La Bibia piemontèisa/Lòn ch'a l'é
| ←Stòria | La Bibia piemontèisa Presentassion |
La volgarissassion dla Bibia→ |
Lòn ch'a l'é la Bibia
[modifiché]La Bibia a l’é ‘n lìber. A podrìa consideresse na colession, n’archeuita ‘d lìber butà ansema ant un volum ùnich e majestos. Un lìber a l’é fàit pr’ esse lesù. Da cost pont ëd vista la Bibia a l’é coma tùit j’àutri lìber. La Bibia, contut, a l’é nen coma ‘n qualsëssìa àutr lìber. La Bibia a l’é ‘l Lìber dij Liber. Ëd sòlit i ciamoma la Bibia la sacra o santa Bibia. Soa santità i la trovoma ant soa natura d’esse “cheicòs d’àutr”. A l’é ‘n lìber sant përchè a trapassa, a va oltra, a sta dzora, a trassend ògni àutr lìber. A l’é santa përchè sò autor ùltim a l’é Nosgnor. A l’é santa përchè sò mëssage a l’é sant. A l’é santa përchè sò contnù a l’é antèis ëd rendne sant.
La Bibia a l’é ‘n lìber ispirà, Costa ispirassion, contut, a va bin dëdlà ‘d coma, ant ël parlé comun, a podrìo esse ispirà dj’artista. La Bibia a smon-a da pì che d’idèje ancreuse, da pì che ‘d sapiensa uman-a. A l’é ciamà “ispirà” nen për motiv ëd soa manera dzornaturala d’esse stàita trasmëttua a dj’autor uman, ma për motiv ëd soa origin, ëd soa sorgiss, l’é a dì Dé. Parèj, për la Bibia a sarìa pì giust dì “espirà”, visadì “mandà fòra” da Dé, tanme d’aria dai polmon, o “possà” com a ch'a fà ‘l vent cand ch’a bofa contra la vela ‘d na barca për fela bugé ant na diression. La Bibia a l’é nen mach un lìber rësguard ëd Dé; a l’é lìber da Dé. A l’é për lòn che la Cesa a confëssa ch’a l’ha fiùsa che la Bibia a sia përdabon la “vox Dei” la vos génita ‘d Dé.
La Bibia a l’é normativa. La Cesa a l’ha diciarà che la Bibia a l’é “la Nòrma dle nòrme e sensa nòrma”. Na nòrma a l’é na régola, na diretiva, un criteri, na cana për ëmzuré, un méter: për sò mojen tut ël rest a l’é mzurà, valutà, giudicà. I poduma ‘d sicur dovré ‘d criteri inferior, pì bass, për regolé nòstra vita, ma tute cole régole a son da subordiné, da sogetesse, a lë Scritura. Esse “la Nòrma dle norme” a veul dì d’esse la nòrma superlativa, pì àuta, ël criteri ch’a mzura minca àutra nòrma. La Bibia a l’é nen mach “la prima an tra j’egual” - a l’ha gnun-a parità, ugualiansa con d’àutri criteri. Tanme Gesù Crist a l’é esaltà coma “Sgnor dij sgnor e Rè dij rè”, parèj is sogetoma a Soa Paròla coma la Nòrma dle nòrme, ël criteri dla vrità e l’ùnica régola për ël pòpol ëd Dé.
Dé a l’é ‘l Signor dël cél e dla tèra, e mach Chiel a la ‘l drit ëd impon-e d’obligassion assolute a Soe creature. Chiel a fà sossì për ël mojen ëd Soa Paròla scrita. J’Arformator dël sécol ch’a fà sëddes a arconossìo costa autorità ùnica dla Bibia, e a l’han formà ‘l mòt “Sola Scriptura” (mach la Scritùra). J’Arformator a meprisavo nen j’àutre autorità, né lor a arnegavo ël valor dla tradission o dij crédo, ma a n’armarcavo la diferensa: la Bibia a l’é “l’ùnica e pì àuta régola ‘d fej e ‘d pratica ch’a falissa mai”.
Nosgnor a ciama minca cristian a cudì la giustissia, lòn ch’a l’é giust dë 'dnans a Dé. Nòstra fiusa a l’ha da esse tanme cola ‘d na masnà anvers sò pare e soa mare, ma nòstra anteligensa, nòstra abilità d’antende, ëd comprende, a l’ha da esse madura, fàita. Na tal fiusa e anteligensa a comprend l’esigensa ‘d studié la Paròla ‘d Dé. Ël dissépol génit a medita, a pensa ancreus a costa Paròla “neuit e dì”, a na resta sèmper an companìa e a dëscor con chila. Nòst but a l’é da pì che la conossensa; a l’é saviëssa e ‘l frut ëd n’ubidiensa “drinta e fòra”.
Ël cristian génit a aceta la Fede cristian-a coma ch’a l’é esprimùa ant ij Crédo ecuménich e chërdùa dai cristian daspërtut. La Bibia a l’é l’autorità màssima, la pì àuta për la fej e la condòta. Le paròle dla Bibia a son vere e sò mëssagi a l’é potent. A trasmët la promëssa ch’a faliss mai ëd Dé, sò Autor. Cole paròle a artorno mai andarera veuide. A son nen “paròle al vent”, ma a realiso, a compisso sèmper ël propòsit antendù.
La Confession ëd fej 'd Westminster a diciara parèj:
I. Le Scriture Sante
1.1 Combin che la lus ëd natura, e j'euvre dla Creassion e dla Providensa a manifesto 'd manera ciàira la bontà, la sapiensa e la potensa 'd Dé, tant che gnun a podria giustifichesse e dì d'avèjlo nen vëddulo, lòn a l'é nen pro për dé cola conossensa 'd Dé e 'd Sò volèj ch'a l'é necessaria për la salvëssa. A l'é për lòn ch' a l'é piasuje a Dé d'arvelé Chiel midem e fé conòsse Sò volèj a Soa Cesa an motobin ëd ocasion e 'd manere. Dòp, për mej guerné e propaghé la vrità, për deje na pì sicura protession[1] e për ël confòrt dla Cesa, contra la corussion ëd la carn e la malìssia 'd Sàtana e dël mond, Dé a l'ha dàit tuta cost' arvelassion an guerna a la scritura. A l'é sossì ch' a rend le Scriture Sante màssim necessarie, përché Dé a l'ha pì nen servisse dle manere che prim' a l'avìa d arvelé Sò volèj a Sò pòpol.
1.2 Sota 'l nòm ëd Scriture Sante a son ora contnù tùit ij liber tant dël Vej coma dël Neuv Testament, ch'a son costi-sì:
Dël Testament Vej: Gènesi, Èsod, Levìtich, Nùmer, Deuteronòmi, Giosué, ij Giùdes, Rut, prim e second liber ëd Samuel, prim e second lìber ëd ij Rèm prim e second lìber ëd le Crònache, Esdra, Neemìa, Ester, ël lìber dla sapiensa, Giòb, ij Salm, ij Proverbi, Ecclesiaste, Càntich ëd ij Càntich, Isaia, Geremia, le Complente (Lamentassion), Esechiel, Daniel, Osèa, Gioel, Amos, Abdìa, Giòna, Michèa, Nàom, Abacuch, Sofonìa, Aggèo, Sacarìa, Malachìa.
Dël Testament Neuv: Maté, March, Luca, Gioann, j'At dj'apòstoj, Litra ai Roman, prima e seconda litra ai Corint, ai Gàlat, a j'Efesin, ai Filipèis, ai Colossèis, prima e seconda litra ai Tessalonicèis (1 Te), prima e seconda litra a Timòteo, a Tito, a Filémon, a j'Ebreo, ëd Giaco, prima e seconda litra 'd Pé, prima, seconda e tersa litra 'd Gioann, ëd Giuda, Arvelassion..
Tuti costi liber-sì a son dàit për ispirassion ëd Dé për esse la régola dla féj e dla vita[2].
1.3 Ij liber che 'd sòlit a son ciamà apòcrif[3], a son nen inspirà da Dé e a son pa da consideresse na part dël cànon ëd la Scritura. Për lòn, a deuvo nen otnì d'autorità ant la Cesa 'd Dé, né esse aprovà o dovrà 'd pì 'd lòn ch'a sìa 'n qualsëssìa àutr ëscrit uman.
1.4 Ël motiv përch' i consideroma la Scritura Santa n'autorità, visadì ch'a-j dovoma fiusa e osservansa[4], a l'é nen përché cheidun o na cesa a l'àbia stabililo[5], ma përchè Dè, sò Autor, ch'a l'é vrità Chiel médesim, a l'ha fàit an manera ch'a lo dventèissa. A l'é parèj ch'i l'arsèivoma coma Paròla 'd Dé,
1.5 A son tante le rason ch'a peudo portene a avèj n'àuta reverensa e stima dle Scriture sante: la testimoniansa ch'a na dà la Cesa e l'autëssa dla materia tratà, la fòrsa e 'l bon efet ëd soa dotrin-a, la majestà 'd sò stil, l'armonia ëd soe part, ël bu dël tut (ch'a l'é dé glòria a Dé), ël ciair mostrament ch'a dà dl'ùnica vìa ch'a pòrta a la salvëssa dl'òm, soe tant' àutre ecelense incomparabij, tuta soa përfession. Tut sòn a l'é già na preuva bondosa ch'a son Paròla 'd Dé. Epura, pien-a përsuasion e sicurëssa ch'a son vrità anfalanta e ch'a l'han n'autorità divin-a, an ven mach da l'euvra interna dlë Spirit Sant ch'a na rend testimoniansa për e con la Paròla an nòstri cheur.
1.6 L'antregh volèj[6] 'd Dé, col ch'a riguarda lòn ch'a l'é necessari për Soa glòria[7], la salvëssa dj'uman, la fede e la vita, a l'é o contù espress ant la Scritura, o a peul ess-ne derivà coma na conseguensa [8] bon-a e necessaria. As peul nen fene 'd gionte, né për pretèise neuve arvelassion dlë Spirit, né apeland-se a 'd tradission uman-e. Con tut lòn, për comprende ai fin ëd la salvëssa lòn ch'a l'é 'rvelà ant la Paròla, i arconossoma ch'a l'é necessaria l'anluminassion interna dlë Spirit Sant. A-i resta 'd chestion ch'a son comun a le assion uman-e e a la società, e ch'a riguardo 'l cult ëd Dé o 'l meinagi dla cesa, ch'a peudo esse regulà a la lus ëd la natura e dla saviëssa cristian-a, conforma a le régole generaj dla Paròla, ch'a dovran sèmper esse rispetà.
1.7 Lòn che la Scritura a conten a l'é nen sèmper dël tut ciàir daspërchiel e për tuti coj ch'a la leso; contut, lòn ch'a l'é necessari da esse conossù, chërdù e osservà ai fin ëd la salvëssa, a na i-è tant proponù e spiegà ëd manera ciàira, ant un pòst o n'àutr ëd la Scritura, che nen mach ij savant, ma 'dcò coj ch'a l'han nen ëstudià a peudo pro comprendlo con ëd mojen ordinari.
1.8 Ël Testament Vej an ebraich, ch'a l'é la marelenga (ël vernàcol) dël antich pòpol ëd Dé, e 'l Testament Neuv an grech, che, ant ël temp ëd soa composission, a l'era la lenga la pì conossùa an general fra le nassion, essend stàit ispirà an manera direta da Dé e, per sò special soagn e providensa, conservà pur e incontamnà an tùit ij temp, a son për lòn autèntich. Cole Scriture a son l'istansa ùltima che la Cesa a deuv apelesse an tute le controversie 'd religion. Tutun, përchè coste lenghe originaj a son nen comprendùe da tut ël pòpol ëd Dé, ch'a l'ha 'l drit e l'interesse a le Scriture e ch'a l'é comandà 'd lesje e scandajeje ant la tëmma 'd Dé, (për lòn) a deuvo esse voltà ant la lenga parlà dal pòpol (ël volgar) ëd minca nassion anté ch'a-j rivo, parèj che la Paròla 'd Dé, butà ant ël leugh d'onor an minca ca e lesùa da tùit, a peussa mné a cola adorassion e a col servissi 'd Dé ch'a-j sìa agradì e, për la passiensa e dla consolassion ch'a dan le Scriture, a peussa avèj la speransa.
1.9 La régola d'interpretassion dla Scritura ch'a faliss mai a l'é la Scritura midema. Cand ch'a ven fòra na question ch'a rësguarda 'l sens pien e ver d'un qualsëssìa test ëd la Scritura (ch'a l'é mai mùltip ma unich) as peul scrutinelo e comprendlo da àutri test ëd la Scritura ch'a parlo pì ciàir.
1.10 Ël giudes màssim ch'a l'ha da esaminé tute le controversie an materia 'd religion e tùit ij decret dij concili, d'opinion dë scritor antich, dotrine uman-e e spirit privà, e dont le sentense i podoma pasiene, a peul nen esse d'àutri che lë Spirit Sant ch'an parla për ël mojen ëd le Scriture.