Edoardo Ignazio Calvo

Edoardo Ignazio Calvo (1773-1804)

Ël prof. Sergi Gilardin an parla d'Ignassi Calvo Ël prof. Sergi Gilardin an parla d'Ignassi Calvo

Ël médich Edoard Ignassi Calvi, nà a Turin dël 1773 e mòrt ëd tifo dël 1804 antramentre ch’a cudìa ij sò malavi a l’ëspidal ëd San Gioann a Turin, a l’é ’d sigur un dij nòm ij pì grand ëd nòstra literatura (e pa mach dij sò temp). Soa produssion poética, tuta ampërgnà da ’d sentiment giacobin e anti-religios d’arvangia pr’ël ters ëstat visavì dij nòbij e dij prèive, a va dal 1796 fin-a al 1804 e (oltrapì d’àutre composission, an pròsa e poesìa, an fransèis e an italian) e a comprend:

Fàula 10
Canson quasi poética pr’ël matrimòni ’d tòta Teobalda Turinet con l’intendent Morand (anté ch’as treuvo ij vers motobin famos e programàtich: ognidun ant sò vilagi / dev avèj la gelosìa / d’ëspieghesse ’nt sò linguagi, vv. 62-64)
Passapòrt dj’aristocrat
L’aurora dla libertà piemontèisa • Campan-a a martel pr’ij piemontèis
Sairà dij piemontèis
Sui prèive
Folìe religiose (un poemet an otave an tre cant)
A un scolé ’d Zenon
Al sò amis compare Tòni dà ’l bondì barba Giròni
Contra ’l médich Archin
Su le fije d’arforma
Fàule moraj (dódes fàule poétiche an tërsin-e, con protagonista 'd bestie o ‘d figure alegòriche, ch’a-j dan ël prinsipi a ’n géner ch’a sarà motobin avosà an nòstra literatura)
Su la vita ’d campagna
Ritrat dël cont Ciavarin-a
Petission dij can a l’ecelensa Ministr dla Poliss
Stanse a mëssé Edoard
Avis al pùblich
A-i ven për tùit la soa ossia l’Artaban bastonà (na comedia an doi at).
Ël balon volant e le grùe

E. Calvo a l'é stàit un dij mej ëscritor piemontèis ëd sempe. A l'era nàit dël 1773 a Turin da na famija d'adoss monfrin-a, e a l'era stàit anciarmà da la literatura fin-a da la prima età masnà. A l'avrìa vorsusse dediché a le litre, ma sò pare, ch'a l'era un médich, a l'ha forsalo a studié medzin-a. Calvo a l'ha riessù bin an sua profession: la fama ch'a l'é fasse a l'ha compagnalo ben dëdlà 'd soa mòrt. Ma ancheuj nojàutri i lo arcordoma për soa poesìa e sò amor për la lenga piemontèisa, che chiel a l'é stàit un dij prim a deje na fiusa total e completa: an efet E. Calvo a fasìa part ëd col moviment d'inteletuaj ch'a sugnavo 'd fé 'd nòst idiòma na lenga dë stat; la burian-a dl'Arvolussion fransèisa a l'é dëscadnasse franch ant ël mentre che 'l debat an sl' ufisialission dël piemontèis a l'era dventà bin serios. Apress, j'inteletuaj piemontèis a son virasse viaman pi anver la coltura italian-a (armanch fin-a al Neuvsent, sécol ch'a l'ha vëddù l'arnàssita 'd nòsta coltura). Edoard Calvo a l'ha scrivù 'd poesìe satìe 'd patriotism piemontèis, malinconìa, amor ëd la natura e tenerëssa uman-a. A l'é mòrt, an soagnand ij malavi 'd colera dl'ospidal turinèis ëd San Gioann (ch'a l'han tacaje 'l mòrb). Antrames soe euvre, scrite ant un piemontèis fiamengh, i podoma arcordé le Fàule Moraj - sò ciadeuvra -, la Petission dij Can, l' Artaban Bastonà, l' Òda an sla Vita 'd Campagna; le Folìe Religiose e l' Epitalam an onor ëd Teobalda Turinet, anté che'l giovo poeta a fortiss pien d'orgheuj: "voi i savì (=seve) ch'a l'é mia mòda 'd parlé sempe piemontèis! Ognidun an sò vilage dev spieghesse an sò langage". A l'avìa mach trantun agn cand ël destin a l'ha portass-lo via.