Lòn ch’a l’é la Bìbia

Introdussion

La Bìbia a l’é ‘n lìber ch’a conten dzortut lòn che Nosgnor Dé a l’ha arvelà ‘d Chiel a l’umanità e Sò rapòrt con la gent. A l’é nen primariament un lìber dë stòria, ma Sò rendicont ëd coma che Chiel a l’é relassionasse con ëd përsone e ‘d nassion e a riguarda ‘l mond modern tant coma ch’a riguardava l’época anté ch’a l’è stàita scrivùa.

A l’é nen primariament un lìber ëd siensa, ma a l’é pa an contradission con un qualsëssìa fàit sientifich provà. Cheidun-a ‘d soe afermassion a mostra na conossensa dël mond ëd la siensa che lë scritor a l’avrìa pa podù savèj sensa n’arvelassion divin-a.

A l’é nen primariament un lìber ëd filosofìa. Da gnun-e part a buta an discussion l’esistensa ‘d Dé. Pura, ël Dé ch’a arvela a l’é stàit conossù an manera përsonal da vàire dle ment le pì grande ch’a-i sìo mai stàite, tant coma da milion ëd përson-e ordinàrie. La Bìbia a parla a përson-e ‘d minca sòrt, da le pì sempie a le pì sofisticà, conform al livel che mincadun a peul comprende.

Ël Testament Vej

Stòria

Ij lìber ëstòrich dël Testament Vej (da Génesi a Éster) a conto la stòria ‘d Dé e ‘d Sò pòpol. Ant le prima pàgine dla Génesi i lesoma ‘d coma che Dé a l’ha creà l’univers antregh dij pianeta, dle stèile e dle galàssie, creà la vita an sël pianeta Tèra e stabilì l’umanità ant un ambient përfet, adat a soa vita. La stòria dla dzubidiensa dl’umanità a Dé e ‘d lòn ch’a l’é arzultane: mòrt, maladìe, violensa, dzòrdin e dëscontenta; a l’é contà për ël mojen ëd la vita ‘d përson-e e ‘d nassion ch’a son vivùe ant ël Vzin Orient. Ël rendicont ëstòrich ch’a l’é dàit a l’è coroborà da d’àutri stòrich ëd col temp-là e da ‘d preuve archeològiche armarcàbil dëscorvùe ant ëd temp pì recent.

Poesìa e saviëssa

Costa part (da Giòb al Càntich ëd Salomon) a comprend d’orassion e ‘d làude, amor e gòj, dësperassion, dubi, ràbia mèra, ël veuid ëd na vita sensa Dé e, an constrast fòrt, fede ch’a trionfa l’ora che Nosgnor a l’é pijà an débita considerassion ant la vita ‘d minca di.

Professìa

Costi 17 lìber (da Isaìa a Malachìa) a son la Paròla ‘d Nosgnor adressà a sò pòpol. Ij profeta a parlavo soens ëd giudissi e ‘d dësgrassie, ma a nunsio ‘dcò dla vnùa dël Mëssìa për salvé l’umanità da le conseguense ‘d soa dzubidiensa e për smon-e na relassion arnovà con Dé.

Ël Testament Neuv

Stòria

Ij quatr evangej e ‘l lìber dj’At dj’Apòstoj a conto dla nassensa, vita, mòrt e arsurression ëd Gesù Crist e soa significassion për tùit ij member ëd la rassa uman-a. A conto coma che Dé a l’àbia amà ‘l mond ch’a l’ha creà, visadì an mandand sò Fieul ùnich ant la forma dl’òm Gesù për salvé dal castigh ëd la mòrt eterna e da la misèria tuti coj ch’as arpentisso dai sò pecà e as fido mach a Soa Përson-a e euvra ‘d redension.

Malgré tute le varision, agiut e speransa che Gesù a l’ha portà a csì tante përson-e, la pì part ëd la gent a l’ha arfudà Chiel e Sò mëssage, e a l’ha fàit an manera ch’a fussa massà. Tutun, Dé a ‘ha arportalo a la vita tre di pì tard e a l’é stàit vëddù da senten-e ‘d përson-e durant un perìod ëd quaranta di anans ch’a fussa arportà an cel. Costi fàit ëstòrich a son bin documentà da jë stòrich ëd col temp-là.

Lë spantiament ësbalorditiv ëd la fede cristian-a, e vàire përsecussion e sagrin che ij sò dissèpoj a l’han patì, a son ëdcò contà ant ësti lìber.

Litre

Le 21 litre da Roman a Giuda a fornisso d’amaestrament e 'd guida. A son ëstàite scrite për dëspieghé la dotrin-a cristian-a e corege le debolësse e j’eror fàit dai prim cristian, ma ancora ancheuj a son ëd ciàira rilevansa.

Profëssìa

L’ùltim lìber a l’é l'Arvelassion. A conta ‘dcò ‘d fàit ch’a son ancora da capité coma part ëd ij propòsit ëd Nosgnor për salvé la rassa uman-a. A dëscriv l’avnì dël pòpol ëd Dé ant ël mond neuv ch’a sarà creà e la dësfàita final ëd Sàtana e dël podèj dël mal. A rinfòrsa j’amonission ëd la Bìbia antrega riguard a le conseguense d’arfudé la lus e l’amor.

Sicoma che lòn ch’a l’era preanunsià ant ël Testament Vej riguard a Gesù a l'é compisse pròpi coma ch’a l’era stàit profetisà, ij cristian ch’a-j dan valor e rispèt a la Bìbia coma Paròla ‘d Nosgnor, a vardo anans con ëd susta granda a l’artorn promëttù ‘d Gesù an sla tèra. Antlora Chiel a butrà a l’esecussion Sò giudissi contra ‘l mal e a darà na speransa neuva e pas a cost mond sagrinà.

Soa composission

La Bìbia a l’é na colession ëd 66 lìber diferent e litre, scrivùa durant un perìod ëd 1500 agn apopré fin-a a sent agn apress ëd la mort e arsurression dël Crist. A l’é spartì ant ël Testament Vej (ij prim 39 lìber) e ‘l Testament Neuv (j’ùltim 27 lìber). Ël termin “Testament” a veul dì “Pat” o “Aleansa”. Parèj che l’Aleansa “antìca” a l’é stàita completà da la Neuva.

La Bìbia a l’é arzistùa a la preuva dël temp, la preuva la pì granda ‘d tuta la leteratura ch’a-i sia ant ës mond. A l’é stàita completà scasi 2000 agn fà e a l’é ancora lesùa pì che ‘d minca n’àutr lìber an circolassion e da ‘d gent ëd colture e lenghe le pì diferente. A l’é ancora ‘l lìber ël pì vendù ant ël mond. La Bìbia, o ‘dcò mach vàire soe part, a son ëstàite an efet voltà an pì che 2.300 lenghe e dialèt e, adess ëdcò an piemontèis.

Soa ispirassion

Coma minca n’àutr lìber, la Bìbia a l’é stàita scrivùa da d’òm ma, a diferensa da j’àutri lìber, a l’é stàita progetà e guidà da Dé da l’inissi a la fin. Cand che ij cristian a diso che la Bìbia a l’é “ispirà”, a veulo dì che Dé a l’ha comunicà Sò mëssage për ij mojen che Chiel a l’ha sernù com autor.

Sò autor divin

La Bìbia a fortiss che Dé a l’é sò autor ùltim e ij cristian a chërdo che la Bìbia a l’é Paròla ‘d Dé përchè Nosgnor Gesù Crist a chërdìa che a l’é parèj. Chiel as arferìa al Testament Vej an Sò amaestrament.

An tùit ij cas Soe paròle a mostro che Chiel a chërdìa an soa vrità stòrica e autorità divin-a. Vardé sì tre pass ch’a mostro lòn che Gesù a chërdìa a propòsit dël Testament Vej, ciamà dai Giudé “La Lege e ij Profeta”.

Maté 5:17-19. Ambelessì Gesù a armarcava l’autorità dla Lege.
Luca 24:27. Ambelessì Gesù a armarcava ‘l Mëssage dij Profeta.
Gioann 5:39-4. Ambelessì Gesù a në parlava coma coj scrit ch'as arferisso a Chiel midem coma a la sorgiss ëd la vita eterna.

Gesù a l’ha ‘dcò butà ‘l cacèt ëd Soa autorità ant ël Testament Neuv anans ch’a fussa scrivù:

Maté 28:19-20. Ambelessì Chiel a l’ha comissionà Sò dissépoj a mostré a tute le nassion “Tut lòn ch’i l’hai comandave”. Sossì a sarìa pa stàit possibil sensa na registrassion ëscrita.
Gioann 14:26. Ambelessì Chiel a l’ha promëttù che lë Spirit Sant a l’avrìa arportà a soa memòria ‘d lor “Tut lòn ch’i l’hai dive”.
Gioann 16:12-14. Ambelessì Chiel a l’ha promëttù che lë Spirit Sant a l’avrìa mostraje ‘d ròbe che antlora lor a l’ero nen pront a comprendje, ma ch’a l’ero na part essensial ëd Sò mëssage

Parèj, chërde che Gesù a l’é ‘l Fieul ëd Dé a veul dì chërde a l’autorità divin-a ‘d Sò mëssage.

Pì ’d lòn l’apòstol Pàul a l’ha scrit: “Tuta la Scritura a l’è ispirà da Nosgnor” (2 Timòt 3:16) e a l’é ciàir da 2 Pero 3:16 che l’apòstol Pero a considerèissa jë scrit ëd l’apòstol Pàul coma part ëd la Scritura Santa.

Sò autor uman

La Bìbia a l’é stàita scrivùa da vàire autor ch’a son vivù e a l’han ëscrivù an vàire pais e temp. Lor a l’avìo dë stil ëd vita diferent e capacità diverse. Un a l’ha scrivù dë stòria, n’àutr na biografìa, n'àutr ëd teologìa, n’àutr ëd poesìa, e n’àutr ancora ëd profëssìa. Vàire ‘d lor a l’han ëscrivù ‘d filosofìa, e vàire ‘d conte d’aventure, viagi e stòrie d’amor, ma tuti lor a l’ero ispirà da Dé.

La pì part ëd lor a l’avìo gnun contat j’un con j’àutri e gnun-a manera ‘d savèj cand che ij sò scrit a sarìo stàit butà ansema ant un lìber ch’a sarìa stàit completà, e tuti concordant da la mira dotrinal e profética.

Soa unità ‘d sogèt

An lesend ij 66 lìber ëd la Bibia as peul armarché soa unità. La Bìbia a l’é n' ùnich lìber antregh e gnun-e ‘d soe part a l’é completa sensa j’àutre.

Ël sogèt ëd la redension ëd l’umanità a l’é dësvlopà për tut ël Testament Vej con pòpoj e nassion. Ant ël Testament Neuv tut lòn ch’a l’era stàit preanunsià anans ant ël Testament Vej a dventa na realità viva e anciarmanta.

La Veja Aleansa a l’é “n’’Aleansa ‘d Lege”, e la Neuva Aleansa a l’é “n’Aleansa ‘d Grassia”, l’un-a a men-a a l’àutra (Galat 3:17-25). Ël vej a treuva sò compiment ant ël Neuv; ël Neuv a l’ha soe rèis ant ël Vej.

Soa influensa moral

La Bìbia as tira nen andré dal presenté le debolësse e ij pecà ‘d cheidun dij sò eròe, ij sò përsonagi ij pì amportant, ma a mostra ‘dcò ‘l criteri moral pì àut ëd la stòria, col ëd la vita ‘d Nosgnor Gesù Crist.

Cost lìber a l’ha costantement dësfidà e trasformà la vita dij sò letor.

Ant la serimonia dl’ancoronassion dij rè e dle regine britanniche fin-a 'l di ancheuj a l’é presentà al monarca na còpia dla Bìbia con ëste paròle:

“It presentoma cost lìber, la còsa pì ‘d valor che cost mond a peussa përmëtt-se. Ambelessì a-i é la saviëssa. Ambelessì a-i è la Lege real. Costi-sì a son j’oracoj ‘d Dé”.

Coste-sì a son ëd paròle vere e significative.

Cost lìber a l’ha la potensa nen mach d’anformé, ma ‘dcò d’arformé e trasformé ‘d vite. Për ël mojen ëd soa influensa, un gran nùmer ëd përson-e a l’han arseivù ‘d fòrse neuve, un propòsit për soa vita ch’as peul nen bate. A l’ha portà ‘d benedission a milion ëd përsone an tut ël mond e an tùit ij temp.

Soa origin a l’é dzornatural, soa durata eterna, soa autorità divin-a e ch’a peul nen falì, soa significassion a peul nen andé a la fin, ij sò letor a son universaj, soa arvelassion ùnica, sua aplicassion përsonal e sò efèt potent.

A l’è dàita a vojàutri an costa vita, a sarà dovertà ant ël di dël giudissi e stabilìa për sèmper. Vnì a la Bìbia con rispèt, les-la con riverensa, frequentement, lentament, ant ëspirit ëd preghiera.

"Gesù a l’ha ‘dcò fàit an presensa dij sò dissépoj vàire d’àutri miràcoj, ch’a son nen ëscrit ant ës lìber-sì. Ma ste còse-sì a son ëscrite përchè i chërde che Gesù a l’é ‘l Crist, ël Fieul ëd Nosgnor e che, an chërdend, i l’abie la vita an sò nòm" (Gioann 20:30-31).