La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Giudita

La Bibia piemontèisa Ij Deuterocanònich

Introdussion

Ël lìber ëd Giudita

1

Arpacsad a fortìfica Ecbatan-a

¹Dl’ann ch’a fa dódes dël regn ëd Nabucodenesar, ch’a l’avìa regn an sl’Assiria an Ninive, la sità gròssa, Arpacsad a regnava an sij Medi an Ecbatan-a. ²Chiel-sì a l’ha construì ant j’anviron d’Ecbatan-a muraje ‘d pera tajà ant la mzura ‘d tre cùbit ëd larghëssa e ses ëd longhëssa, an portand l’autëssa dël mur a stanta cùbit e la larghëssa a sinquanta. ³Aranda dle pòrte dla sità a l’ha drissà ëd tor an muradura àute sent cùbit e larghe sessanta a la fondassion; ⁴e costruì ëd pòrte alvàndie fin-a a l’autëssa dë stanta cùbit: mincadun-a larga quaranta cùbit, për la surtìa dij sò guerié vajant e la parada dij sò fantassin. ⁵Anlora rè Nabucodenesar a l’ha portà la guera a Arpacsad ant la pian-a granda, visadì an cola pian-a ch’as treuva ant ël teritòri ëd Ragau. ⁶Tuti coj ch’a stasìo ant le montagne e coj dl’Eufrate, dël Tigris e dl’Hidaspà, e coj ch’àbito ant la pian-a d’Arioch, rè dj’Elamita ^[1], a son ëscontrasse contra ‘d Nabucodenesar. Parèj che vàire nassion a son trovasse assemblà n' agiut dij fieuj ëd Cheleod, visadì dij Medi.

Nabucodenesar a pùblica n'ultimatum

⁷Anlora Nabucodenesar rè dj’Assir a l’ha spedì ëd messagé a tute le gent ëd la Persia e a tùit j’abitant ëd le region ocidentaj: a coj dla Cilicia e ‘d Damasch, dël Liban e dl’Antiliban e a tuta la gent ëd la fassa dj’anviron dël mar, ⁸e a coj che a fasìo part ëd la gent dël Carmel e ‘d Ghilead, dl’àuta Galilea e dla pian-a gròssa d’Esdrelon; ⁹e a tuti coj ch’a l’ero drinta la Samaria e an soe sità, o che abitavo dë ‘dlà dël Giordan fin-a a Gerusalem, Batane, Chelus e Cades e al fium d’Egit, Tafnes, Ramses e tuta la tèra ‘d Ghessen, ¹⁰e andasend fin-a a la region dzora ‘d Tanis e Memfi, e ancora comprendend la gent d’Egit fin-a a le finaje d’Etiòpia. ¹¹Mach che ij pòpoj ëd tute coste region a l’han pa daje da ment a l’anvit ëd Nabucodenesar rè dj’Assir, e a son nen andàit a fé la guera con chiel, përchè a l’avìo gnun-e tëmme ‘d chiel e a lo consideravo n’òm basta ch’a sia. Lor a l’han mandà andaré ij sò messagé con dzonor e a man veuide. ¹²A l’é stàit parèj che Nabucodenesar a l’é anviscasse ‘d flin-a afrosa contra ‘d tuti coj pais e a l’ha giurà për sò tròno e për sò regn ëd tiré arvangia con la spa dij teritòri dla Cilicia, dla Damasen-a e dla Siria, e ‘d soprime tute le popolassion Moabite, ij fieuj d’Amon, tuta la Giudèa e j’abitant tuti dl’Egit fin-a ‘n brova dij doi mar.

Arpacsad a l'é batù

¹³Dl’ann ch’a fa disset a l’ha marcià con l’armeja contra ‘d rè Arpacsad, a l’ha batulo dasendje ‘l gir a sò esèrcit con tuta soa cavalarìa e sò chèr. ¹⁴A l’é fasse padron ëd soe sità, rivand fin-a a Ecbatan-a, conquistand-ne le tor, ravagiand-ne piasse e crosiere, scarnificand-ne la blëssa. ¹⁵Arpacsad a l’ha arciapalo an sle montagne ‘d Ragau, crivlalo ‘d flecie e da col di a l’ha gavalo d’an mes. ¹⁶Peui a l’é tornà a Ninive, con tuta l’armeja ramassà dal mond, ch’a l’era un foson sensa fin ëd combatent e a l’é fermasse ambelelà, chiel e sò esèrcit, për sentevint di dàndse a divertiment, disné e bela vita.

2

Spedission contra dl’Ocident

¹Ël di che a fa vintedoi dël prim mèis dl’ann ch’a fa disdeut, a l’é ‘ncapità sòn: ant ël palass ëd Nabucodenesar rè d’Assiria a l’é tratasse dla manera ‘d pijesse arvangia ‘d tute cole tere, com a l’era disse. ²Chiel a l’ha convocà tùit ij sò ministr e sò dignitari, a l’ha con lor tenù consèj secret e mostrà ‘d pianta tut ël malfé ëd cole tère. ³Costissì a l’avìo dessidù ëd fé meuire tuti coj ch'a l’avèisso pa seghità l’órdin ëd soa boca. ⁴E sòn a l’é ancapità: esaurìa la consultassion, Nabucodenesar, rè dj’Assir, a l’ha convocà Olofernes^[2], general an cap ‘d soe armeje, ch’a l’era sò scond, e a l’ha dije: ⁵"Përparèj a parla ‘l rè grand, sgnor ëd tuta la tèra: Varda, ti ‘t surtiras tant ‘me lugtenent, e con ti ‘t l’avras ciapà d’òm vajant ëd fòrsa: sentevintmila fantassin, e un gròss foson ëd cavaj con sò sivalié, dël nùmer ëd dodesmila; ⁶con tut lòn t’andras a scontrete contra ‘d tùit ij pais dl’ocident, da già ch’a l’han pa ubidì al comand ëd mia boca. ⁷A lor it ordineras ëd parete soe oferte ‘d tèra e d’eva, tanme marca ‘d sotmission sensa condissio. Mi i-j farai sente tut ël pèis ëd mè furor!Mia armeja a greverà dzora minca tòch ëd tèra e a ravagerà tut a sò passagi. ⁸Tuti coj che a tomberan ferì a ampiniran soe combe e minca torent e fium a sarà pien a ras ëd caròpe. ⁹Ij sò përzoné a saran arpossà fin-a ai finagi estrem ëd la tèra. ¹⁰Ti donch òcupa për mi tut sò teritòri: na vira ch’a saran arendusse a ti, it-j tniras a mia disposission fin-a al di ch'i vnirai mi istess a castijéje. ¹¹Për lon ch’a riguarda j’arviros, che tò euj a l’àbia pa ‘d compassion: ch’a sio destinà a la mòrt e a la devastassion për tut sò pais. ¹²Con sòn a l’é vrità che mi i son viv e a viv la potensa ‘d mè regn, sòn a l’é lòn ch’i diso e ch’i farai ëd mia man!¹³Pijìte varda ‘d pa trasgredì gnun-a paròla ‘d tò sgnor: nen. Nopà it portras a compiment lòn ch’i l’hai comandate e buta pa ‘d temp a passé a l’assion ij mè comand!”.

Campagna d'Olofernes

¹⁴Olofernes a l’é surtì da la cort ëd sò sgnor: a l’ha convocà tùit ij potent, ij generaj e ij comandant dl’armeja assira. ¹⁵Peui a l’ha sernù j’òm për la bataja, com a l’avìa comandaje sò sgnor, cheicòsa coma sentevintmila guerié, pì dodesmila arcé a caval, ¹⁶e a l’ha ciadlàje an rangh com as costuma ‘nquadré la tropa për la guera. ¹⁷A l’ha ciapà na caterva ‘d gamej e ‘d borich e muj tanme echipage a le trope, e un foson ëd beu, feje e crave për proviande. ¹⁸Na quantità ‘d provision për minca un fant, e un riforniment gròss d’òr e d’argent a rivava dal tesòr dël rè. ¹⁹Peui a son partì, Olofernes con tuta soa armeja për anandié la spedission e precede rè Nabucodenesar a coaté la tèra ‘d ponent con sò cariagi, sivalié e fanterìa sernùa. ²⁰A l’era giontasse a lor na moltitùdin vària e ‘d bon nùmer ëd soldà d’àutri pòpoj, tant ‘me d’aliòstre o come la póer ëd la tèra, ampinìo tut, as podìo pa contesse.

²¹Da Ninive a l’han marcià për tre di an diression ëd la pian-a ‘d Bectilet e a l’han butà camp aranda dla montagna ch’a stà a snìstra dl’Àuta Cilicia. ²²Da là, an bogiand tut sò esèrcit, fantassin, cavaj e cariagi, Olofernes a l’é portasse anvers ëd la montagna. ²³A l’ha vastà Fud e Lud e ravagià ij fieuj ëd Rassis e j’Ismaelita, ch’a stasìo ant ël desert a mesdì ëd Cheleon. ²⁴Peui, passà l’Eufrate, a l’ha dëstraversà l’Àuta Mesopotàmia e drocà tute le sità fortificà an sël torent d’Abron-a fin-a al mar. ²⁵A l’é dcò fasse padron ëd la Cilicia, an ësterminand tuti j’opositor e rivand ant la region ëd Iafet an meridion a le finaje dl’Arabia. ²⁶A l’ha sircondà tùit ij Madianita e butà a feu soe tende an pijàndje ‘l cabial. ²⁷Andasend anans, a l’é calà ‘nvers la pian-a ‘d Damasch, ant ij di dl’amson dël gran, a l’ha daje feu a tùit ij sò camp, votà a la dësparission total ij sò strop e sò cabial, ravagià soe sità, vastà soe campàgne e passà a fil d’ëspà tùit ij giovo. ²⁸La pau e lë sparm ch’a fasìa a l’é anlora spantiasse për tute le gent costiere, coj ëd Sidon e ‘d Tir, j’abitant ëd Sur e Ochin-a, ël pòpol ëd le sità d’Jemnà, e dcò la gent d’Asdod e d’Ascalon: tùit a l’han avune na tëmma gròssa.

3

Implorassion ëd pas

¹Për lòn tute cole sità a l’han mandaje ‘d messagé (a Olofernes) con propòste ‘d pas: ²"Varda, nojàutri, fieuj dël gran rè Nabucodenesar, i soma ambelessì dëdnans ëd ti: fa ‘d noi lòn ch’a piasrà a tò euj.³Beica nòstre ca, tute nòstre località, tùit ij nòstri camp ëd gran, j’ëstrop ëd bestiam mnu e gròss e tut ël cabial dij nòstri atendament a son a toa disposission: fane lòn ch’at ësmijerà bin. ⁴Dcò nòstre sità e tuti coj ch’a-i j’ëstan andrinta: a son tò servitor, ven e fane lòn ch’a piasrà a tò euj”. ⁵J’òm a son presentasse ai pé d’Olofernes e a son esprimùsse përparèj. ⁶Anlora chiel a l’é calà arlongh la còsta con soa fòrsa d’armeja e a l’ha butà ‘d garnison ant le sità fortificà, peui a l’ha prelevà d’òm tant ‘me ausiliari. ⁷Cola gent con tùit ij pais dj’anviron a l’han arseivùlo con coron-e, còr e tambornin. ⁸Mach che chiel a l’ha fàit campé giù tùit ij sò templ^[3] e tajà ij boschèt sacrà, përchè a l’era staje ordinà ‘d dëstruve tùit ij dio dla tèra, ëd manera che tute le gent a l’avèisso adorassion mach për Nabucodenesar e che tute le lenghe e sò tribù a lo anvochèisso parèj d’un dio. ⁹A l’é peui rivà an facia d’Esdrelon, aranda ‘d Dotaia, ch’a l’é dëdnans ëd la caden-a granda dle montagne dla Giudèa. ¹⁰E a l’han butà campament an tra Guebai e Sitòpolis e Olofernes a l’é restà ambelelà për un mèis antregh për buté ansema tuta la pijàita ‘d soe armeje.

4

Giudea a l'erta

¹J’Israelita ch’a stasìo an Giudèa a son vnùit a savèj tut lòn che Olofernes, general an cap ëd Nabucodenesar rè dj’Assir a l’avìa fàit a le gent, e com a l’avìa ravagià tùit ij sò templ, an votàndje a la dësparission total. ²A son ëstàit motobin sbaruvà për ël vnì anans ëd l’armeja assira e a motiv ëd la tëmma për Gerusalem e për ël Templ ëd Nosgnor, sò Dé. ³Nen mach, ma lor a l’ero pen-a tornà da përzoné e da pòch la gent a l’era assemblasse con rabel an Giudèa për consacré torna autar, templ e utiss sacrà ch’a l’ero stàit profanà. ⁴Për lòn a l’han mandà ‘d nùnsi an tut ël teritòri dla Samaria, a Cona, Bet-Coron, Belmain, a Gérico, e ancor a Coba, a Esora e ai varèj ëd Salem. ⁵E a l’han ocupà tute le bëcche dle pì àute montagne, anmurajà ij pais ëd cole bande e fàit cheuje proviande an preparassion ëd la guera, tant pì che ant le pian-e a l’avìo acabà l’amson. ⁶Joachim, ël gran sacerdòt ëd Gerusalem a coj temp, a l’ha scrivuje a la gent ëd Betulia e Betomestaim ^[4], ch’a son an facia a Esdrelon, a l’intrada dla pian-a ch’a s’ëslàrga fin-a aranda ‘d Dotain, ⁷an comandàndje d’ocupé ij pass travers le montagne, përchè da là as dovertava la stra d’intrada për la Giudèa e a sarìa stàit belfé fërmeje a la montà, andova ch’a l’ero obligà për ël passagi strèit a ‘ndé anans tùit a doi a doi. ⁸E j’Israelìta a l’han fàit përparèj com a l’era stàit ordinà dal grand sacerdòt Joachim e ‘l senat dël pòpol d’Israel, ch’a stasìa a Gerusalem.

Orassion e pentiment

⁹Dël midem temp tuti j’Israelita a l’han aussà sò crij a Dé con fërvorosa ‘nsistensa e tùit a son ùmiliasse con autërtanta ‘nsistensa. ¹⁰ Lor, soe fomne e le masnà, ij sò strop, sò avèj e tùit ij resident e salarià e sò s-ciavandé a son umiliasse butàndze ‘d tërliss ëd sach an sij ren. ¹¹Minca n’òm o fomna israelita e ij cit ch’a stasìo a Gerusalem a son prosternasse dëdnans dël templ e con la sënner an sël cupiss e a dëstendìo le man dëdnans ëd Nosgnor. ¹²A l’han anvlupatà ‘d sach ëdcò l’autar e crijà àut anvers al Dé d’Israel tùit ansema e ‘ntensament, an suplicand che soe masnà a fùisso pa bandonà a l’ëstermini, soe fomne a esse s-ciave, le sità ‘d soa ardità a la dëstrussion, ël santuari a la profanassion e al dëspresi dle gent.

¹³Nosgnor a l’ha sporzù l’orija a sò crij ëd lor e a l’ha virà l’ësguard a la tribulassion, antramentre che la gent a fasìa digiun da vàire di an tuta la Giudèa e an Gerusalem dëdnans al santuari dël Signor Onipotènt. ¹⁴Joachim grand sacerdòt e tuti j’àutri sacerdòt ch’a stasìo dëdnans ëd Nosgnor e tuti coj ch’aministravo ël cult divin, con ij ren sandrà ‘d tërliss, a smonìo l’olocàust përpetual, ij sacrifissi votiv e j’oferte generose dla gent. ¹⁵Tùit ij sò turban a l’ero coatà ‘d sënner e a ‘nvocavo a tuta fòrsa ‘d vos a Nosgnor, përchè a provëddèissa ‘d manera benévola al destin ëd la ca d’Israel.

5

Consèj contra j'Israelita

¹A l’han faje savèj a Olofernes, general an cap dl’armeja d’Assur, che j’Israelita a l’ero prontasse a la guera, e ch’a l’avìo sbarà ij pass ëd montagna, fortificà tute le bëcche pì àute e butà d’antrap ant le pian-e. ²Chiel a l’é anrabiasse motobin, a l’ha convocà tùit ij cap ëd Moab, j’ëstratega amonita e tùit ij sàtrap ëd la còsta dël mar, ³e a l’ha dije:"Spiegheme un pòch, fieuj ëd Canan, che gent ch’a l’é costassì ch’a stà an sle montagne, coma ch'a son le sità ch'a àbito, vàire a son soe fòrse armà, e ‘ndova ch’a stà la fòrsa ‘d lor e col che a l’é ch’a sia butasse tanme cap e condotié ‘d soa armeja; ⁴i veui dcò savèj përchè ch’a sio arfudasse d’ëvnime ‘ncontra, diversament da tute le gent dl’Ocident"^[5].

Rapòrt d'Achior

⁵Achior, ël condotié ‘d tùit ij fieuj D’Amon a l’ha rëspondùje:"Che mè sgnor as dégna d’ëscoté na paròla dai làver ëd sò servidor: mi i farai savèj la vrità dzora ‘d cola gent ch’a stà an sla montagna, cola davzin-a a ti: gnun-a busiardarìa andrà seurte da la boca ‘d tò servidor. ⁶Ës pòpol a l’ha ij Caldé tant ’me grand-antich. ⁷Lor a l’ero trasferisse anans ëd tut an Mesopotàmia, përchè a l’avìo pa vorsù seghité le divinità dij sò cé, cora ch’as trovavo ant ël pais dij Caldé. ⁸An efet, a l’avìo chità la costuma dij sò cé an adorand ël Dé dij cej, col Dé che lor a l’avìo conossù: për lòn a l’avìo taparaje via d’an facia dle divinità d’antan e lor a l’avìo trovà sosta an Mesopotàmia, andova ch’a l’avìo avù residensa për vàire.

⁹Meno che, sò Dé a l’ha dije ‘d seurte dal pais che a j’ospitava e d’ëvnì ant ël pais ëd Canan. Ambelelà a son stabilisse an moltiplicand sò òr e sò argent e motobin ëd cabial. ¹⁰Peui a son calà n’Egit, përchè la famin-a a l’avìa ciapà tut ël pais, e a son restaie tanme strangé, fin-a tant ch’a l’han trovà da vive. Ambelelà a son vnùit a esse na fòrsa ‘d bon nùmer, tant che soa dëssendensa as podìa pa contesse. ¹¹Mach che, a l’é alvasse contra ‘d lor ël rè d’Egit, ch’a l’ha sfrutaje ant la preparassion dij mon e, për lòn, umiliàje e trataje da s-ciav.

¹²Lor a l’han suplicà sò Dé che a l’ha patlà tut ël pais d’Egit con castigh sensa rimedi. Për lòn j’Egissian a l’han taparaje via da l’Egit, ¹³E Dé a l’ha salvaje dëdnans ël Mar Ross, an ¹⁴mnàndje për ël camin dël Sinai e ‘d Cades-Barnea: lor a l’han eliminà tuti coj ch’a stasìo ant ël desert. ¹⁵A l’han abità ‘l pais dj’Amorita e a l’han ësterminà con soa fòrsa tùit ij Chesbonita. Apress a l’han passà ‘l Giordan e a son ansediasse an tute cole montagne. ¹⁶A l’han mandà via dëdnans ëd lor ij Canané, ij Perisita, ij Gebusé, Sichem e tùit ij Guirgasian ch’abitavo ant ël teritòri da vàire.

¹⁷An efet, fin-a tant che lor a pëccavo nen contra ‘d sò Dé a l’ero ant ël boneur, përchè ‘l Dé che a l’é con lor a l’ha an ghignon l’angiustissia. ¹⁸Ma, cand che nopà a s’ëslontanavo da j’ordinament che sò Dé a l’avìa fissà, a patìo ‘d gròsse dësfàite an vàire guere e a son ëstàit deportà përzoné an pais forësté, sò Templ ëd sò Dé a l'é stàit rasà e ij sò nemis as fasìo padron ëd soe sità. ¹⁹Adess ch'a son tornà a sò Dé, a son montà da la dëspersion andova ch’a l’ero stàit sbardlà, a son arpijàsse Gerusalem, andova ch’a l’é sò santuari, e a son torna stabilisse an sle montagne, che anans a l’ero dzerte. ²⁰Ore, mè sgnor sovran, s’a-i fùissa càiche aberassion an costa gent përchè a l’ha pëccà contra ‘d sò Dé, valadì, s’is n’antajoma, andómie pura contra an daséndje bataja për vagnéje!”. ²¹Nopà, se a-i é gnun-a trasgression da soa part, che mè sgnor a vada da n’àutra banda, përchè ‘l Signor sò Dé, a vada pa esse në scù për lor e nojàutri motiv d’ësvergna për tuta la tèra!”.

²²E varda-lì lòn ch’a l’é passà: pen-a che Achior a l’ha sarà ‘l dëscors, tuta la furfa ch’a stassionava d’antorn ëd la tenda, a l’é butasse a barboté, antramentre che j’ufissiaj d’Olofernes, j’abitant ëd la còsta e ij Moabita a vorìo masselo. ²³Andoma pa avèj tëmma d’Israelita, a disìo: I vedreve ch’a son mach un pòpol sensa esercit e che a peulo pa sostnì n’ëschierament ëd fòrse. ²⁴Donch, andómie contra, sovran Olofernes, e lor a saran pastura për tuta toa armeja!”.

6

Achior consegnà a j'Israelita

¹Pasiasse l’agitassion dj’òm ch’a fasìo sercc tut d’antorn dël consèj, Olofernes, general an cap ëd le fòrse d’armeja d’Assur, a l’ha dije a Achior, a la presensa ‘d tut ël pòpol dj’ëstrangé e ‘d tùit ij Moabita. ²"Chi ses-to, ti Achior, e vojàutri, mersenari efraimita, për profetisé dzora ‘d nojàutri coma ti ‘t l’has fàit ancheuj, Achior? Veusto dine ‘d nen fé guera a la dëssendensa d’Israel, përchè a l’avrìo protession ëd sò Dé da l’àut? E peui, é-lo miraco, d’àutri dio fòra ‘d Nabucodenesar? A sarà chiel a mandé soa potensa për ëstermineje da la facia dla tèra, nì a servirà sò Dé a libereje. ³Ma noi, sò servidor, i-j ramasseroma via con un sol òm, përchè a sostniran pa la possansa ‘d nòstri cavaj. ⁴I bruseroma ca soa, soe montagne a saran cioche ‘d sò sangh, soe vàude pien-e a ras dij sò mòrt, nì a podran sté an pé dëdnans ëd nojàutri: andran tùit a meuire. Sòn a l’é lòn ch’a dis rè Nabucodenesar, sgnor ëd tuta la tèra: soe paròle a podran pa smentisse. ⁵Ma ti, Achior, mersenari d’Amon, ti ch’it l’has dit tut sòn ant ël di ëd tò maleur, it vëdras mai pì mè moro d’ancheuj fin-a a mia arvàngia dzora ‘d costa dëssendensa ch’a ven da l’Egit. ⁶Antlora ‘l fèr dij mè soldà e la caterva dij sërvent ëd mia armeja at pasrà da part a part toe còste e ti ‘t tomberas an tra le caròpe, cand che mi i tornerai a vëdte. ⁷Ij mè servidor at mneran anvers ëd la montagna, an lassàndte ant un-a dle sità costrùe an sl’ersa, ⁸e t’andras pa a meuire fin-a tant ch’it saras massà con j’Israelita. ⁹Përchè ses-to vnùit spali? Spera nen drinta ‘d ti che lor a sio pa ciapà. Nen ëd lòn ch’i l’hai dit a sarà sensa efet".

¹⁰E Olofernes a l’ha comandà ai sò sërvent ch’a l’ero drinta ‘d soa tenda ‘d ciapé Achior, për espónlo ant j’anviron ëd Betulia e ‘d bandilo për lasselo ant le man israelita. ¹¹Ij servidor a l’han pijalo e portalo fòra dal campament, an campagna rasa, a l’han mnalo ant ël bel mes ëd la pian-a anvers la montagna dov as treuvo j’adoss ëd Betulia. ¹²Cand j’òm ëd la sità, a l’han s-cèiraje an sël crest ëd la montagna, a l’han ciapà j’arme e, surtì da la sità a son adressasse al crest. E tùit ij frandieuj a l’han ocupà ij vieuj ëd montà dla sità e a son butasse a pijeje a prassà. ¹³J’àutri, a la sosta dla montagna, a l’han gropà Achior e a l’han bandonalo ai pendis ëd la montagna, peui a son tornàsne da sò sgnor.

¹⁴J’Israelita, ch’a l’ero calà da la sità, a son avzinasse a chiel, a l’han dësgropalo e, portalo an Betulia, a l’han mnàlo ai cap ëd la sità. ¹⁵An col temp a j’ero Osia fieul ëd Mica dla tribù ëd Simeon, Cabri fieul ëd Gotoniel e Carmi fieul ëd Melchiel. ¹⁶Dun-a a l’han convocà ansema tuti j’ansian ëd la sità. Ij giovo e le fomne a son giontasse a la Ciambreja: a l’han butà Achior an mes a tuta l’adunansa e Osia a l’ha ciamaje lòn ch’a l’era ‘ncapità. ¹⁷Ël pòr Achior a l’ha ‘rferì le paròle dite al consèj d’Olofernes e tut ël dëscors che Olofernes a l’avìa pronunsià an mes ai cap dj’Assir e lòn che con sagna a l’avìa dit contra la gent d’Israel. ¹⁸Anlora tut ël pòpol a l’é prosternasse a adoré Dé e a l’han anvocà sò agiut con coste paròle: ¹⁹"Nosgnor, Dé dël cel, beica l’orgheuj dij nòstri nemis!Pòrta misericòrdia dl’umiliassion ëd nòstra dëssendensa: giùtne ant ës di ëd maleur, përchè i soma crasà ma soma dcò ij tò consacrà”^[6]. ²⁰Peui a l’han confortà e ancoragià Achior an laudàndlo motobin për lòn ch’a l’avìa dit e fàit. ²¹Da part soa Osia, chità la riunion, a l’ha ‘nvità Achior për un disné con tuti j’ansian. Për tuta cola neuit a l’han anvocà l’agiut dël Dé d’Israel.

7

Campagna contra 'd Betulia

¹Ant l’andoman, Olofernes a l’ha ordinà a tuta soa armeja e a tute le trope ch’a lo compagnavo ant l’ëspedission, ëd portesse anans contra ‘d Betulia, d’ocupé ij vàlich ëd le montagne e d’ataché j’Israelita. ²Tuti j’òm bon an col di-là a son butasse an marcia. St’armeja a comprendìa sentestantamila^[7] soldà ëd fanterìa e dodes mila sivalié, sensa conté le trope dij somaté e d’òm a pé con bagage. A l’era na furfa sensa fin. ³A l’avìo butà campament ant la comba aranda ‘d Betulia, davzin ëd la sorgiss. E a son butasse a quadrà da Dotan fin-a a Belbaim, da na banda, e da l’àutra, da Betulia fin-a a Chiamon ch’a l’é an facia d’Esdrelon. ⁴A la vista ‘d tut col nùmer, j’Israelita a son sburdisse e as disìo un con l’àutr:"Sta gent-là a ravagerà tut ël pais! Le montagne pì àute, ij balatron e le colin-e a saran vastà da n’armeja përparèj!». ⁵Mincadun a l’ha ciapà sò armamentari da combatiment. A l’han viscà ‘d feu an sle tor e për tuta la neuit a l’han montà la guardia. ⁶Ël di apress, Olofernes a l’ha dëspiegà tuta soa cavalarìa an facia dj’Israelita ‘d Betulia. ⁷Chiel a l’ha ispessionà le montà ch’a portavo a la sità, a l’ha trovà j’adoss d’eva e a l’é fasne padron. Peui a l’ha stabilì ëd dëstacament ëd soldà ‘d vardia e a l'é tornàsne a sò campament.

⁸Anlora, tùit ij cap edomita, ij comandant moabita e ij generaj dla còsta dël litoral marin a son vnùit a dije: ⁹«Magìster, s’it veule scotene, toa armeja a subirà gnun-a pérdita. ¹⁰Costi Israelita a fan pa cont dzora ‘d soe arme, ma an sle posission elevà ch’a òcupo ant le montagne ‘ndova ch’a stan e a le bëcche ‘d coste montagne a l’é malfé riveie. ¹¹E bin, magìster, évita d’afronteje an bataja e ti ‘t perdras gnanca n’òm. ¹²Resta an tò campament e ambelelà, guerna ij tò soldà a la sosta. Lassa mach cheicadun a baré l’acess a j’adoss,ai pé dla montagna. ¹³Përchè a l’é ambelelà che la gent ëd Betulia a van a provisionesse d’eva. Lor a saran consumà da la sèj e obligà a consegné soa sità. Da nòstra part, noi i podrìo fesse padron dj’auteur ed j’anviron e acampesse ‘d vedëtta, për ampedì che cheicadun a vada a seurte da la sità. ¹⁴La fam a-j farà meuire: òm, fomne e masnà. Anans ch’i vado a frandé n’atach contra ‘d lor, le stra dle sità a s’ampiniran dij sò cadàver ¹⁵Ti ‘t-j faras paghé car ël fàit d’esse arvirasse contra ‘d ti nopà d’ëvnì da ti a ciamé la pas». ¹⁶E coste propòste a son piasùje a Olofernes, e ai sò ofissiaj, e a l’ha comandà ‘d buteie n’esecussion.

¹⁷J’Amonita, compagnà da sinch mila Assir, a l’han spostà ‘l camp e ciapà posission ant la comba, blocand parèj j’adoss d’eva e le sorgiss dj’Israelita. ¹⁸J’Edomita e j’Amonita a l’ero ‘ndàit a ocupé j’auteur an facia ‘d Dotan, peui a l’han mandà ‘d dëstacament ant la banda meridional e an cola oriental, dëdnans ëd Egrebel, ch’as treuva da para ‘d Cos, an sël rivass ëd ël torent Mocmur. La rimanensa dl’armeja assira a coatava ‘d pianta tuta la pian-a con sò campament. Tende e bagage a formavo na massa sensa fin: na caterva ‘d gent strasordinaria.

L'angossa dj'Israelita

¹⁹J’Israelita a l’han amplorà ‘l socors dël Signor sò Dé, përchè a l’ero dëscoragià. Ij sò nemis a l’avìo anserciaje an lassàndje gnune cianse d’ëscampé. ²⁰L’armeja ‘ntrega tut’ansema, la fantaria, ij chèr da guera e ij sivalié, andran a strense d’assedi për trantequat di.

La gent ëd Betulia a l’avìa finì tute soe riserve d’eva. ²¹Le sisterne a l’ero giumai scasi veuide, l’eva rassionà, gnun a podìa sodisfé soa sèj gnanca pr un di sol. ²²E le masnà a l’ero sempe pì débole, le fomne e j’adolessent, svers da la sèj, a tombavo ant le stra e aranda dle pòrte ‘d sità: a l’avìo pa pì fòrsa. ²³Tuta la gent, giovo, fomne e masnà, a son ambaronasse d’antorn d’Osia e dj’autorità dla sità. Lor a crijavo fòrt dëdnans a tuti j’ansian an disend: ²⁴"Che Dé a sia giùdes an tra noi e vojàutri për ël gran mal ch’i l’eve causà a nen angagiàndne a pategé con j’Assir. ²⁵Ore, noi o podoma pa pì conté ansima a gnun agiut. Dé a l’ha butane ant le man dij nemis: i androma tùit a meuire ‘d sèj e ‘d fam dëdnans ëd lor. ²⁶Donca, ciamè la gent d’Olofernes, tut sò esércit, e deje la sità a soa mercé: ch’a la ravagio!”. ²⁷Mej tombé përzoné an soe man: i saroma sò s-ciav ma viv e i vëdroma pa meuire nòstre masnà sota nòsti j’euj, nì spiré nòstre fomne e nòstri fieuj, ²⁸Nojàutri i pijoma a testimòni ël cel e la tèra, ant ël nòm ëd Nosgnor, Dé dij nòstri grand, ch’a l’ha ciamane cont dij nòstri pecà e conform le colpe dij nòsti antich: fé an sòrt che ancheuj Chiel a vada a sparmiene d’ës maleur!”.

²⁹Anlora la ciambreja antrega a l’é butasse a fé ‘d gran pior an suplicand Nosgnor Dé con vos fòrta. ³⁰A l’é stàit anlora che Osia a l’ha dije: «Corage, frej!Foma resistensa mach pì për sinch di, mëraco Nosgnor an manifestrà soa misericòrdia. Chiel an abandonerà pa për sempe. ³¹Ma se passà tuti sti sinch di, gnun a sarà rivà a nòst socors, mi i farai lòn ch'i ciame. ³²Peui a l’ha mandaje via: j’òm a son tornà an sle muraje a le pòrte dla sità. Antramentre che le fomne e ij cit a son tornàsne a ca. La gent as sentìa motobin acablà.

8

Ël caràter ëd Giudita

¹A l’é stàit antlora che Giudita^[8] a l’é antajàsne dla situassion. Chila a l’era la fija ‘d Merari. A dëssendìa da Giacòb, ciamà Israel, për la linea ‘d famija: d’Ocs, Giusèp, Osiel, Helchia, Anania, Gedeon, Rafain, Achitob, Elia, Helcia, Eliab, Natanael, Chelomiel e Sarasadai cé ‘d Giudita. ²Manasse, sò òmo, a l’era dla midema tribù e famija ‘d chila, mach che a l’era mòrt al temp ëd l’amson ëd j’òrdi: ³antant ch’a vigilava coj che a gropavo le gerbole an campagna, a l’era stàit ciapà da ‘n colp ëd sol e a l’avìa dovù cogesse. E a l’era mòrt a Betulia, soa sità: a l’é stàit sotrà con ij sò grand ant ël camp ch’a stà an tra Dotan e Balamon. ⁴A l’ero già tre ann e quat mèis che Giudita a l’era restà vìdoa, e a l’era sempe restàsne an soa ca ant l’ëstat ëd deul. ⁵A l’era fasse pronté na tenda an sla trassa ‘d ca soa, a sandrava ij sò fianch ëd tërliss ëd sach e a portava le vestimente dle vìdoe. ⁶Da dòp la mòrt dël marì, chila a fasìa digiun tùit ij di, gavà le vigilie e ij di ëd sabat o dla lun-a neuva, parèj coma tuti j’àutri di ëd festa dle celebrassion d’Israel. ⁷Chila a l’era motobin bela e anciarmanta. Manasse, sò marì, a l’avìa lassaje òr e argent, ëd servitor e sërvante, strop e campagne e chila a governava tut.⁸E gnun a l’avrìa mai podù dì nen ëd mal, përchè a l’era na fomna ch’a reverensiava Nosgnor con tut sò cheur.

Giudita e j'ansian

⁹E Giudita a l’é vnùita a conòsse l’esasperassion ëd la gent adressà a l’autorità, përchè a l’ero demoralisà për ël da manca d’eva, a criticavo ël cap ëd la sità, Osia, ch’a l’avìa giurà ‘d deje an man a j’Assir la sità ant ël vir ëd sinch di. ¹⁰Dun-a, Giudita a l’ha mandà soa creada ‘d fiusa a ciamé Cabri e Carmi ch’a l’ero j’ansian ëd la sità, përchè a vnèisso da chila.

¹¹Na vira ch’a son rivà a ca, Giudita a l’ha dije:"Autorità ‘d Betulia, ‘v prego d’ëscoteme. I l’eve fàit mal a feje na propòsta përparèj a la gent, an giuntàndie un sarament che a n’òbliga dëdnans ëd Nosgnor a deje la sità ai nòstri nemis se ‘l Signor ant ël mentre a l’avrà nen mandave d’agiut. ¹²Chi seves-to vojàutri për tenté Dé, com i l’eve fàit, e ‘d buteve dzora ‘d chiel dëdnans dël pòpol? ¹³Òhi, vojàutri i bute a la preuva Nosgnor Onipotent, ma i capireve mai pì soe ‘ntension. ¹⁴S’i seve pa bon a conòsse l’ancreus ëd ël cheur ëd j’òm, s’av ëscapo soe rason, com a l’é ch’i podrìe capì Nosgnor, ch’a l’ha creà l’Univers? Com i feve a conòsse ij sò pensé e sò but? Nò, car ij mè frej, cissé pa ‘l fot dël Signor nòst Dé!¹⁵Përchè se a vorerà nen giutene an costi sinch di, chiel a l’ha ‘l podèj ëd pianta ‘d dëfende nojàutri ant ij di ch’a veul o dcò fene dësblé sota j’euj dij nòstri nemis. ¹⁶Esigé pa ‘d garansie për ij progèt ëd Nosgnor nòst Dé. Ël Signor a l’é pa parèj ëd n’òm; as peul nen mnasselo o oblighelo a negossié. ¹⁷Për lòn, spetoma con fiusa soa salvëssa, andoma anans a ciamelo a nòst socors. S’a-i piasrà a scotrà nòst crij. ¹⁸Ant le generassion ch’a l’han precedune e fin-a ‘l di d’ancheuj, gnun ëd nòstre tribù o famije o gent o vilage an tra ‘d noi ch’a l’àbia adorà ‘d mistà fàite da man d’òm, com a l’era ‘ncapità ant ij temp antich. ¹⁹Për sòn nòstri cé a l’han patì guera e ravagi, e a son ëstàit crasà ‘d pianta da nòstri nemis. ²⁰Nopà nojàutri i arconossoma pa d’àutre divinità che Nosgnor. I podoma donch ësperé ch’an chiterà pa, nì nojàutri, nì gnun ëd nòstra nassion. ²¹Përchè se nòstra sità a sarà pijàita, a lo sarà dcò tuta la Giudèa. Nòst templ a sarà vastà e Dé an ciamrà cont ëd soa profanassion. ²²I saroma responsàbij dij nòstri compatriòta massacrà, e an ciamerà pro cont ëd la gent deportà e dla devastassion ëd nòstra ardità. Noi i sarìo s-ciav ëd gent strangere e ij nòstri neuv magìster an beicherìo con dëspresi e a n’ansulterìo. ²³Nòstra situassion d’ës-ciav a farà pa s-ciòde misericòrdia da gnun; nen mach, ma Nosgnor nòst Dé istess a la sversrà a nòsta onta.

²⁴Doma frej, mostroma a tuti che soa vita a dipend da nojàutri, che nòstri gage sacrà, santuari e autar a pògio dzora ‘d noi. ²⁵Për tute ste rason ringrassioma Nosgnor nòst Dé che an buta a la preuva, com a l’avìa già fàit con ij nòstri antich. ²⁶Avisévne ‘d lòn ch’a l’avìa fàit con Abraham e ‘d com a l’avìa provà Isach, e arciamé a la memòria ‘d lòn ch’a l’é rivaje a Giacòb ant l'Àuta-Mesopotàmia, cand ch’a guernava j’ëstrop ëd Laban, sò barba, frel ëd soa mare. ²⁷Dé a l’ha faje passé për ël feu, an quàiche manerà për tasteje ant ël profond; ma con nojàutri a l’ha pa fàit arvangia con noi, a l’ha nen castijane.A l’é për ël but ëd la coression che Nosgnor a colpiss coj ch’a l’ha davzin».

²⁸Osia a l’ha rësponduje: «Tut lòn ch’it l’has dit a l’é pien ëd sust e gnun a podrìa contradite. ²⁹A sarìa pa la prima vira, che toa saviëssa as manifésta parèj d’ancheuj. Da toa gioventura tùit a conòsso toa prudensa, parèj com ël valor ëd toe ‘ntension. ³⁰Meno che, la gent a patìa a mòrt la sèj e a l’ha obligane a parleje com i l’oma fàit, e nojàutri l’oma dovù angagesse con un giurament ch’i podroma pa trasgredì. ³¹Për conseguensa, prega Nosgnor për noi, përchè ti ‘t ses na fomna ‘d deuit religios, ch’an manda ‘d pieuva. Nòstre sisterne a s’ampiniran e nojàutri i saroma pa pì ant la pen-a”.

³²Anlora Giudita a l’ha dije:"Scoteme da bin: mi i vado a fé cheicòsa ch’as në parlerà ‘d generassion an generassion ai fieuj ëd nòstra gent. ³³Vojàutri tnive a la pòrta dla sità ant la neuit ch’a ven e lasseme seurte con mia sërventa. A la fin ëd coj di che vojàutri i l’eve fissà për consegné la sità a nòstri nemis, i vëdreve che Nosgnor a vnira n’agiut d’Israel an servéndze ‘d mi. ³⁴Ciameme pa lòn ch’i veuj fé: mi’v dirai nen anans che tut a sia compì”.

³⁵"Va an pas, a l’ha dije Osia e j’àutri doi ansian. Che Nosgnor a sia con ti për fé arvangia dij nòsti nemis!”. ³⁶E a l’han lassà la tenda ‘d Giudita e a son tornà a soe posission.

9

L'orassion ëd Giudita

¹Pròpi ant ël moment che, a l’ora ‘d sèira ant ël Templi ëd Gerusalem, a s'ësmonìa l’oferta dij përfum, Giudita a l’é prosternasse fin-a a tèra. Chila a l’avìa butasse ‘d sënner an testa, dëscurvisse la vesta ‘d sach ch’a portava sota soe vestimente e a l’ha pregà Nosgnor con tute le fòrse:²«Nosgnor, ti ‘t ses ël Dé ‘d mè pare Simeon, mè grand! It ses ëstàit ti ch’it l’has butaje la spa an man për fesse arvàngia dj’ëstrangé ch’a l’avìo faje violensa^[9] a soa seure, ancora vèrgin. Lor a l’avìo dëspojàla sensa onta an violànda con ignominia. Lor a l’han fàit cheicòsa che ti ‘t l’avìe antërdì!³Për sòn it l’has consegnà a la mòrt ij sò cap, lor a son ëstàit a soa vira tradì: ël let andova che a l’avìo dzonorà la fiëtta a l’é stàit bagnà ‘d sò sangh. Ti ‘t l’has frapà ij sërvent con sò padron e ij sovran dzora ‘d sò tròno. ⁴A l’é për tò vorèj, Nosgnor, che soe fomne a son stàite pijàita ‘d guera; soe fije ardovùe an s-ciavensa. Tut lòn ch'a l’avìo a l’é tombà ‘nt le man dël pòpol stimà da ti, j’Israelita, coj ch’a l’ero pien ëd zel a ubidite. Lor ch’a l’han avù n’oror ël dzonor causà a sò sangh e a l’han ciamà tò agiut. Nosgnor, mè Dé, scota costa vìdoa!⁵Tut lòn che anans a l’era ‘ncapità, con lòn ch’a l’era rivaie prima ‘ncora e fin-a lòn ch’a rivrà apress, it ses ëstàit ti a felo. Ti ‘t decide la situassion d’adess e cola ch'a rivrà, e ij pian ch’it l’avìe pensà a son realisasse. ⁶E j’aveniment progetà da ti a son ëvnùit a dite:"I soma sì!"⁷Nosgnor, varda: j’Assir a son vnùit con tuta soa fòrsa. Pien d’orgheuj dij sò cavaj e dij sò sivalié, fier ëd soa fanteria poderosa, lor a buto fiusa an soe lanse e sò scu, an sò arch e sò gatafrust. Contut, lor a san pa, Nosgnor, ch’it ses ti che it l’has ël podèj ëd fé chité le guere. ⁸Tò nòm a l’é:"Signor". Trància soa violensa con toa possansa. An tò bischiss: sfrisa soa fòrsa. Lor a l’avìo decidù ëd profané tò santuari, d’anflé ‘l tabërnàcol andova ch’as arlama toa glòria, ‘d dëstruve con ël fèr ij canton ëd tò autar. ⁹Beica sò orgheuj! Faje sente toa fota! Daje toa fòrsa a la vìdoa e ch’a sia la fòrsa ‘d buté n’esecussion ël but che i son formame. ¹⁰Con l’angann ëd mè làver fà tombé l’ës-ciav con sò padron e ‘l padron con sò ministr: Cassa soa blaga për man ëd na fomna. ¹¹Tò podèj a dipend pa da le moltitud, toa fòrsa as pògia nen an sij potent. Ti ‘t ses ël Dé dj’ùmij, ël protetor dij pcit, ti ‘t sosten-e ij déboj, it daghe protession a coj che a son soj, it salve col ch’a l’ha perdù la speransa. ¹²Òhi, Dé ‘d mè pare, Dé d’Israel, Signor dël cel e dla tèra, Creator dj’eve, rè ‘d tuta la creassion, scota mia preghiera. ¹³Fà che ‘l parlé sedutor e l’angann a rivo a esse piaga e flagel ëd costissì, ch’a l’han but ëd crudeltà contra ‘d toa aleansa e tò templi sacrà, contra ‘l mont ëd Sion e la tèra dij tò fieuj. ¹⁴Fà ‘n manera che tuta la gent, che tute le tribù a rivo a capì che it ses ti ël Dé fòrt, tutpotent, e che mach ti ‘t ses protetor d’Israel».

10

¹Chità st’orassion ëd sùplica adressà al Dé d’Israel, ²Giudita a l’é alvasse e a l’ha ciamà soa creada. Apress a l’é portasse drinta a soa ca, andova ‘d costuma a passava ij di ‘d sabat e ‘d festa. ³Ambelessì a l’è gavasse ‘l sach ëd tërliss dël deul ch’a la vestia. A l ‘é lavasse da la testa ai pé e profumasse con d’euli pressios. Peui a l’é rangiasse ij cavèj, fissasse un diadema e vestisse con vestimente da festa, coj dovrà cand a l’era ‘ncora viv sò marì Manasse. ⁴A l’ha caussà ‘d sàndole e butasse sò bisò: ëd colan-e, brassalèt, anej e orcin e minca d’àutr ornament ch’a l’avèissa e che a la fèissa motobin anciarmanta a l’atension dj’òm ch’a podìo vëdla.

⁵Apress a l’ha daje da porté a soa sërventa n’oiro ëd vin e n’ànfora d’euli. A l’ha ‘mpinì un sach ëd farin-a d’òrdi, ëd fi sëccà, ëd pan pur^[10] e ‘d formacc; a l’ha anvlupatà con soèn tute ste provigion e peui a l’ha butaje an sle spale ‘d soa creada. ⁶Anlora a son surtìe tute doe vers la pòrta ‘d Betulia e a l’han trovà pront an sël leu Osia e j’ansian ëd la sità:Cabri e Carmi, ch’a l’ero al pòst ëd vardia. ⁷Costissì cand a l’han vëddu sò visage transformà e con d’àutre vestimente, a son restà motobin anciarmà da soa blëssa e a l’han dije:⁸"Che ‘l Dé dij nòstri antich at conceda na bon-a acoliensa e ‘d porté a realisassion ij tò but për l’onor d’Israel e la glòria ‘d Gerusalem"! ⁹Chila a l’é anginojàsse për adoré Nosgnor, e a l’ha rësponduje:"Feme doverté la pòrta dla sità, përchè i peuda seurte e compì tut lòn ch’i l’avìo dit”. E lor a l’han comandaje a le vardie ‘d fé tut lòn che chila a l’avìa ciamà. ¹⁰Costissì a l’han falo e Giudita a l’é surtìa con soa sërventa. E la gent ëd la sità a la seguitavo con j’ësguard antramentre ch’a calava da la montagna e a traversava la comba. Peui a l’han perdula ‘d vista.

¹¹Le doe fomne andasìo anans drite për la valada cora che ij soldà dl’avanpòst assir a son vnùje ‘ncontra. ¹²A l’han fërmà Giudita e a l’han ‘nterogala: «Ëd che gent ses-to? D’andova ch’it ven-e ? Dova vades-to ?». «I son n’Ebrea. I scapo da mè pòpol, përchè a stan për tombé an vòste man. ¹³I son vnùita për vëdde Olofernes, ël general an cap ëd vòstra armeja, për deje d’anformassion precise. I-j mostrerai d’andova passé për fesse padron ëd tuta sta region ëd montagna sensa perde n’òm». ¹⁴Ij soldà a l’han scotala an beicand da bin sò visage. A la trovavo ëd na blëssa straordinaria. A l’han dije: ¹⁵«It l’has salvà toa vita, an caland an pressa e vnend a trové nòst magìster. Ore, ven an soa tenda: cheicadun ëd nojàutri at compagnerà da chiel. ¹⁶Cand ch’it saras an soa presensa, gnun-e tëmme drinta ‘d ti, ma arpòrtje tut lòn ch’it l’avìe dit a nojàutri e Olofernes at tratrà bin”.

¹⁷A l’han designà sent òm përchè a compagnèisso Giudita e soa creada fin-a a la tenda d’Olofernes. ¹⁸E an tut ël campament a-i é staie un gran core da tute bande, da già ch’a l’era spantiasse la neuva dl’ariv ëd Giudita. A l’han faje sercc d’antorn antramentre che chila a spetava fòra da la tenda d’Olofernes përchè a fùssa ‘nformà ël general. ¹⁹Tùit a stasìo ambajà da soa blëssa e, a causa ‘d chila a l’ero pien d’amirassion për j’Israelita, an ciamàndze un con l’àutr:"Chi é-lo ch’a peussa sotstimé na gent ch’a l’àbia ‘d fomne përparèj? A sarà bin ëd pa lassé survive gnanca n’Israelita: a sarìo bon ëd sogioghé tuta la tèra!».

Giudita a l'é portà da Olofernes

²⁰A l’é vnùita fòra la vardia dël còrp d’Olofernes e tuti ij servient a l’han fala intré ant la tenda. ²¹Olofernes a l’era dëstèis an sël let, sota d’un ridò ch’a fasìa da zinzarera fàit ëd na stòfa pressiosa rossa, brodà d’òr, d’ësmerald e d’àutre père pressiose. ²²A l’han nunsiaje la presensa ‘d chila e Olofernes a l’é portasse a l’intrada dla tenda: ëd sërvent a portavo dëdnans ëd chiel ëd flambò d’argent. ²³Da che Giudita a l’ha fàit soa aparission a la presensa d’Olofernes e dij sò ofissiaj, tùit a son restà pien d’amirassion për soa blëssa. Giudita a l’é chinasse fin-a tèra con la front për riverì ël general, ma ij sërvent a l’han fala aussé.

11

¹Olofernes a l’ha dije: «Stà sicura!Gnun-e tëmme. Mi i l’hai mai faje dël mal a col ch'a l’avèissa acetà ‘d serve Nabucodenesar, rè ‘d tuta la tèra. ²E se toa gent ch’a viv an coste montagne a l’avèissa pa dëspresiame, mi i l’avrìa nen alvà la lansa contra ‘d lor: a son ëstàit lor a vorèj ch’a rivèissa tut sòn. ³Ore, dime ‘l motiv ch’a l’ha fate chité lor për vnì da nojàutri. Sicura, it saras vnùita ambelessì për salvete: Fate fòrsa! Ti ‘t restras viva sta neuit e le neuit apress ch’a rivran. ⁴Gnun at farà dël mal. Tùit at trateran da bin, com a son tratà ij sërvent ëd mè magìster, rè Nabucodenesar».

Giudita a dëspiega soa presenza

⁵Giudita a l’ha rësponduje: «Lassa che toa s-ciava a peuda pijé paròla dëdnans ëd ti ; costa neuit i dirai nen ëd fàuss a mè sgnor, scótme magìster. ⁶S’it seguite mè consej, Dé midem at farà porté a compiment n’euvra granda ; gnun dij tò but a sarà falèt. ⁷Përchè, për la vita ‘d rè Nabucodenesar, rè ‘d tuta la tèra, e për soa potensa ch’a l’ha mandate për ardrissé tuti j’esse vivent an sla stra pì giusta. Grassie a ti j’òm a lo servo e dcò le bestie ferose e cole doméstie e j’osèj dël cel a vivran an grassia ‘d toa fòrsa për l’onor ëd Nabucodenesar e 'd tuta soa famija. ⁸Nojàutri i l’oma sentù parlé ‘d toa saviëssa e ‘d toa adressa, Tut ël mond a sà che ti ‘t ses l’òm pì vajant ëd tut ël regn e che toa competensa d’ecession a fa ‘d ti un cap militar avosà.

⁹ Për lòn ch’a riguarda ‘l dëscors tenù da Achior ant la toa ciambreja, noi i l’oma sentune ‘l contnù, përchè la gent ëd Betulia a l’ha risparmialo e chiel a l’ha arportaje tut lòn ch’a l’avìa dit dëdnans ëd ti. ¹⁰Për lòn, sgnor sovran, ciapà pa soe paròle a la legera. Nen mach, ma pijte bin varda, përchè lòn ch’a l’ha dite a l’é giust: nòstra gent a l’é nen punìa o mnassà d’ëspà se a pëcca pa contra ‘d sò Dé ^[11]. ¹¹Ore, përchè mè sgnor a vada pa a resté delodù e a man veuide: la mòrt a va a frapé j’Israelita, përchè ‘l pecà a l’é fasse padron ëd lor e a van a provoché la fota ‘d Dé coma tute le vire ch’a fan dël mal. ¹²J’Israelita a son sensa mangé e l’eva a l’é motobin ràira. Për lòn a son decidusse ‘d maslé sò cabial e a l’han deliberà ‘d consumé tut lòn che la lege ‘d Dé a l’ha vietà ‘d mangé. ¹³A l’han fin-a mangià le primissie dl’amson dël gran, parèj coma la décima part dël vin e dl’euli ch’a l’avìo butà da banda. Coste a sarìo ‘d ròbe sacrà, riservà ai sacerdòt an servissi dëdnans nòst Dé ant ël templ ëd Gerusalem. Gnun d’àutri ant ël pòpol a l’ha ‘l dirit gnanca ‘d tocheje. ¹⁴Ma la gent ëd Gerusalem a l’ha già disubidì a ’s comandament; a l’é për lòn che coj ëd Betulia a l’han mandà na delegassion dal consèj dj’ansian ëd Gerusalem për otnì l’autorisassion e la dispensa. ¹⁵Ël di midem che lor a ‘rseivran costa autorisassion e a butran an pràtica sta dispensa, Dé a-j butrà an toe man e ti ‘t podras anienteje. ¹⁶Për sòn, mi toa sërventa, ch’i l’hai savù tut sòn, i son scapà da lor e Dé a l’ha adressame a compì con ti n’amprèisa ch’a sarà stupor an tùit ij pòst andova as në sentirà parlé. ¹⁷Përchè toa sërventa a l’é religiosa e a dà cult al Dé dël cel di e neuit. E adess, magìster, mi antendrìa resté con ti, mè sgnor, ma ‘d neuit toa sërventa a surtirà ant la comba: mi i pregherai Nosgnor e chiel am dirà cand che lor a l’avran comëttù ij sò pecà. ¹⁸Anlora vnirai a ‘rferite e ti ‘t podras seurte con tuta toa armeja, e gnun an tra ‘d lor a podrà resiste a ti. ¹⁹Peui mi i podrìa fete guida a travers ëd la Giudèa, fin-a a Gerusalem e i farai buté tò tròno an mes ëd la sità. Ti ‘t podras mneje via tanme feje sensa bërgé e gnanca un can a baulerà dëdnans ëd ti. Dé a l’ha parlame: a l’ha dame ‘l don ëd savèj tut sòn d’anans e a l’ha mandame për dìtlo».

²⁰Le paròle ‘d Giudita a son piasuje a Olofernes e ai sò ofissiaj. Maravijà da tanta saviëssa a l’han dit: ²¹"Da na part a l’àutra dël mond a esist pa na fomna parèj, për blëssa e sust ëd paròla". Peui Olofernes a l’ha dije a Giudita: «Dé a l’ha pro fàit bin a mandete ambelessì, leugn da tò pòpol, për dene vitòria e causé ruin-a a coj ch’a l’avìo ofendù Nabucodenesar, mè magìster. ²²Nopà ti, it ses nen mach bela, ma dcò bon-a a parlé. S’it faras com it l’has dit, tò Dé a sarà mè Dé. Ti ‘t vivras ant ël palass ëd rè Nabucodenesar e toa fama a sarà për tuta la tèra.

12

Giudita a l'é òspite d'Olofernes

¹Olofernes a l’ha fàit intré Giudita andova ch’a tenìa parà la tàula con doje e assiete d’argent, e a l’ha comandà che a servèisso a chila sò vin e sò pròpi mangé.²Ma Giudita a l’ha dije: «I mangerai nen ëd sòn, dësnò i farìa n’ofèisa a Nosgnor. I mangerai mach ëd la provigion ch’i son portame apress». ³Olofernes a l’ha faje osservé: «E se a finiran ? Andova troveromne ‘d mangé d’ësta sòrt ?Al nòst campament a-i é gnun ëd toa gent”. ⁴Contut a l’ha rësponduje Giudita: «Për toa vita, magìster, it sicuro che, anans ëd finì le risérve, Nosgnor a l’avrà compì për mojen ëd mia man lòn ch’a l’ha decidù». ⁵Përparèj che ij sërvent d’Olofernes a l’han compagnala a na tenda, andova ch’a l’ha durmì fin-a a mesaneuit. Peui a l’ora dël cambi dla guardia a primalba, Giudita a l’é alvasse ⁶e a l’ha faje dì a Olofernes:"Che mè sgnor a comanda ‘d lasseme seurte a fé mia orassion". ⁷E Olofernes a l’ha ordinà a soa vardia përsonal ëd nen dëstorbela. E ant ij tre di ch’a l’era al campament: a surtìa ‘d neuit vers ël torent ëd Betulia e a pijava bagn a la sorgiss. ⁸An tornad, a suplicava Nosgnor, Dé d’Israel, d’adressé soa ‘mprèisa al bon but ëd liberé sò pòpol. ⁹Apress d’esse torna intrà al camp purificà, a restava an soa tenda fin-a che, vers sèira a fasìa sin-a.

Giudita a pija part al disné d'Olofernes

¹⁰Ël quart di, Olofernes a l’ha smonù un disné riservà ai sò agiutant subordinà. Gnun d’àutri ofissiaj subaltern a l’ero anvità. ¹¹E a l’ha dije a Bagoas, l’eunuch carià ‘d tùit ij sò afé: «Anvita dcò cola fomna ebrea: sërca ‘d përsuàdla d’ëvnì a mangé e beive ansema a nojàutri, ¹²Përchè a sarìa n’onta a nòsta reputassion che na fomna parèj as lassèissa pa possede! S’i la fèisso nen nòstra an farìo tuti la ciabra!». ¹³Anlora Bagoas a l’é andàit a trové Giudita e a l’ha dije:"Ch’a l’àbia gnune tëmme sta bela fija ‘d presentesse a mè magìster. Chiel at fa l’onor d’anvitete. Ti ‘t beivras ëd vin an nòstra companìa e, ancheuj, ti ‘t saras tanme na fomna assira che a viva nt ël palass ëd Nabucodenesar”. ¹⁴Giudita a l’ha rësponduje:"Chi son-ne mi për contradì mè magìster? Mi i farai tut lòn ch’a sarà agradì a sò euj e a sarà motiv ëd gòj fin-a al di ëd mia mòrt”. ¹⁵Chila a l’é butasse soe pì bele vestimente e ornasse ‘d tute soe giòje. Soa creada a l’era pressasse a slarghé për tèra dëdnans d’Olofernes le plisse arseivùe da Bagoas për setessie ansima tùit ij di e pijé da mangé ^[12]. ¹⁶Giudita a l’é intrà ant la tenda e a l’é dëstendusse an sle plisse. A vëdla, ël cheur d’Olofernes a l'é restane anciarmà an bolversand sò spìrit. Chiel a l’é stait sesì da n’anvìa violenta ‘d possedla.Dal prim di ch’a l’avìa vëddula a sërcava l’ocasion ëd sedùe chila. ¹⁷Olofernes a l’ha dije:"Beiv e argiojiss con nojàutri!”. ¹⁸"Òhi, magister, a l’ha rësponduje Giudita, i beiverai, përchè i son mai stàita an mia vita tant onorà parèj d’ancheuj”. ¹⁹E a l’é butasse a mangé e a bèive dëdnans d’Olofernes lòn che soa sërventa a l’avìa prontaje. ²⁰Olofernes, anciarmà da soa presensa, a l’ha beivù tant ëd col vin com a l’era mai capitaje ‘d beive ant un di sol.

13

Giudita a decàpita Olofernes

¹Fasse tard, ij convità a son pressasse andé via. Bagoas a l’ha sarà da fòra la tenda d’Olofernes e slontanà soe vardie presente: a son andàit tùit a deurme përchè a l’avìo beivù fin-a tròp. ²Giudita a l’é restà sola an soa tenda e Olofernes a l’é campasse an sël sò let, cioch ëd pianta. ³Giudita a l’avìa dije a soa creada ‘d tense fòra da la tenda e d’esse pronta a seurte dal campament, com a l’avìa fàit tùit ij di ; an efet a l’avìa dit che a surtìa për preghé e dcò a Bagoas a l’avìa parlà an costa manera. ⁴Përparèj a l’ero artirasse tuti da soa presensa e gnun, pcit o grand a l’era restà drinta ‘d la tenda. Giudita da para dël let d’Olofernes, a disìa drinta ‘d chila costa orassion: “Nosgnor, Dé ‘d tute potense, beica con favor lòn che i veuj fé për l’esaltassion ëd Gerusalem. ⁵A l’é rivà ‘l moment ‘d salvé toa gent an portand a compiment mè propòsit për la ruin-a dij nemis alvà contra ‘d nojàutri». ⁶Peui, avzinasse a la testera dël let d'Olofernes, a l’ha dëstacane ‘l sàber ëd chiel. ⁷Avzinasse na vira ‘d pì al let, a l’ha ‘mbrancà la caviera d’Olofernes an disend:"Dame fòrsa an cost moment, Nosgnor Dé d’Israel». ⁸E con tuta soa fòrsa a l’ha frapà doe vire con ël sàber ël còl d’Olofernes e a l’ha tajaje la testa an riond, dëstacàndla. ⁹Peui a l’ha fàit robaté ‘l còrp fòra dal let e a l’ha s-ciancà le cortin-e dle colòne an surtend an pressa con la testa d’Olofernes ch’a l’ha consegnà fòra a soa sërventa. ¹⁰Chila-sì a l’ha butala drinta al sach ëd le proviande. Peui a son tute doe surtìe com a fasìo ëd costuma për andé a preghé. Apress d’avèj traversà ‘l campament, a l’han contornà la comba, a son montà an sla montagna ‘d Betulia an rivand a le pòrte dla sità.

Giudita a artorna a Betulia

¹¹Giudita a l’ha crijà da leugn a le vardie dle pòrte:"Doverté! Doverté an pressa la pòrta! Nosgnor Dé a l’é ancó con nojàutri! D'ancheuj a l’ha mostrà soa fòrsa a favor d’Israel e soa potensa vers ij nemis”. ¹²Pen-a che j’òm ëd la sità a l’han sentù soa vos, a son pressasse a calé a la pòrta dla sità e a l’han fàit ciamé j’ansian. ¹³Tùit a son butasse a core, dal pì pcit al pì grand, përchè a j’ësmijava pa credìbil che Giudita a fùssa tornà. A l’han dovertaje la pòrta, e a l’han faje acoliensa an viscand na giolà ‘d feu, e a son fasse tuti d’antorn a lor doe. ¹⁴Giudita a l’ha dije ‘d na vos viva e pien-a:"Laudé Dé!Laudé Dé, ch’a l’ha pa dëstornà soa misericòrdia për la gent dj’Israel. Sta neuit chiel a l’é servisse ‘d mia man për frapé ij nòstri nemis”. ¹⁵Antlora chila a l’ha tirà fòra la testa fòra dal sach e an mostràndila a l’ha dije: «Vardé sì, a l’é la testa d’Olofernes, general an cap dl’armeja assira. Beiché 'l ridò andova che sota a durmìa cioch pers. Nosgnor a l’ha colpilo për man ëd na fomna e a l’ha falo meuire. ¹⁶Com a l’é vera che Nosgnor a viv, chiel a l’ha guername an tuta mia amprèisa, përchè chiel-sì a l’é fasse anciarmé da mia blëssa a soa ruin-a, ma a l’ha pa podù compì con mi gnun mal a mia contaminassion e onta». ¹⁷A l’ero tùit ambajà ‘d pianta. A son prosternasse për adoré Dé e tùit ansema a crijavo: «Noi ‘t laudoma, Nosgnor, d’avèj ardovù a nen ancheuj ij nemis ëd tò pòpol». ¹⁸Osia a l’ha dit a Giudita: «Ël Dé Pì che Àut a l’ha benedite, cara mia fija, pì che tute le fomne dla tèra. Ch’a sia benedì Nosgnor Dé, creator dël cel e dla tèra! A l’é chiel ch’a l’ha guidate a tronché la testa dij nòstri nemis ^[13]. ¹⁹La gent as n’aviserà sempe dël coragi ch’it l’has avù, la speransa ch’it l’has avù a tomberà mai pì dal cheur dj’òm, ch’a memorieran për sempe la potensa ëd Nosgnor. ²⁰Che Dé istess at daga celebrità ant ij sécoj! Ch’a t’arpata ‘d bin përchè ti ‘t l’has risigà toa vita për l’umiliassion che a mnassava nòstra gent!An agissand con dritura dëdnans ëd nòst Dé ti ‘t l’has preservane da la ruin-a.

14

Ël consèj 'd Giudita

¹Anlora Giudita a l’ha dije: "Scoteme, car ij mè frej: ciapé sta testa e péndla pì àut possìbil ai merlet dla muraja ‘d nòstra sità. ²Doman matin bonora, speté ch’a s-ciòda la lus ëd la matin e ch'a sia comparì ël sol an sla tèra: anlora, mincadun ch’a ciapa soa armura da guera e che tuti j’òm vajant a seurto da sità! Sernive un comandant, e fé visa coma se i vorèisse calé a la pian-a, vers le prime difèise assire. Ma caleie pa. ³Ij soldà assir andran armesse e an pressa drinta ‘l campament a sërcran ëd dësvijé ij generaj dël sò esércit. Peui a s’assembleran dëdnans ëd la tenda d’Olofernes, ma a lo trovran pa viv. Sesì da la pau a scaperan leugn da vojàutri. ⁴Anlora i sareve voi e coj ch’a stan an tut ël teritòri d’Israel a seguiteje e a patlé ij fugitiv. ⁵Ma, anans ëd fé tut sòn, ciameme Achior, l’Amonita. Venta ch’a vëdda e a ‘rconòssa la testa ‘d col ch’a meprisava tant la gent d’Israel e che a l’avìa mnalo ambelessì votandlo a la mòrt con nojàutri". ⁶Donch, a l’han dun-a ciamà Achior ëd la ca d’Osia, che, an rivand a la ciambreja dël pòpol a l’ha vëddù sùbit la testa d’Olofernes an man ëd n’òm e a l’é tombà për tèra sensa fià. ⁷Cora ch’a l’han alvalo, chiel a l’é campasse ai pé ‘d Giudita pien ëd riverensa e a l’ha crijà:"Ch’it sie benedìa an tute le ca dla Giudea!Tute le gent ch’a sentiran tò nòm a në saran maravijà. ⁸Ore dime: contme lòn ch’it l’has fàit ant ësti di”. E Giudita a l’ha contaje dëdnans ëd la gent tut lòn ch'a l’avìa fàit dal di ch’a l’era surtìa da la sità fin al moment ch’a parlava. ⁹Finì ëd parlé, ël pòpol a l’é s-cionfà a tuta vos d’argiojissansa e a l’ha ‘mpinì la sità ‘d vos ëd gòj. ¹⁰Anlora Achior, an vëddend lòn che ‘l Dé d’Israel a l’avìa compì, a l’ha chërdù frem an Dé, a l’é fasse sirconcide e a l’é intrà për sèmper a formé part dël pòpol d’Israel ^[14].

La mòrt d'Olofernes

¹¹Matin bonora, a l’han pendù la testa d’Olofernes a le muraje dla sità. Peui minca n’òm a l’ha ciapà soe arme; a son calà arlongh ij vieuj dj’erse dla montagna dividù an manìpoj. ¹²J’Assir, an vëddendje, a l’han mandà ‘d soldà a l’arserca dij cap, e costissì a son andàit a conté la neuva a j’ëstratega, e peui ai comandant e a tuti j’ofissiaj. ¹³A son butasse tuti dëdnans ëd la tenda d’Olofernes e a l’han dije a sò atendent Bagoas:"Dësvija nòst magìster! Përchè sta gusaja d’Israelita a son ancalàsne a calé për dene bataja: a voreran fesse tùit ësterminé!".

¹⁴Bagoas a l’é intrà e a l’ha tambussà a l’alcòva dla tenda: a l’era sicur che Olofernes a durmièissa con Giudita. ¹⁵Meno che, da già che gnun a rëspondìa, a l’ha dëscostà ‘l ridò për intré andrinta: e a l’ha trovà Olofernes cadàver, dëstèis për tèra randa dl’intrada, sensa soa testa. ¹⁶Bagoas a l’é butasse a crijé, a gëmme, a brajé e a s’ës-ciancava le vestimente. ¹⁷Peui a l’é sfrandasse ant la tenda ‘ndova che Giudita a l’era logià sensa trovela. Anlora a l’è pressipitasse fòra an facia dla gent an sbramassand: ¹⁸"Jë s-ciav a l’han tradine! Na fomna giudea, da sola a l’ha campà d’onta an sla casà ‘d Nabucodenesar! Olofernes a l’é là për tèra decapità! 19 Cand che ij comandant dl’armeja assira a l’han sentù coste paròle, a son s-ciancasse ij mantèj e a son restane stravirà drinta ‘d lor. A crijavo fòrt e ij sò braj e uch ëd dolor a ‘rsonavo për tut ël campament.

15

J'Assir a scapo tuti sbaruvà

¹Ij soldà ch’a l’ero ant le tende, a son restà bele ambajà, cand ch’a l’han savù la neuva. ²Frapà da la pau e da l’ësparm, lor a l’han chità ‘l campament, e a testa cin-a a son scampà për ij vieuj dla pian-a e dla colin-a mincadun për sò cont. ³Dcò coj ch’a l’avìo ocupà j’auteur ant j’anviron ëd Betulia a son scapà. E a l’é stàit antlora che j’Israelita bon a porté j’arme a son campasse contra ‘d lor. ⁴Osia a l’ha mandà ‘d nunsi a Betomestaim, a Bebai, a Coba, a Còla e an tut ël pais d’Israel, për anformeje ‘d lòn ch’a passava; a l’ha animaje tùit a seguité ij nemis për stermineje,⁵ e pen-a che j’Israelita a l’han savulo, a son campasse tùit ansema contra ij nemis fugitiv, e a l’han dësblaje a tòch fin-a a Coba. E a l'é rivà dcò la gent ëd Gerusalem e dle montagne përchè dcò lor a l’ero vnùit a savèj ij fàit ancapità ant ël camp dj’Assir, Coj dël pais ëd Ghilead e dla Galilea a l’han tacà ij nemis ëd fianch, an causàndje ‘d pèrdite greve fin-a a Damasch e sò anviron. ⁶La rimanensa dla gent ëd Betulia a l’é campasse an sij campament assir, e a l’han ravagiaje e vagnane na bon-a pijàita, ⁷Peui, an tornand dal seguité ij nemis, j’àutri israelita a son fasse padron ëd lòn ch’a restava. La gent dij vilage e dle cassin-e, dla montagna e dla pian-a a l’han ciapà dcò lor un foson ëd botin, përchè a-i në j’era un baron gròss.

J'Israelita a sélebro soa vitòria

⁸Ël gran sacerdòt Joachim e ‘l consèj dj’ansian ëd Israel, ch’a stasìo a Gerusalem, a son vnùit a Betulia. Lor a vorìo réndse cont da lor midem dij boneur che Nosgnor a l’avìa acordà a j’Israelita. Lor a vorìo dcò vëdde Giudita për salutela.

⁹Intrà ch’a l’ero da chila, a l’han adressaje ‘d làude unànime an disend:» Ti ‘t ses la glòria ‘d Gerusalem, l’orgheuj ëd nòstra rassa, l’onor ëd nòstra gent! ¹⁰It ses stàita ti midema a fé tut sòn! It ses ti la causa dël boneur d’Israel e Dé istess a ‘rgiojiss ëd lòn ch’it l’has fàit. Che Nosgnor Onipotènt at benedissa për sempe!”. E tut ël pòpol a l’ha rëspondù:"Amen! Ch’a sia përparèj!».

¹¹J’Israelita a l’han passà tranta di a ravagé ‘l camp assir. A l’é stàit donà a Giudita la tenda d’Olofernes, soa argentarìa, ij sò let, ij sò vas e tùit ij sò parament. Chila a l’ha pijàit tut, a l’ha cariane na part an sla soa mula e peui a l’ha giovà ij sò chèr ambaronàndie ansima la ròba. ¹²E tute le fomne d’Israel a son vnùite a vëdla, e cheicadun-a a la felissitava an dedicàndje na dansa an sò onor. E Giudita a l’ha ciapà ‘d boché ‘d feujage e a l’ha dane a le fomne che a l’ero con chila. ¹³Chila e soe compagne a son ancoronasse con branch d’uliv ^[15]. Peui, Giudita a l’é butasse an testa al cortegg, an condusend la dansa dj’àutre fomne. Tuti j’òm d’Israel a-j seguitavo con soe arme e con coron-e ‘d feuje: lor a cantavo a vos àuta.

L'imn ëd làude 'd Giudita

¹⁴Giudita a l’ha ‘ntonà un cant ëd arconossensa dëdnans ëd tut Israel e ‘l pòpol antregh a l’é giontasse a sò cant:

16

¹Giudita a l’ha cantà parèj: «Al son dij tambornin dansé dëdnans ëd Nosgnor, canté al Signor al son dij cìmbalis! antoné un salm ëd lauda, esaltelo e proclamé sò nòm! ²Përchè Nosgnor a l’é un Dé ch’a buta fin a le guere; chiel a l’ha torna portame an sò campament an tra soa gent, a l’ha liberame da mè persecutor.³Assur a l’é rivà da le montagne dël nòrd, con n’armeja ‘d desen-e ‘d milen-e: sò gran nùmer a stopava ij torent e ij sò sivalié a coatavo ij brich. ⁴Ij nemis a vorìo deje feu a tut ël pais, passé a fil d’ëspà nòstri giovo, campé për tèra nòstre masnà, ciapé tanme pijàita nòstri fiolin, rapì nòstre fije. ⁵Nosgnor Onipotent a l’ha dësblàje, an valendze ‘d na fomna! ⁶Përchè ‘l guerié poderos a l’é pa stàit sversà da ‘d giovo pien ëd fòrsa, e gnanca patlà da fieuj ëd titan, nì d’àut gigant a l’han drocalo, ma Giudita, la fija ‘d Merari: a l’ha dësarmalo con la blëssa ‘d sò visagi. ⁷Për liberé Israel da l’angossa chila a l’ha chità soa vesta da vìdoa, a l’é profumasse ‘l moro, ⁸e a l’é coefasse ‘d na coron-a ij cavej; A l’é vestisse ‘d lin për sedùe ‘l nemis. ⁹Soe sàndole a l’han anciarmà ij sò euj, soa blëssa a l’ha ‘mpërzonà sò cheur e ‘l sàber a l’ha tranciaje ‘l còl. ¹⁰Ij Persian a l’han tramblà dëdnans ëd sò corage, e soa fòrsa a l’ha sbaruvà ij Medi. ¹¹E mè pòpol acablà a l’ha bramà fòrt, e j’Assir a son ëstàit sesì dë sparm; ij mè pòver a l’han brajà e lor a son stane bolversà, a l’han crijà fòrt a j’àutri a son scapà. 12 Da pusil a l’han passaje da part a part, tanme disertor a l’han trapassaje con flecie, a son mòrt sota j’armeje ‘d Nosgnor. ¹³«I andrai a canté a Nosgnor na càntica neuva: Signor, ti ‘t ses glorios e grand, Toa potensa a l’é na maravija, as peul pa vince. ¹⁴Che tute toe creature a sio pronte a servite, ti ch'it l’has mach da parlé përchè tut a esista, ti ch'it l’has mandà tò Spìrit për feje. Gnun a peul arviresse a toa paròla. ¹⁵Le montagne e ij mar a trambleran su soe fondamenta, ròch e priòch a s’ëslingueran tanme sira, ma coj ch’a l’han tëmma ‘d ti,a podran sempe conté con tò amor. ¹⁶Ël përfum agreàbil d’un sacrifissi a l'é bin pòch për ël Signor, la grassa ‘d n’olocàust a l’é pa pro për ti. Ma col ch’a rëspeta Nosgnor a l’avrà na grandëssa duràbla. ¹⁷Maleur ai pòpoj ch’a s’àusso contra 'd nòstra gent! Nosgnor Onipotènt a-j castijerà ‘nt ël di dël Giudissi: feu e verm a dvoreran le carn ëd lor, e a brameran ëd dolor për sèmper».

¹⁸Rivà a Gerusalem a son andàit a adoré Nosgnor. A son purificasse, a l’han smonù ëd sacrifissi complet, d’oferte volontàrie e d’àutri don. ¹⁹Giudita a l’ha armëttù al templi, tùit ij parament d’Olofernes che ‘l pòpol a l’avìa daje. Ël ridò ch’a l’avìa pijàit da la stansia da let d’Olofernes, tanme oferta sacrà a Nosgnor. ²⁰Për tre mèis la gent a l’ha selebrà la vitòria a Gerusalem aranda dël leu sant dël templ, e Giudita a l’é restà con lor.

Mòrt ëd Giudita

²¹Passà coj di, a son tornasne tùit a ca soa. Giudita a l’era tornà a Betulia ‘ndova ch’a l’é andàita anans a vive ant la soa proprietà. Tant che a l’ha vivù soa ‘rputassion a l’é spantiasse për tut ël pais. ²²A l’ha avù vàire pretendent ch’a l’avìo maitass ëd mariela. Ma chila a l’ha mai pì vorsù acasesse e gnun òm a l’é mai pì avzinasse a chila apress che sò marì Manasse a l’era mòrt e stàit sotrà con soa gent. ²³Giudita a l’é rivà motobon an là d’età. A l’ha mach sèmper abità la ca ‘d sò marì fin-a a la bela età ‘d sentessinch ann: anans ëd meuire a l’ha conceduje la libertà a soa sërvanta ; apress a l’é mòrta a Betulia e a l’han sotrala ant ël camp ëd la balma ch’a fasìa da tomba dcò për sò marì. ²⁴La gent d’Israel a l’ha fàit sèt di ëd deul për chila. Sèmper anans ëd meuire, Giudita a l’avìa distribuì tut lòn ch’a l’avìa an tra ij parent pì davzin ëd sò marì Manasse e ‘d soa pròpia famija. ²⁵Fin-a che Giudita a l’é stàita an vita, e motobin ëd temp apress, mai pì gnun a l’é ancalasne d’anchieté j’Israelita ^[16].

1. valadì l'Elimàide, provinsa oriental dij Persian.
2. Olofernes e Bagoas(Giudita 12:11) a son nòm persian.
3. ambelessì i seguitoma 'l test aramaich sirìach: ij test grech a l'han "teritòri".
4. A l'é pa dàit da savèj cheicòsa 'd pì dë ste doi sità. As capiss mach che Betulia a fussa an posission strategica 'nvers la Giudèa.
5. Concet butà n'evidensa dël "nen conformism ebràich"(cfr Éster 3:8).
6. Për mojen ëd l'Aleansa tut Israel a l'é "Sacrà a Nosgnor" valadì "sernù,separà për Chiel".
7. la volgata a l'ha sentevintmila.
8. Valadì: "la giudèa".
9. A la létera, "dësloàje la cingèja", valadì avèj relassion sessuaj.
10. Scrùpoj ëd Giudita an sij precèt ëd la lege.
11. Valadì: Achior a l'ha rason, e la condòta dij Giudé a l'é discutìbila.
12. Ant la Bibia ij disné a son amportant: ij pì grand aveniment, tanme dcò Éster, a 'ncàpito cand as sin-a.
13. La volgata latin-a a l'é diferenta an sti vërsèt da la version greca o sirìaca.
14. A simbolégia la riabilitassion dj'Amonita.
15. Se ij branch a son na costuma ebràica, ancoronesse 'd feuje a l'era na mòda elenìstica.
16. Conclusion fin-finala ch'a podrìa memorié cola dij Giùdes.