l’ësmens ëd n’òm e dal piasì ch’a compagna l’amor për neuv mèis i son ëstàit consolidà ant ël sò sangh. 3 Dcò mi, pen-a nassù, i l’hai respirà l’ària ‘d tùit, alvand an piorand mè prim crij, parèj ëd tuti. 4 I son ëstàit fassà e riondà ‘d soèn, 5 Gnun rè a l’ha ‘ncaminà ant n’àutra manera soa esistensa. 6 Për tùit a-i è la midema manera d’intré ant la vita e’d seurtne.

SALOMON A L’HA CIAMÀ AN DON LA SAVIËSSA

7 Për lòn i l’hai pregà Dé e a l’è stame donà ‘l “sust”: i l’hai suplicà e a l’è rivame n’ëspìrit ëd Saviëssa. 8 I l’hai avune pì car a tròno e séptr ëd comand, gnun-a richëssa as peul confrontesse. 9 La saviëssa a l’è motobin ëd pì che na pera pressiosa inestimàbila, përchè a sò confront l’òr a l’è mach un pòch ëd sàbia e l’argent tant ‘me ‘d pàuta. 10 Mi i l’hai preferì la saviëssa pì che salute e blëssa, i l’hai avù pì car ëd chila che dla lus, përchè sò splendor a va mai a la fin.

DÉ A L’HA SCOTÀ LA PREGHIERA ‘D SALOMON

11 Tut lòn ch’i l’hai a l’è rivame con la saviëssa, an soe man na richëssa ch’as peul pa calcolesse. 12 Ëd tut i l’hai avune piasì, përchè tut a l’è portà da la Saviëssa: mi i savìa pa che tut a l’è generà da la Saviëssa. 13 Mi i l’hai amprendù onestament sensa fràuda e i l’hai mostrà con generosità. I l’hai mai stërmà soa richëssa. 14 La saviëssa a l’è tesòr ch’a va mai a la fin për j’òm. Soa aquisission a sicura l’amicissia ‘d Dé, e a peul smon-e a Nosgnor ël don ëd na vita adestrà a la scòla ‘d soa educassion.

SALOMON A CIAMA L’AGIUT ËD NOSGNOR PËR PODÈINE PARLÉ DA BIN

15 Che Dé a peuda giuteme a parlé con anteligensa, e ‘d pensé an manera degna ‘d lòn ch’i l’hai arseivù; përchè Chiel a guida la Saviëssa vers j’òm e a buta ij savant an sla strap ì drita. 16 Përchè nojàutri, nòste paròle, minca ‘ntendiment e tute noste abilità a son ant le man ëd Nosgnor.

ËL DON ËD LA SIENSA A SALOMON

17 E Chiel a l’ha concedume la conossensa vera dle ciòse, për conòsse la consistensa dël mond e la fòrsa dj’element. 18 Ël prinsipi, la fin e ‘l mojen dij temp, l’altërnansa dij solstissi e ‘l cangiament ëd le stagion, 19 la tornà dj’ann e la posission dj’astr, 20 la natura dle bestie e l’ànima dle bestie ferose, le pulsion violénte dj’ëspìrit e ij rasonament uman, la varietà dle piante e le virtù dle rèis. 21 Mi i conòsso tut lòn ch’a l’è stërmà coma lòn ch’as peul vëdse, përchè a l’é la saviëssa, Artësan-a dël mond, ch’a l’ha mostràmlo.

LÒN CH’A L’É SAVIËSSA

22 An chila a - i è n’ëspìrit anteligent, sant, ùnich, mùltipl, sutil, mòbil, distint, sensa macia, mond, pa ofensiv, amis dël bin, auss, 23 lìber, binfesant, amis dl’òm, frem, sicur, sansossì, ch’a peul tut, ch’a vëdd tut e ch’a travérsa tuti j’ëspìrit, j’anteligent, pur ij pì sutij. 24 La saviëssa a l’è pì àbil ch e tùit ij moviment, a passa an mes a tut e soa purëssa a s’ëspàntia. 25 A l’é n’emanassion ëd la potensa divin-a, n’emanassion genìta dla glòria dl’Omnipotent e a l’è për lòn che nen a va ‘ntamnela. 26 La lus etérna arbat drint ‘d chila, spècc sensa macia dl’atività ‘d Dé e mistà ‘d sò bin. 27 Combin ùnica: a peul tut; combin an chila midema: a fa tut neuv e traversand generassion a passa da n’ànima santa a n’àutra, e a forma ‘d profeta e d’amis ëd Dé. 28 An efet Nosgnor a l’ha grinor mach për chi a viv con saviëssa. 29 La saviëssa a l’è realtà pì bela dël sol e a sùpera minca posission d’ëstèile; comparà a la lus a l’è ‘ncora pì bela. 30 Përchè se la neuit a subìntra a la lus ël mal a podrà mai prevalèj a la saviëssa.

8

1 La Saviëssa a s’ëstend da ‘n finagi a l’àutr con fòrsa, e a governa tut con grinor fiamengh.

SALOMON ANNAMORÀ DLA SAVIËSSA: a conta ‘d soa educassion

2 Fin-a da cand j’era giovo i l’hai amala e vorsula, i vorìa ch’a fùssa compagna ‘d mia vita, i son annamorame ‘d soa blëssa. 3 Chila a manifesta soa nobiltà, përchè a viv ëd Dé, e përchè a l’ha l’amor ëd Dé. 4 Chila a partessipa a la conossensa midema ‘d Dé E a soe euvre. 5 Se ant la vita a l’è richëssa desideràbil, a-i saralo richëssa pì granda dla saviëssa? Tut a l’è fàit da chila! 6 Se un a veul fé un travaj an manera anteligenta, chi podràlo esse pì artéfiss ëd chila? 7 Se un a veul esse onest, Ch’a sàpia ch’a l’è la saviëssa che a genera virtù. Përchè a mostra temperansa e prudensa, giustissia e corage, e nen pì che sòn a l’è amportant a j’òm ant la vita. 8 Se un a vorèissa andè a fond ‘d soe esperiense, ch’a sàpia che la Saviëssa a conòss ël passà e a conòss ëdcò lòn che a-i rivrà, con vision an sle finësse dij dëscors e prevision ëd la solussion dj’enìgma, an pronosticand segn dij temp a rivé. 9 Për lòn i son dessidume ‘d mariela e sté con chila, an savend ch’am darà consèj ëd bin e confort ant le tribulassion e ‘l maleur. 10 Grassie a chila, i l’avrai glòria an mes ëd la gent, e, dcò se giovo, i sarai onorà an tra j’ansian. 11 A diran che mè giudissi a l’è pien ëd sust, e i l’avrai l’amirassion ëdnans dij potent. 12 Se i dovèissa sté ciuto, lor a restran a speté, se i parlerai, lor am daran da ment, se i andrai anans ant ël dëscors lor am seghitran anciarmà! 13 La Saviëssa am darà glòria imortal E a coj ch’a vniran apress ëd mi un ricòrd sensa fin. 14 I governerai le gent e ‘d nassion a saran sotmëttùe a mi. 15 Sovran afros a l’avran tëmma ‘d mi ma la gent am considererà brav e coragios an guera. 16 Tornà a ca m’arlamerai dacant ëd la Saviëssa, përchè sté con chila a dà pa amaritùdin, nì l’intimità con chila tristëssa, nopà mach piasì e gòj.

SALOMON, PARÈJ ËD TÙIT IJ FIEUJ D’ADAM, VENTA CH’A CIAMA LA SAVIËSSA ‘D DÉ

17 Drinta ‘d mi i l’hai pensà a tut sòn e i l’hai capì che stasend ansema a la saviëssa l’imortalità a l’è sicura, 18 e an soa amicìssia a-i è godiment sincer E an soe man richëssa sensa fin. I l’hai capì che mach con saviëssa a peul essie d’anteligensa: la fama a riva mach dal rapòrt con chila. I son sèmper andàit an serca për avèila.

19 I j’era ancor un cit, bel e nòbil, ch’i l’avìa avù la grassia ‘d n’ànima bon-a, 20 o mej ancor, i j’era intrà, essend brav, ant un còrp nen antamnà. 21 Ma mi i savìa che i l’avrìa mai otnula se Nosgnor a l’avèissa nen concedùmla. E ‘s don a ven pròpi dal savèj da chi a peul rivé, e për lòn i son adressame a Dé, an pregàndlo con tut mè cheur parèj:

9

PREGHIERA PËR OTNÌ LA SAVIËSSA

1 “ Dé dij Cé e Signor ëd misericòrdia, ch’it l’has fàit tut con toa Paròla, 2 che con toa Saviëssa it l’has formà l’òm, për ch’a dòmina an sle creature fàite da ti, 3 për ch’a governa ‘l mond an santità e giustissia an dasend ëd giudissi con ànim ëd dritura, 4 dame Saviëssa, cola ch’a l’é stà an tròno aranda ‘d ti, e bùtme pa da banda ant ël nùmer dij tò fieuj, 5 përchè mi i son tò servidor e fieul ëd na toa sërventa, òm débol e ‘d vita curta, pa bon a capì giustissia e lege. 6 Se dcò un a fùssa la pì përfession an tra j’òm, s’a-i ven a manch la saviëssa a conta pa nen. 7 E mi, ch’i son ëstàit sernù tanme rè ‘d toa gent e giùdess dij tò fieuj e toe fije, 8 it l’avìe dime ‘d drissete un Templ an sël tò mont sant, n’autar an toa sità, an imitassion ëd la Tenda Santa ch’it j’ere parate dal prinsipi.

9 La Saviëssa ch’a conòss toe euvre a l’è aranda ‘d ti, e a-i j’era già cora ch’it creave ‘l mond; chila as n’antend ëd lòn ch’a l’è mej a tò euj e lòn ch’a l’è sgond ij tò comandament. 10 Màndla da la santità dij tò cej, màndla da tò trono ‘d Glòria, përchè am soagna e a sia con mi ant la tribolassion e mi i peuda savèj lòn ch’a l’è mej a tò euj. 11 A conòss tut e as n’antaja ‘d tut, e a sarà mia guida prudenta an lòn ch’i faso protegéndme con soa glòria. 12 A l’è përparèj che mie euvre a saran agradìe e mi i giudicrai tò pòpol con giustissia e i sarai degn dël tròno ëd mè pare. 13 Chi è-lo ch’a peul conòsse ‘l vorèj ëd Dé? e chi a podrìa mach pensé a la Volontà ‘d Nosgnor?

14 Përchè ij proponiment dij mortaj a son tìmid e lòn ch’i pensoma pa sicur; 15 an efet l’ànima a l’è grevà da ‘n còrp ëd corussion, tanme na tenda ‘d tèra a pèisa dzora a nòsti sens e pensé. 16 A stent noi ‘s figuroma lòn ch’a l’è an sla tèra, con pen-a i vëddoma lòn ch’a l’è a portà ‘d man. Chi podrialo trov-è lòn ch’a l’è an cel? Chi a podrìa conòsse tò pensé se Ti ‘t l’avèisse pa daje la Saviëssa e it l’avèisse nen mandaje tò Spìrit sant da l’àut?"

Arconossensa a Dé për soa Saviëssa

18 Parèj a l’ero stàit ardrissà ij vieuj ëd col ch’a l’é an sla tèra; j’òm a l’han amprendù lòn che a l’è mej, e a l’ero stàit salvà për mojen ëd la saviëssa

10

1 La Saviëssa a l’ha dàit protession al Pare dël mond, formà da Dé, cand a l’era ‘ncora da sol; peuia l’ha liberalo da soa colpa 2 e a l’ha daje la fòrsa për dominé an sl’Univers.

CAIN E ‘L DILUVI

3 N’òm pa giust, an slontanàndze da la Saviëssa drinta ‘d soa midema flin-a A l’è perdùsse për sò sentiment sassin anvers sò frel. 4 A l’è stàit për càusa soa che ‘l mond a l’è nijàsse, ma la Saviëssa a l’ha torna salvalo an guidand n’òm onest për mojen d’un cit tòch ëd bòsch.

ABRAHAM

5 Cand che le nassion as capìo mach pì ant la përversion, la Saviëssa a l’ha ‘rconossù n’òm giust e a l’ha conservalo sensa taca dëdnans ëd Dé mantléndlo fòrt ëdcò combin so grinor grand ch’a l’avìa për soa masnà.

LÒT E LA DISTRUSSION ËD LE SINCH SITÀ

6 E antramentre ch’andasìo a meuire ij gram, un giust as salvava dal feu tombà dzora ‘d sich sità. 7 Na tèra ‘d desolassion, pien-a ‘d tuf, con d’erbo malavi ëd marin e sensa fruta mura, a në pòrta ‘ncora testimoniansa, e, për memorié n’ànima miscredenta as drissa na colòna ‘d sal . 8 Slontanànze da la Saviëssa, nen mach ij pervers a son danasse ‘d nen conòsse ‘l bin, ma a l’han dcò lassà a la posterità na memòria d’ansipiensa, e përchè a s’ëstermèissa pa la càusa ‘d soa colpa. 9 Nopà la Saviëssa a lìbera da tribulassion ij sò divòt:

GIACÒB

10 a l’ha mnà për ij vieuj pì drit ël giust ch’a scampava da la zara ëd sò frel: e a l’ha mostraje ‘l regn ëd Dé daséndje conossensa ‘d lòn ch’a l’è sant. Soe fatighe a l’han avù ‘d boneur e ij frut ëd sò travajë a son moltiplicasse. 11 A l’ha daje assistensa contra ‘d l’avarissia dij sò nemis, an daséndje ‘d richëssa. 12 A l’ha cudìlo dai sò aversari, tnùlo san da col ch’a-j tendìa ‘d trabucèt, ant un ciment motobin dur a l’ha donaje vitòria për feje capì che la misericòrdia’d Dé a l’è pì che tut.

GIUSÈP

13 Ël giust vendù a l’è nen stàit bandonà Ma preservà dal pëccà. 14 Calà con chiel an përzon, a l’ha mai chitalo antramentre ch’a l’era an liasse, fin-a ch’a l’ha avù ‘d podèj regal e autorità an sj’aversari, an dësmascrand ij sò caluniador e daséndje glòria eternal.

MOSÈ: SURTÌA

15 La Saviëssa a l’ha liberà na dëssendensa santa e na nassion fidela an tut da ‘d gent ch’a la crasava. 16 A l’è intrà ant l’ànima d’un sërvent ëd Nosgnor e a l’ha contrastà rè afros con ëd portent e segn. 17 A l’ha daje ai sant la giusta arcompensa ‘d soe tribulassion, an mnàndje për stra ‘d maravija. Ëd di a l’era na sosta për lor, e ‘d neuit lus d’ëstèile. 18 A l’ha faje travërsé ‘l mar Ross, An guidàndje për d’eve bondose. 19 Nopà ij sò nemis a son spërfondà, abimàndze dal fond ëd ël mar. 20 Për lòn i giust a l’han dëspojà ij pervers, e glorificà, Nosgnor, tò Nòm sant an laudànd unànim toa man protetris, 21 përchè fin-a ai mut la Saviëssa a l’ha dovertà la boca e slinguà ij làver dij pì cit.

11

VITA ‘NT ËL DESERT

1 La Saviëssa a l’ha fàit compì tute j’amprèise për mojen d’un profeta sant, 2 e a l’ero ‘ncaminasse a travers ëd ël desert, a l’han fissà soe tende an teren ch’a l’era malfé steie, 3 a l’han contrastà ij sò aversari e arpossà andré ij sò nemis.

MEDITASSION AN SLA SURTÌA

L’eva tant ‘me don e coma castigh

4 Cand ch’a l’han avù sèj, a l’han ‘nvocate, e da l’anchërna d’un priòch a l’è rivaie ‘l don ëd l’eva, an varend soa séj d’un ròch.

IJ MIDEM ELEMENT A PEULO ESSE MOJEN ËD PEN-A O D’AGIUT

5 L’eva ch’a l’avìa servù a punission dij sò nemis, ant ël da manca a l’è vùita esse don ëd Dé për d’Ebreo sensa fòrse. 6 Lòn che për j’Egissian a l’era corent ëd un fium gròss, bolversà da sangh spautassà 7 për ciamé cont ëd un decret anfanticida, nopà ti ‘t l’has daje a j’Israelita d’eva bondosa, 8 an fasend capì a j’Ebreo assià ël castigh eivos ch’a l’era stàit për j’Egissian. 9 J’Israelita, butà a la preuva, castijà con misericòrdia, a l’avìo capì le soferense dij pervers, giudicà ant ël fot e tribulà. 10 An efet,Ti ‘t l’has provà costissì parèj d’un pare ch’a dà d’avertiment, e d’àutri tanme un rè sever ch’a ciama cont e a condana con rigor. 11 Lontan o davzin a l’avìo l’istess ëd tribulassion, 12 përchè sesì d’un sagrin dobi e da la memòria dël passà ch’a fa pioré. 13 An efet coj ch’a l’avìo arseivù ëd bin da so castigh An col moment a l’han sentù la presensa ‘d Nosgnor. 14 Përchè, Mosè, col che na vira a l’avìo esponù e peui arpossà con svergne,a la fin dj’event,dòp d’avèj patì na sèj bin diversa da cola che j’Ebreo a l’avìo, a l’han avù tuta l’amirassion.

CASTIGH MODERÀ ËD DÉ ANVERS ËD L’EGIT

15 A son vnùit a esse sensa sens për ij sò pensé sensa sust: j’Egissian a veneravo ‘d serpent vij e bëstiòte e ‘d bòje scrose. Ti ‘t l’avìe mandaje an castigh na massa ‘d béstie sensa rason, 16 përchè a comprendèisso che ‘l castigh A l’è dla midema sostansa dël pecà. 17 Toa man omnipotenta ch’a l’avìa creà ‘l mond da na matéria sensa forma, a l’avrìa pa avù malfé a mandé na caterva d’ors e ‘d leon feros 18 o ‘d mostro ch’as conòsso nen, creà për lòn, furióse, o ch’a gumito buf afoà o tuf da contacc o lòsne afrose da j’euj, 19 béstie ch’a sarià bastà mach sò aspet feros për ësterminé j’Egissian. 20 E nen mach, lor a l’avrìo podù esse sterminà d’un buf ëd Nosgnor, a përseguità da giustissia divin-a e dësperdù mach a vëdde l’ëspìrit ëd soa potensa. Tut ël Signor a l’ha mzurà, calcolà e peisà. 21 Ti ‘t podrìe sèmper ampónte con toa potensa e gnun a podrìa opónse a ti! 22 Tanme na gran-a ‘d póer an sla balansa, parèj a l’è ‘l mond dëdnans ëd ti, coma na stissa ‘d rusà matinera tombà an sla tèra. 23 Ti ‘t l’has misericòrdia ‘d tuti, përchè ‘t peule tut, e ‘t sare n’euj an sle colpe dj’òm, përch’it veule un cambiament ëd vita. 24 Tuti j’esse esistent a l’han tò amor, ti ‘t dëspresìe gnun e nen ëd lòn ch’it l’has creà. 25 Podrìalo subsiste cheicòsa se ti ‘t veule nen? Opura conservesse se ti ‘t l’avèisse pa ciamà a l’esistensa? 26 Tut a l’è maravija për ti, Nosgnor, përchè tut a l’é tò.

12

LE PEN-E DIJ CANANÉ E SÒ BUT ËD LOR

1 Përchè ‘l sofi ëd tò spìrit sensa antëmnura a l’è daspërtut. 2 Për lòn, pòch për vira a l’è toa coression anvers dij trasgressor: it-j rason-e memoriàndje ij sò pecà, ëd manera che, arnegà la gramissia, a peulo chërde an ti, Nosgnor.

DÉ A CASTIJA CON MODERASSION ËDCÒ IJ CANANÉ

3 Ti ‘t l’avìe an ghignon la gent ch’a stasìa anans an toa tèra santa, 4 përchè a fasìo lòn ch’a l’è scros, ëd mascarìe e ‘d pràtiche abominàbile. 5 Lor a massavo sensa misericòrdia soe masnà, lor, ch’a mangiavo fin-a le ventraje e a beivìo ël sangh, anti j sò disné ‘d carn uman-a, costi inissià ëd confrerìe orgiàstiche. 6 A son ëstàit pare amassida ‘d creature sensa difèisa, e ti ‘t l’has vorsù soa dëstrussion për man dij nòstri antich, 7 për costa tèra, onorà pì che d’àutre, përchè a podèissa arsèive fieuj ëd Dé për na colonisassion dégna d’abitant neuv.

8 E bin, ëdcò për la gent cananea, essend umanità, ti ‘t l’has mandaje ‘d tavan tant ‘me avangàrdie ‘d toa armeja përchè un marlaitin për vira a fùssa soa dëstrussion. 9 It l’avrìe podù fé tombé sti përvers, an bataja contra ij giust, opura anienteje ‘d pianta për mojen ëd bestie ferose, o d’un bòt an blan sensa misericòrdia; 10 nopà, lor a son ëstàit frapà pòch a pòch, combin a fussa evidénta soa rassa përversa, soa gramissia ‘d natura e che’a l’avrìo pa cangià d’ideja. 11 Fin-a dal prinsipi a l’ero stàit na stirp malegna.

RASON ËD COSTA MODERASSION

A l’era pa për tëmma ‘d gnun che ti ‘t castijave nen soe colpe. 12 Col ch’a l’é ch’a podrìa ciamete:” Còs has-to fàit?”, o chi podrialo fé oposission a na toa sentensa? Mëraco cheicadun a podrìa acusete d’avèj fàit meuire ‘d gent creà da ti? O chi podrialo portesse contra ‘d ti, tanme difensor d’òm colpèivoj? 13 Gnun dio a-i è fòra ‘d ti, ch’a l’àbia soèn ëd tut, përchè ti ‘t l’àbie da diféndte da l’acusa d’esse un giùdess pa giust! 14 Nì un rè o un tiran a podrìo butesse contra ‘d ti Për la difèisa ‘d coj ch’a l’han avù punission da ti.

ËL PËRCHÈ ‘D LA GIUSTISSIA PROGRESSIVA ‘D DÉ: NOSGNOR A L’É TOLERANT

15 Da già che ti ‘t ses giust, it governe tut con giustissia. Condané col ch’a merita pa castigh, it lo considere nen compatìbil con toa potensa. 16 An efèt, tò prinsipi ëd giustissia a l’è toa fòrsa midema E toa sovranità universal at fa esse clement con tuti. 17 Mach a col ch’a chërd pa a la pienëssa ‘d toa potensa it-j mostre toa fòrsa, e it confonde l’arogansa ‘d coj che nopà a la conòsso. 18 It dòmine toa fòrsa, it giùdiche con moderassion E it governe nojàutri an rispetàndne, pura, an qualsëssìa moment it podrìe dovré tò podèj.

LA TOLERANSA ‘D NOGNOR A L’É ESEMPI PËR J’ÒM

19 An costa manera it l’has mostraje a to agent che ‘l giust venta ch’a sia amis ëd tuti j’òm; nen mach, ma it l’has ampinì d’ësperansa molzin-a përchè apress ëd la colpa it daghe la ciansa ‘d pentisse. 20 A-i fùissa mai ëd gent nemisa votà a la mòrt dij tò fieuj che ti ‘t l’has castijà con rësguard e ‘ndulgensa, an daséndje temp e mojen për dësfesse da sò mal, 21 con la midema atension, it l’has giudicà tò fieuj, ti che, con sarament e aleanse, it l’has promëttuje ‘l bin a nòstri grand! 22 A l’era për mostrene, che, antramentre che t’an castije, it frape dcò nòsti nemis, an vàire manere, përchè ant ël giudissi i podoma pensé da bin a toa bontà e speré an toa misericòrdia cand i saroma giudicà.

ARTORN A J’EGISSIAN: CASTIGH E CORESSION

23 Për lòn coj ch’a l’avìo vivù n’esistensa sensa sust e giustissia Ti ‘t l’has tormentaje con soa midema abominassion.

24 Lor a l’ero slontanasse motobin an sla stra dl’eror An considerand le bestie pì scrose tanme divinità, ambrojàndze parèj ëd cit sensa rason. 25 Përparèj com ëd masnà sensa ‘ntelegensa, it l’has madaje un castigh ëd derision. 26 Ma col ch’as lassa pa punì da coj castigh A sperimentrà un giust giudissi divin. 27 An efet, an soferensa për coste bestie, a s’anrabiavo për l’esse castijà con j’istess animaj ch’a stimavo për dio, e a la fin a l’han arconossù tanme Dé ver col che anans a l’avìo arfudà. Për lòn ël castigh pì àut a l’è drocà dzora ‘d lor.

13

CULT ËD LE CIÒSE 'D NATURA

1 A l’ero dabon sensa sust tuti j’òm ch’a dësconossìo Dé: e dai beni visìbij, a l’ero pa stàit bon a ‘rconòssecol ch’a l’è; tut an contempland j’euvre a l’han nen arconossù l’autor. 2 A l’han ciapà për dio lòn ch’a régola ‘l cors dël mond: ël feu, ël vent, l’òra legera, ël cicl dj’astr e l’eva impetosa, ël sòl, la lun-a e j’àutre luminarie dël cel. 3 Se, anciarmà da la blëssa ‘d tut sòn, lor a l’avìo consideraje ‘d dio, ch’a penso adess com ël Signor a sia dzora ‘d tut, da già che a son ëstàit creà da chiel, ch’a l’è orìgin istess ëd tuta blëssa. 4 E s’a son frapà da lòn ch’a l’è fòrsa e potensa, a l’han dcò da capì com a sia motobin pì potent col ch’a l’ha creaje. 5 An efet, grandëssa e blëssa dle creature a pòrta, an proporsion ëd manera, a contemplé sò creator. 6 Contut, gnun arpròcc a greva a lor: përchè lor mëraco a s’ambreujo an soa arserca ‘d Dé e ant ël vorèj trovelo. 7 Ocupàndze ëd lòn che Dé a l’ha fàit, a ‘ndago ma ‘s lasso anciarmé da l’aparensa, a l’é tant bel lòn ch’as vëdd ! 8 Tutun as peulo pa scusesse. 9 S’a l’ero rivà a savèj tant da s-cèiré l’Univers, Com a resta ch’a l’han pa dëscuertane pì an pressa ‘l creator ?

LE MISTÀ PAGAN-E A SON EUVRA D’ÒM

10 A son ëd dësgrassià , coj ch’a l’han fiusa an lòn ch’a l’è mòrt! Ch’a ciamo divinità lòn ch’a l’è mach travaj d’òm: d’òr o d’argent sislà con d’art, o mistà ‘d béstie, euvra ‘d man dj’antich sensa sens.

11 Përparèj, un minusié espert, ressià n’erbo manegiàbil, a në ràs-cia con deuit tuta la scòrsa e, an travajand con adressa, a në fa n’utiss për le necessità ‘d vita. 12 Peui, ramassà le buscaje, vansoj ëd sò travaj, a-j deuvra për fesse da mangé e arpatesse. 13 A dovèissa peui vansé ‘ncora, bon a nen, ëd bòsch svìrgol e pien ëd grop, a lo pija e a l’antaja për amusesse, sensa angagg, për piasì, a-j dà forma, smijànsa ‘d mistà uman-a, 14 opura a fa la figura ‘d na béstia qualchëssìa. A lo pàtina ‘d ross an sla surfassa e a cheurv con l’ëstuch tute j’amperfession. 15 Peui, paraje un leu degn, A lo fissa bin a la muraja con un ciò. 16 A fa ‘l possìbil përchè a vada pa a tombé: a sa bin ch’a peul pa d’esse d’agiut, a l’é peui mach na scoltura e a l’ha da manca ‘d sostegn. 17 Pura, l’òm a l’ha pa d’onta ‘d parleje a st’ogèt sensa vita, ëd preghelo për ij sò avèj, për sò matrimòni e sò fieuj. 18 Për otnì vita, a ‘mplora cheicòsa ch’a l’è mòrt; për protession a ciama agiut a cheicòsa ch’a l’è pa viv; s’a deuv fé un viage a sùplica lòn ch’a peul gnanca marcé. 19 A la fin, për afé, travaj e l’ésit d’un proget, as buta an man a cheicòsa d’inàbil.

14

Travaj ancora nen terminà

---