Sergio Donna/Al San Pàul, fòra dël dassi

Artorn

---

Al San Pàul, fòra dël dassi

Poesìa ispirà a un ver delit ëd crònaca nèira compì da në strop ëd giovo scapà da ca (antlora a-i ciamavo «ij baraba») ant ël prim di dl’ann dël 1876, ant j’anviron ëd na piòla postà pòch al dëdlà dla cinta dël dassi dla Bariera ’d San Pàul, un borgh turinèis che an coj ani a l’avìa ancora nen dëscoatà soa vocassion ovriera. A fene le spèise a l’era stàit Carlo Francese, ch’a stasìa an col borgh, e ch’a l’era acapitaje ’d passé dë ’dnans a cola piòla pròpi ’nt ël moment ch’a surtìo dal local coj «baraba», cioch për le bondose beivùe, pien ëd veuja ’d taché question e con ëd desideri ’d vendichesse da già ch’as artenìo ofèis da quàich resident an col borgh ant l’ocasion ëd n’àutra rusa. Ij set giovo – Severin Binelli, dit ël Sòp, Fransèsch Bertolin, dit ël Mòro, Luis Colombo, dit Bagat, Giusèp Gavazza, dit Guja, Morissi Allemandi, dit ël Biond dël Rubat, Gaspar Bea, dit Gasprin e Genio Casalegno , dit Cit – a j’ero peui stàit condanà, an Cort d’Assise a Turin, a ’d pen-e fra ij tre e ij des ani: la difèisa a l’era riessùa a feje concede d’atenuant për na probàbil cissa, capità prima da part ëd resident an Borgh San Pàul e restà nen conossù. Ëd cost episòdi, ch’a l’avìa fàit un bel pòch ëd rumor, as na conta ’nt ël lìber «Ombre, coltelli e scheletri / Due secoli di Torino noir» scrit da Milo Julini, Neos Edission, Turin, 2014.

… Al San Pàul, fòra dël dassi,
a j’arcòrdo ancora adess
coj afros moro dë stassi
dël cap d’ann ëd lë Stanteses…

A la piòla «Sal e Pèiver»
dla contrà dël Monginèiver
contadin, ovrié e magnin
a dësmentio ij sò sagrin.

Murador, fré e calié
sot la tàula a buto ij pé.
Lavandé, maslé, fagnan
a fan festa: a l’é cap d’ann.

Smija che tuti as veulo bin!
Set baraba moscardin
son setà al midem taulin:
bote stope e bicerin.

L’òsto a pòrta bote ’d vin.
A-i é Cit, Mòro e Gasprin,
a-i é ’l Sòp, Gucia e Bagat
e ’l Biondin (col dël Rubat).

Quaicadun son-a la viòla.
Canto, a brajo, a bèivo, a ciòco...
Peui a seurto da la piòla:
a l’han veuja ’d molé ’d còco.

«Quand ch’i veuj piché, i tërmolo!»
– crija Gasprin – «Mie man friciolo!»
Taco briga con Carlin
ch’a passava lì davzin.
Tuti a son fòra dij feuj.
Carlin bassa pa ij sò euj.
As na va, però… Contacc!
a lo blòca ’n brut cotlass.

Fòra dl’òsto co’ ij temprin
a-i é Cit, Mòro e Gasprin,
a-i é ’l Sòp, Gucia e Bagat
e ’l Biondin (col dël Rubat).

Për Carlin l’é na muraja
ël sèrcc s-ciass ëd la maraja.
L’é campasse ’nt la bialera.
A l’é spalia soa cera.

E a còl a-j son sautà
an molandje tre cotlà.
A lo lasso an mes al pra.
A Turin a son tornà.

L’han cucaje coj danà:
a le Neuve a son sarà,
a des ani condanà
ëd travaj dur e forsà…
Al San Pàul, fòra dël dassi,
coj afros moro dë stassi
dël cap d’ann ëd lë Stanteses
a j’arcòrdo ancora adess...

… Tuti j’ani a primavera
an sla riva dla bialera
lì tacà a cola piòla
sponta tënnra ancor na viòla…

Sergio Donna, Laeta carmina | Raccolta di poesie, Ël Torèt | Monginevro Cultura, Torino, 2014