Sergio Notario/A smija na fàula
A smija na fàula ma a l'é na stòria vera
[modifiché]An ëd temp brut coma coj ch’i vivoma, për tiresse un pòch su ’l moral i veuj conteve la fàula vera ch’i podrìo deje ’l tìtol: «FRA ROJ E ARBRON A TORNO A GASOJÉ TANTI BEJ OSEJ» Che bela fàula vera ch’a l’é cola ch’a son an camin ch’a scrivo coj ëd la Comun-a ’d Caris ant ël Vërslèis: un neuv e bel maisin. Un maisin con tute le piante ch’a son pròpi cole caraterìstiche dël Vërslèis. A son piante ch’a ten-o leugne j’erbe ch’a fan mach ëd ravagi e ch’a anciarmo e a dan ospitalità për fé le nià a d’osej ch’a stan për dësparì, coma le «garzette». Costa a l’é la dësfida che la Comun-a ’d Caris a l’ha ancaminà, travajand për destiné na part ëd la «Riserva Natural ëd la Garsaja» a un gròss progèt ch’a veul torna deje vita a un bòsch coma coj ëd na vòlta, quand che la Natura a-i pensava chila a tnì l’equilibri tra j’erbagi e le piante. Andrinta a sto neuv parch a son ëstàit creà dë spassi për le piante carateristiche dël Vërslèis coma le roj e le verne, piante che, coma i l’hai già dit, a ten-o leugn j’erbe ch’a fan mach ëd ravagi e ch’a peulo ’dcò dventé le ca ideaj për fé le nià dj’osej, coma coj che an italian as ciamo «garzette» e an piemontèis «lirun cit» o «egrëtta» coma ch’i l’hai trovà sël «Dizionario Zoologico» ëd Giacomo Giamello, Sorì Edizioni.
Ël Sìndich ëd Caris a l’ha dit che sto neuv maisin, andoa ch’a vivo ’d bes-ce e tante piante ’d na vòlta a sarà duvertà (quand che la vita sarà tornà normala) a le vìsite dla gent e dle scòle, vìsite compagnà për fé capì coma ch’a l’é important conservé la Natura coma ch’a l’era na vòlta.
Nen mach, ma a l’han intension ëd creé un gròss baciass e d’arpopolelo con tante ran-e, babi e sgnorëtte. Coste-sì, le sgnorëtte, a son ël mangé dle egrëtte, ma nen mach, lor a fan ëdcò feura le zanzare. A l’é donca costa na manera për torna buté ’n fonsion la chèin-a antrega dlë spicassament, coma ch’a j’era un temp e che adess a l’é rompusse, fasend sì che le zanzare a sio chërsùe pròpi tant, ansi tròp e a l’han portà ’d dani a tuta la pian-a ’d Versèj. Adess, ëdcò mersì a sto neuv maisin le còse a van mej. A-i é pròpi damanca d’andé anans trovand torna ’l giust equilibri dla Natura e për fé lòn a-i é damanca ’d fé torné an minca pòst tute le rasse ’d piante e ëd bes-ce e ’d bòje ch’a-i ero prima. La Comun-a ’d Caris, për fé sòn a l’ha catà un bòsch ëd piante davzin a la «Riserva Natural ëd la Garzaja» e a l’é pròpi lì ch’a l’é nassuje ’l prim tòch dë sto bòsch, ch’a smija pròpi un bòsch anciarmà coma col ëd le fàule o dle conte ’d na vólta.
Mi i spero che d’àutri a pijo esempi da coj ëd Caris, ch’a sarìa un-a dle manere për deje na man a sta pòvra Natura ch’i l’oma portà a ramengo, con tute le balengade ch’i l’oma fàit mach për vagné sempre ’d pì e nen pensand che chila a sarìa pijasse soa arvangia e ch’a l’avrìa fasse scoté an manera sostnùa, mandand noi a carte quaranteut e fasend-ne capì che o cambioma dàita o che sto mond andrà tut an póer!
A -i é mach da speré che jòmo a stago an sl’avis!