Tojo Pegon/La bataja ëd la Assieta
La bataja ëd la Assieta: coj ch’a bogio nen (ël 19 ëd Luj 1747)[modifiché]
Për ij piemontèis a rapresenta la giojosa conclusion ëd la guèra s-ciopà ant ël 1740 an ocasion ëd l'incoronassion ëd Maria Teresa d'Austria e che a ved Fransa, Spagna e Prussia oponue a Austria e Inghiltèra.
Ël Piemont a intra an guèra dël 1743 al fianch ëd l’Austria e a ven quasi sùbit ocupà da le trupe fransèise/spagneule da la part ëd Coni. La resistensa oponua da la popolassion e dal esèrcit piemontèis a l’é motobin ferma e j'armade nemise a oten-o nen ij so obietiv.
Dël 1747 a ven dëscadnà n’ultima ofensiva për abate la difèisa piemontèisa: l’armada nemisa a 'rziga ’d penetré travers doe strà diferente. Antramentre la part pì granda dël esèrcit sota ël comand ëd ël general Las Minas a intra da la part ëd ël mar e a ocupa Nissa al Mar e San Remo, anté ch'a ven blocà da le trupe dël legendari general von Leutrum, na spedission ëd sinquanta batajon sota ij órdin ëd ël cavajer ëd Bellisle a ven mandà travers ël Monginevr con l’obietiv ëd calé an pianura e assedié Turin.
Ël pian ëd ël Bellisle a l’é col ëd schivié le doe valade dla Dòira e dël Chison difèise dai fòrt e ëd monté nopà an sla crësta dla Assieta, dòp d'avej eliminà le pòche difèise piemontèise e da sì marcé an sla spartiura, an profitand ëd le sime spianà, për arcalé anvers la val a le spale dle fortificassion ëd la Brunëtta o ëd Fenestrelle.
Le difèise piemontèise a son pronte: tut ël coston ëd la Assieta a l’é fortificà con un sistema’d trincerament e ëd ridòtte andoa a son piassà ij pochi canon che a-i son a disposission e con na serie’d muraje a sèch fabricà an manera da robaté an sij agressor. Le fòrse piemontèise, guidà dal Cont Cacheran ëd Brichèiras, a son tërdes batajon për un total ëd 7500 òmo, dont a fan part ëdcò ëd milissie 'd volontari dla val e 'd valdèis. La difèisa dël pont pì pericolos, la testa dla Assieta, a l’é dàita an guerna ai granatié dël batajon ëd le guardie sota’l comand ëd ël magior Paol ëd San Bastian. A quatr ore dla matin ëd ël 19 ëd luj ël general Bellisle a bogia sò esèrcit, con pì’d vintmila òmo e vàire baterìe’ canon, an spartiendlo an tre colòne për tenté na maneuvra’d argirament. La colòna sentral, sota ij órdin ëd ël maressial Arnault, a dev anvestì la front ëd la Assieta, cola’d snistra, comandà dal maressial Mailly, a dev taché ël Pian. A drita la colòna dël general Villemur a l’ha l’incàrich ëd afronté la difèisa dël Gran Serin e pijé a le spale tut ël camp trincerà. Quatà dal feu’d na baterìa’ canon ëd montagna ij fransèis a preuvo vàire assàut. Tanti a son svërsà dal cròl ëd ij terapien, dij autri a riesso a passé e a angagio na lòta còrp a còrp con ij difensor ëd la Testa e dël Pian ëd l’Assieta, che a resisto an manera disperà a la fòrsa dël nùmer. Dòp quàiche ora ’d combatiment, antant ch' a meuiro vàire àuti ufissiaj fransèis tra ij quaj ël fin-a Bellisle e l’Arnault, la colòna dël general Villemur a riva al Gran Serin e a taca. Ël cont ëd Brichèiras a ordina ai combatent ëd la testa dla Assieta ’d arpieghé an avend tëmma dël acentrament. Ël general Alciati con na parte dle trupe a va a deje na man e 'l cont ëd San Bastian a resta sol a difende la posission con pòchi soldà che giumai, terminà le munission, a combato con le baionëtte e con ij ròch. Ël general Alciati, quand a riva l'ordin ëd arpieghé a 'rfuda për tre vòlte, an rispondend con la frase dventà famosa:
Noi i bogioma nen[modifiché]
Dòp quàich temp ël Mailly e ël Villemur as artiro, përchè a l’é nen possìbil terminé la manuevra për la resistensa dij difensor. La vitòria, nen ësperà, a mena al artir dj' armade fransèise e spagneule da tut ël Piemont. La bataja dla Assieta a l’é giumai intrà ant la legenda ansema con le paròle dël cont ëd San Bastian, emblematiche ëd tut ël pòpol piemontèis.