Salve Valtingòjer/Coj dë 'd sà e coj dë 'd là/Scond at
Coj dë'd sà e coj dë 'd là
[modifiché]PRIM QUADER
[modifiché]La sen-a a l’è cola dël prim at an ca ‘d Ermes
Sen-a Prima
[modifiché]Ermes, Diego, Miriam, Sereno e Dante
Diego - (an pé davzin a na poltron-a come se a fussa pen-a intrà) Ma come a l’è andàita?
Ermes - (setà an sël sofà e tut sagrinà) Pòvra Gemma! La Jaguar a l’ha frenà a l’ùltim moment e chila a l’è pijasse paura, a l’ha fait un saut andarera, a l’è antrapasse ant lë scalin, a l’è cascà e a l’ha batù la schin-a e la testa.
Miriam - (setà an sla sponda dël sofà davzin a Ermes a-j carëssa ij cavèj come për consolelo) Scusme, Ermes, tesòr. I son sbaliame. A dovìa nen andé parèj.
Sereno - (an pé davzin al mòbilbar) Ma s’it l’has falo apòsta a frené a l’ùltim moment!
Miriam - Ma mi i vorìa mach sbaruvé Ermes!
Diego - A l’ha perdù sùbit conossensa?
Ermes - A l’ha pì nen dit na paròla. I l’òma ciamà la Cross Rossa e a l’han ricoverala d’urgensa a l’ospidal. Pòvra Gemma!
Miriam - E còsa i na savìa mi che cola andurmìa ‘d Gemma a andèissa a bate la schi-na e la testa an slë scalin.
Sereno - Magara it preferìe che a fussa stàit Ermes a bate la testa an slë scalin, nèh Miriam?
Dante - (rivand da fòra)
Bin dit Sereno. Brav, it l’has tacaje
përchè drinta a sò cheur Miriam sperava
che le piume Ermes a l’avrìa lassaje
për lë sbaruv e sì da noi a rivava.
Purtròp però l’afé mal a l’è andaje
che sì a rivrà chi meno a së spetava.
Miriam - A riva Gemma? Òh bin! Mej che gnente! Ch’a riva e peui i la penten-o mi da bin sta sbërnufia consolatris dij vidov!
Diego - Ma varda che destin! Al second dì ‘d matrimòni!
Ermes - (sagrinà, quasi piorand) Pòvra la mia sposi-na!
Miriam - (a-j da në s-giaflet an sij cavèj) Ti! I son mi la toa sposin-a!
Ermes - (as rangia ij cavèj che a son bogiasse)
Sereno - Pijtit’la nen Miriam! Quandi ch’it ses mòrta im ricòrdo che a l’ha dit’lo anche a ti ”Pòvra la mia sposin-a!”
Miriam - Ah sì? (sconsolà) Eh già, a l’ha mai avù tanta fantasìa mé Ermes!
Diego - Sent, ma chi a guidava la Jaguar?
Ermes - E chi a lo sa? A l’avìa ij fari abagliant anvisch che a më sborgnavo e peui i son sùbit precipitame a vëdde come a stasìa Gemma. Quandi che i son andàit a controlé a j’era pì gnun an sla vitura.
Diego - A sarà scapà mentre ch’it controlave le condission ëd Gemma.
Ermes - Lòn che i capisso nen a l’è ‘l përchè un làder as ruba na Jaguar, a fa ‘l mat për le strà e peui a la ripòrta andaré!
Diego - A sarà quaidun che a ‘l l’ha sù con ti!
Ermes - E chi? Mi i l’hai mai fàit gnente ‘d mal a gnun!
Miriam - A mi it l’has fane! A l’è col-lì ‘l bin ch’it im vorìe, eh? Mariete torna e presto parèj! Disij’lo un pòch anche ti Diego! Disi-j’lo!
Diego - (come a l’avèissa sentù) Bèh! A la memòria ‘d Miriam it l’has faje mal. Mariete torna dòp gnanca n’ani ‘d vidovansa!
Ermes - It veule di che col tesòr ëd Miriam…?
Miriam - Bin. Ciameme tesòr a l’è già quaicòs, ma a basta nen!
Ermes - … Nò, a l’è pa posibil!
Diego - E përchè nò! Mi, it lo sas, i partecipo a le sedute spiritiche e i l’hai sentune ëd cole dròle và là!
Ermes - Ma dis gnun-e gavade, brav! Ij mòrt a son mòrt, a guido nen la machina!
Sereno - (a l’orìa d’ Diego) Ij mòrt nò, ma jë spìrit…
Diego - Ij mòrt nò, ma jë spìrit…
Ermes - Ma përpiasì, lah, jë spirit ch’a guido…
Diego - Pensa lòn ch’it veule, ma mi i-i chërdo!
Ermes - E peui Miriam a sarìa nen stàita bon-a a core a-i sentesinquanta a l’ora për la stra e a rivé a fé sinch gir contraman an sla rotonda. A sarìa ancartasse contra na pianta prima ‘d rivé an sla piassa! Cola pòvra steilin-a d’òr!
Miriam - Steilin-a d’òr? Oh, gioja mia! Anlora it im veule ancora bin? Lassa ch’it ambrassa! (a serca d’ambrasselo, ma ….)
Ermes - (a s’aussa ‘d colp an pé e …)
Miriam - (a perd l’equilibrio e a casca a pansa mòla an sël sofà)
Ermes - A guidava pròpe da can, Miriam!
Miriam - Deficent!!!
ciochin dla pòrta
Ermes - A dev esse ‘l maressial De Secoli ch’a ven për fé j’acertamente e ‘l verbal dl’incident.
Sen-a Sconda
Ij dit pì Stella e ‘l maressial
mentre che Stella a traversa la comune për andé a deurbe
Diego - Sent Ermes, mi i vado che i l’hai n’impegn. Se it l’has damanca ciama pura che mi i rivo sùbit! Ciao!
Stella - (da fòra sen-a) Bondì maressial, ch’a s’acomoda che l’avocat a lo speta. (via traversand torna la comune)
Maressial - (intrand) Bondì avocat. (a Diego) Òh a j’è anche chiel ingegné?
Diego - Bondì! I son ëvnùit a feje un pòch ëd coragi e companìa a mé amis Ermes, ma adess im na vado. Cereja. (via)
Ermes - Ciao Diego!
Maressial - Cereja ingegné!
Ermes - Ch’a s’acomoda maressial. I peuss euffrje quaicòs?
Maressial - (ansetandse) Gnente, grassie! I l’hai pen-a pijait un cafè! Anlora, come a l’è andaìta ‘d precis la facenda? E a j’ero ‘d testimòni?
Ermes - Nò, gnun testimòni, përchè Stella, la cambrera, a l’è rivà dòp quandi ch’i l’hai ciamala për giuteme.
Maressial - Ch’am conta tut e i foma ‘l verbal. Fòra a j’è l’apontà Caprariccia e un sò colega che a fan le fòto e a pijo le misure dla sen-a dl’incident.
Ermes - Maressial setomse sì che a l’è mej për scrive. (Ermes e ‘l maressial a s’anseto a la tàula. Na vòlta ansetà a parlo tra ‘d lor a bassa vos. Ël maressial a scriv ël verbal) A l’è andàita parej. Mi i jera ant la mia stansia quandi che i l’hai sentù në stron fòrt ëd motor che…..
Miriam - Il’oma faje pròpe në sherz da galera a sti doi spos!
Dante - J’ero cogià ij doi spos andrinta al let,
ël pòst pì giust che amor a l’ha d’esprimse,
ant un seugn vivìo, sensa gnun sospet.
Pì volte ij brass a l’han slongà për strenzse:
dòp doi dì e ‘l feu l’era ancor nen dëstiss;
ma ‘d colp però ij doi l’han dovù arendse.
Quand che në stron ëd motor, fòrt, decis
d’amblé l’ha dividù coj doi amant.
N’arsaut Gemma a fa e Ermes …giù, dëstiss!
Parèj l’è finì l’àtim anciarmant.
Galiòt l’è stait lë scherz e ch’i a l’ha falo:
e ël recòrd l’é pa pì andàit avant!
Miriam - (a Dante) Maestro? A-j’è speransa ch’a riva presto si da noi sta Gemma?
Sereno - I vëddo nen l’ora ‘d gòdme la sen-a dl’incontr tra ste doe, mi.
Dante - Calma Miriam, sta pressa ch’it l’has fren-a.
Fren-a la flin-a e toa veuja ‘d rusé.
Tòst rivrà ‘l moment ëd calmé toa pen-a
e ‘l feu ch’at brusa an cheur podras sfoghé.
Sota la sënner fin che ‘l temp a ven-a
la brasa cudiss. Peui a podrà sfiamé.
Ermes - Ecco! Tut sì lòn ch’i sai dije, maressial! D’autra part anche chiel a l’ha sentume che i-j parlava al telefono mentre che la jaguar a girava an piassa.
Maressial - Va bin. A më smija che a-i sia tut. Anche la soa cambrera stamatin an caserma a l’ha dichiarà che a l’ha vist gnun a la guida dla vitura e che chiel a l’era ambelessì ant ëca. Certo che a l’è un bel misteri cost!
Ermes - Me amis Diego che a frequenta sedute spiritiche a dis che a podrìa esse stàit në spìrit a guidé la Jaguar.
Maressial - Ma përpiasì, lah! Jë spìrit a esisto nen! A son mach ròba da ciarlatan! I-i chërderìa gnanca se…se…
Sereno - (ant l’orìa al maressial) …se adess at volèissa via d’an testa ‘l capel?
Maressial - …se adess am volèissa via d’an testa ël capel, tòh!
Sereno - (a-j da ‘n colp al capel che a vòla via)
Ermes - (a resta sbacalì e a varda ‘l capel drocà për tèra)
Maressial - (anche chiel a resta frastornà peui a cheuj d’an tèra ‘l capel) Ehm! Ancheuj a j’è un ventass dla malora!
Ermes - Ant ëcà?
a son-a ‘l telefono
Ermes - (a rispond) Pronto? …. Si i son mi…. Òmmi signor! Grassie i ven-o sùbit! (a taca la cornëtta peui al maressial) L’ospidal! I devo core a l’ospidal. (a ciama) Stella? Stella?
Stella - (a riva ‘d corsa) Si, avocat?
Ermes - Madamin a l’è pegiorà. Còma! I coro a l’ospidal.
Stella - Òmmi! Am ven da pioré. (via)
Sereno - (a Miriam) Për ti a l’ha dit l’istesse paròle, Miriam! (fasendje ‘l vers a Stella) Òmmi! Am ven da pioré!
Miriam - Anche chila-lì a l’é na balenga sensa fantasìa!
Maressial - Am dëspias tant avocat. Ch’a ven-a i lo scòrto mi con la machina ‘d servissi e la siren-a, parèj a fà prima.
Ermes - Grassie! Andoma anlora.
Maressial - I-j faso le mie condolianse.
Ermes - Ma a l’è pa mòrta. A l’han dime ch’a l’é an còma.
Maressial - Ch’a më scusa, ch’a më scusa, ma a sà: còma e mòrt ëd sòlit…
Ermes - Nèh che a chiel a-i pias portesse sempre avanti con ël travaj?
Maressial - Sicura! Perché?
Ermes - Nò, gnente. Mach na domanda. Andoma anlora? (via)
Maressial - Andoma. (via)
Sereno - I vado a vëdde come Ermes as compòrta e i cronòmetro ël temp che a dura la soa piorada.
Miriam - Përché? Për mi vàire a l’ha piorà?
Sereno - Për ti a l’ha piorà sinch minute e tërdes second. (via)
Miriam - S’as përmett ëd pioré pì temp për chila-là i campo për ària tuta la ca! (as davzin-a al tàulin andova a j’è la fòto ‘d Gemma e sfiorandla a la fa cogié a facia an giù) Adess ch’a riva a dev capì sùbit chi a comanda sì andrinta!
Dante - Òmmi òmmi, ël mé ajassin am fà mal
segn ëd brut temp, a riva na tempesta.
As pronto lòsne e tron e ancamin-a ‘l bal!
Miriam - Mi i sento gnente.
Dante - Come ‘dnans a n’orissi a së scaten-a
fastidios un vent, na bufera, adess,
prima ch’it l’àbie contà fin-a a des,
un-a a rivrà ch’la giornà a t’anvelen-a!
Miriam - (contenta) Gemma?!!
Dante - (a fa ‘d si con la testa peui a s’anchin-a vers l’intrada come a saluté chi a intra)
Sen-a Tersa
[modifiché]Dante, Miriam, Gemma (spìrit)
Gemma - (a intra e a resta sorpreisa ‘d vëdde Miriam)
Miriam - (a Gemma che a intra) A l’era ora.
Gemma - Ti ?!?
Miriam - Mi!
Gemma - E còsa it fase an ca mia?
Miriam - Ancaminoma nen, nèh! Se mai a l’è ca mia, costa.
Gemma - Prima, adess ti it ses mòrta!
Miriam - Përchè, ti nò? Sent chi a parla!
Gemma - I son mòrta?
Miriam - Già, dësnò it podrìe pa vëddne. (mostrand Dante) E chiel a l’é…
Gemma -(anterompend Miriam, a Dante) …Ah, si, i lo conòsso! A l’è ‘l famos poeta! Che onor avèilo òspite an ca mia monsù Petrarca!
Miriam - (pian) Gnoranta!
Dante - Mi i son col-là che ‘d “SOMMO” a l’ha la marca
che ël mej dij mej a vorerìa peui dì!
quaiche vers bel a l’ha pro scrit Petrarca,
ma chi tuti a conòsso i son mach mi!
Miriam - A l’è Dante e a l’è mé òspite!
Gemma - (a Miriam) Ma si! I lo sai chi ch’a l’è! Figurte!!! A l’è mach girame la lenga an boca. (a Dante, grassiosament) A më scusa maestro? Mi i son ancora an confusion për lòn ch’am capita ancheuj.
Dante - (filon) Come ch’as peul nen risponde: “Scusà!”
a sti doi bej euj ch’at guardo dossmant,
a doi làvrucio a forma ‘d cheur modlà,
a un soris parèj grassios e anciarmant?
A na fomnin-a ancor tuta stordìa
për lòn ch’l’è rivaje a còl, n’òm galant
a s’anchin-a e dlicà la man a-j pija
e portandis’la al cheur a-j dis: “Scusà!”
Sòn am comanda ‘d fé la cortesìa.
(a-j pija la man e a s’la pòsa an sël cheur)
Gemma - Òh, Maestro, chiel am confond…
Miriam - (Pian, nervosa) Ma varda ‘n pòch sta pepia e sto vejass! (fòrt) Atension maestro che se a lo vëdd Beatrice…
Dante - (alarmà a lassa andé la man ëd Gemma e vardandse d’antorn)
Beatrice? A l’è sì? Che gòj, che gigèt!
Meuiro da la veuja dë sté con chila!
Miriam - Però antant con n’àutra a fa ‘l galèt!
Dante - Ma Beatrice ëd vojautre a na val mila! (via velòce)
Miriam e
Gemma - (a Dante mentre che a seurt) Scostumà!!!
Sen-a Quarta
[modifiché]Miriam Gemma e Sereno
Sereno - (intrand) Bele novità, Miriam!
Gemma - E chiel-sì chi a l’é?
Miriam - It presento Sereno na specie ‘d segretari ‘d Dante.
Sereno - (a Gemma) Piasì (a Miriam) Bèh! E adess andova a va parèj ‘d corsa?
Miriam - A serca Beatrice.
Sereno - A l’ha veuja ‘d serchela! Chila-là a l’ha molalo.
Gemma - E përchè?
Sereno - A l’era stofia ‘d sentlo sempre parlé an poesìa! (a s’anseta) Miriam, sinch minute e tre second. Eut second meno che për ti.
Miriam - (alegra) E va! Doi su doi!
Gemma - Doi su doi? Còsa a veul dì?
Miriam - Che i l’hai batute doe vòlte.
Gemma - Come a sarìa?
Sereno - Prim, Miriam dësturband l’intimità d’Ermes con ti dòp la cerimònia dle nòsse a l’ha ampedì che i batèisse so recòrd ëd temp e, scond, Ermes a l’ha piorà eut second ëd meno për ti, Gemma, che për Miriam.
Gemma - (a Miriam) Anlora it ses ëstàita ti che….
Miriam - Con la Jaguar? Si! Ma për la verità i vorìa mach sbaruvete.
Gemma - I l’hai sempre savulo mi ch’it j’ere anvidiosa, ma fin-a a sta mira...
Miriam - Invidiosa mi? Ëd ti? Ma fame ‘l piasì…
Gemma - A basta vardé ‘l color dla tunica ch’it l’has a còl! Verdastra, come la fel!
Miriam - E la toa, anlora? Viòla come la toa faussità!
Gemma - Faussa mi?
Miriam - I l’hai viste va là, ël di ch’a l’han fame ‘l funeral, come it ses comportate con mé Ermes. Tute le gnogne che it i-j fasìe.
Gemma - Antant precisoma: a l’é mé Ermes e nen tò! E peui it l’has ëspiane? It vërgògne nen?
Miriam - Gnanca na frisa! Vergògn-te ti pitòst dla toa recitassion da faussa dama ‘d carità! E si che i j’ero amise noi.
Sereno - Òh, a l’é staita na recitassion digna dl’Oscar!
Gemma - E peui còsa it l’avrìe da dì su mé comportament, eh? Se i l’hai fin-a piorà për ti!
Miriam - (a Sereno) Ma sentla! A l’ha fin-a piorà!
Sereno - Na frisa, si!
Miriam - Gia! Tre lacrime da l’euj drit…
Sereno - …e doe e mesa dal mancin!
Gemma - Ma se Ermes a l’ha fin-a dame ‘l sò fassolet për suveme j’euj!
Sereno - (a Miriam) Sòn a l’é vera, Miriam!
Miriam - Òh, col panada ‘d me òmo as fa buté ant ël sach con gnente.
Gemma - Për la precision a l’é mé òmo, nen tò! E peui a l’é nen un panada!
Miriam - E come it lo ciamerìe ti un che at da sò fassolet e a vëdd nen che it l’has pen-a stermà ‘l tò ant la borsëtta.
Gemma - I l’hai nen stermalo, a l’era tut bagnà!
Miriam - Ma va a contela a n’àutra! Tut bagnà!!! Na vòlta rivà an ca mia dal funeral tuti j’amis a son andassne dòp le condolianse, ma ti nò!
Gemma - Am fasìa pen-a pòvr Ermes. Lasselo sol pròpe la prima sèira dòp ël tò funeral. Sol con la cambrera…
Miriam - Mej sol con ti, pa vera?
Sereno - E le caresse che a l’ha daje?
Gemma - Mach për consolelo. A l’era parej giù ‘d moral…
Miriam - E ti it l’has tirailo su, nèh, da sforselo a basete.
Gemma - Mi i l’hai sforsà gnun. A l’ha falo ‘d soa inissiativa.
Miriam - Për fòrsa! Da qualunque part a girèissa la testa a trovava la toa boca pronta con ij làver ch’a bogiavo come cole dij pess! Parèj! (e a imita ‘l moviment dla boca dij pess) A l’ha basate mach për educassion!
Sereno - Tre minute quasi sensa respiré a më smijo tròpe mach për l’educassion, Miriam!
Miriam - A l’era talmente sconfortà cola sèira, pòvr Ermes, che a l’avrìa basà anche un pinguin s’a l’avèissa avulo.
Gemma - Ma peui a l’avrìa nen marialo. Con mi anvece…
Miriam - …a l’ha basà na serp velenosa!
a son-a ‘l telefono
Sen-a Quinta
[modifiché]Ij dit pì Stella
Stella - (a intra an sen-a, as davzin-a al taulin a pòsa la pòsta ch’a l’é rivà e a rispond al telefono) Pronto? Monsù Ermes, ch’am disa….. Òh, pòvra madamin Gemma! ….. Am dëspais, am dëspias pròpe tant!... Va bin. S’a telefona quaidun për ciamé notissie i-j lo diso mi. …. Si ch’a staga tranquil i-i penso mi. A dòp! (a dëstaca la comunicassion) Ma varda che maleur! (a vëdd la fòto ‘d Gemma cogià. A la drissa torna e, pijandla an man) Pòvra Gemma it l’has durà pòch an costa cà! It j’ere peui nen mal come padron-a.
Gemma - (a Miriam) It vëdde fin-a la cambrera am vorìa bin.
Stella - (sempre an parland a la fòto) Si, nen mal, anche se da sòn a esse na brava padron-a a-i na passa.
Miriam - (a Gemma) Tèh! Ciapa sù e pòrta a ca!
Stella - (sempre an parland a la fòto) Tra ti e cola ‘d prima i savrìa pa chi ch’a sia stàita mej.
Gemma - (a Miriam) Tèh! Ciapa sù e pòrta a ca ti, adess! A l’ha fin-a ciamate “cola ‘d prima” come se a parlèissa ‘d na savata frusta!
Miriam - Ma come as përmet sta lengassa! I-j dago j’eut dì mi! Ansi i la licensio sui doi pè!
Stella - (sempre an parland a la fòto) Bòh! Vëddroma cola neuva ch’a rivrà come ch’a sarà! Speroma un pòch mej ‘d ti e dl’àutra-là. (e a indica la foto ‘d Miriam)
Gemma - (a Stella) Ti sbërnufia! I son pen-a mòrta e it parle già ‘d cola che a rivrà! A j’é temp për cola neuva! A dev passeje almeno n’ani ‘d vidovansa, prima!
Stella - (sempre an parland a la fòto) A dev passé almeno n’ani ‘d vidovansa prima ch’a riva la neuva padron-a e con col brav’om dl’avocat....
Miriam - ... Ti it fase da padron-a, pa vera?
Sereno - (al pùblich) Ciuto, ciuto!
Stella - (sempre cona la fòto an man, ma vardand an cel) A l’é un n’òm anteligent, sempre gentil. Un ch’as fà vorèj bin da tuti...
Sereno - E da tute, nèh, Stella?
Gemma - Ma it veule di che...
Miriam - A-i mancherìa mach pì costa!
Stella - (a pòsa la fòto peui con un sospir) Mi i son nen peui tant mal e i son anche giovna. (pàusa) E i savrìa cudilo da bin mi. Ma a j’é mé Stev...
Miriam - Ecco, brava! Tente tò Stev e lassà sté mé Ermes ch’a fà nen për ti!
Gemma - (a Miriam) S’a l’é për lòn gnanca për ti përché a l’é mé òm!
Sereno - Tacoma torna?
Stella - Beh! Sa l’é mach për lòn Stev a l’é un bel fieul e a farìa pa fadiga a trovesne n’autra se mi...
Gemma - Se ti? Sentoma un po’!
Stella - …se mi e Ermes...
Sereno - Sùbia! I soma già a Ermes, eh?
Miriam - Ma varda sta servassa! A veul porteme via mé òmo!
Gemma - Col panada d’Ermes a sarìa anche bon a fesse pijé al lass da chila-lì!
Stella - Ma nò! Ma còsa ch’i diso! Còsa ch’i vado a pensé! Mi i l’hai mé Stev!
Sereno - Mmm! Im fido pòch!
Stella - Però…chissà…
Miriam - Col “Però” lì am pias pròpe nen…
Gemma - … e ‘l “Chissà” am preòcopa motobin.
Sen-a Quinta
[modifiché]Ij dit pì Dante
Dante - (a intra an sen-a e a scota an silensio)
Stella - Sàh, ch’i vada an cusin-a a giuté Ròsa. (via)
Gemma - È, va, và a fé tò travaj che a l’é mej!
Miriam - E gavte coj pensé da la testa, sbërnufia, che a l’é nen pan për ij tò dent ël mé Ermes!
Gemma - Ël MÈ Ermes, s’it përmëtte!
Dante - Ahi, fomne sensa sust ch’i vë s-ciancon-e
N’òm ch’l’é pì nen vòst e mai pì a ‘l sarà.
Ël mé, tò, sò, pi gnun valor sì a l’ha.
Spìrit i seve! Lassé al mond ste pen-e!
Lo sai che sì da pòch seve rivà
e quaich passion uman-a ancora i ten-e.
Voi a chi a l’é restà gnun-e caden-e
peule buté: lasselo an libertà!
Sereno - Anlora, maestro, trovala Beatrice?
Dante - La dossa, la pia, ël bin dël mé cheur
pietosa già a l’era là a l’ospidal
a Ermes davzin colpì dal maleur .
Con soa vos soave, flautà, musical,
bësbiandje ant l’oria n’avnì ‘d boneur
soa pen-a a-j pasiava smortandje ‘l mal.
Sereno - Eh! Ëd Beatrice a-i na j’é mach un-a, maestro!
Gemma - Òh, s’a l’é për consolé Ermes i son bon-a anche mi. I vedreve!
Miriam - E mi nò? A serv nen Beatrice! I vòlo sùbit a l’ospidal. (via)
Gemma - Eh, nò, filon-a! It lasso nen da sola con Ermes. (via)
Sereno - Mej ch’i vada anche mi a controlé ste doe, maestro, che magara a son bon-e a cioché anche con Beatrice. (via)
Dante - Anche s’a son spìrit mej nen mës-cesse
quand l’istess òmo doe fomne as contendo!
Ant j’afé dj’àutri pa mai antrighesse
donca ambelessì mi tranquil j’atendo
pront a filem’la se a dovèisso alvesse
crij, brai o ansult che le orije a m’ofendo!
Fàit soma nen për vive e comportesse
come ‘d plebaia ch’a rason-a nen
ma për serchè d’amprende ‘l bin e amesse!
Fin dlë Prim Quader
SCOND QUADER
[modifiché]La sen-a a l’è cola dël prim at an ca ‘d Ermes. Pendùa an sël fondal adess a j’é anche na fòto ‘d Gemma davzin a cola ‘d Miriam. A l’é sèira e la luce bassa come cola d’una lampada a stelo anlumina mach la porsion ëd sen-a andova a l’é ansetà Ermes che a speta na telefonà e Diego ch’a j’ë stà davzin. Miriam e Gemma a son an sen-a, ma an ombra setà su doe cadreghe e as dev nen vëddje. A vniran anluminà quandi che a parleran come se a fusso rivà a la ciamada d’agiut d’Ermes.
Sen-a Prima
[modifiché]Ermes, Diego. Miriam e Gemma
Ermes - (setà an sël sòfà davzin al telefono. Silensios e dzorapensé)
Diego - (an pé davzin a Ermes a lo oserva për quaiche second, peui) Dai Ermes! Campte nen giù parèj! A l’è pa la fin dël mond!
Ermes - A ciama nen, it capisse! A ciama nen.
Diego - Ebin? A sarà dësmentiasne o a l’avrà ‘l telefono ch’a fonsion-a nen.
Ermes - Pì probabil che a sia anche costa na risposta negativa, me car.
Diego - La paura a fa novanta! Ma përchè ch’it ciame nen ti?
Ermes - Nò, i j’ero d’acòrdi che am telefonava chila.
Diego - Sent, it ses tròp nervos! I ciamo Stella che at pòrta na canamìa!
Ermes - Stella a j’é nen. A l’é la soa sèira ‘d libertà!
Diego - E anlora àuss-te e andoma a fé un gir anche noi.
Ermes - Va, va ti, s’it veule. Mi im sento nen.
Diego - Ma ansoma! A son giumai eut mèis ch’it ses restà vidov ëd Gemma! Dl’àutra, ëd Miriam, dòp pòchi dì…
Ermes - Òh, con Gemma, s’a l’é për lòn, a l’é ancaminà sùbit che a l’ha ancantame con soe manere già ‘l dì dël funeral che a ditlo sinceramente i son fin-a vergognamne un pòch…. dòp.
Diego - E anlora, dai! Con tute ste fomne ch’it conòsse e che i l’hai fate conòsse possibil che a-i na sia nen un-a che…
Ermes - Ti, da brav s-ciancacotin a vita, it capisse nen! Dòp che i l’hai avù coj doi angej ëd Miriam e Gemma…
Diego - … it serché la “bella addormentata nel bosco” ch’a speta “il pricipe azzurro”! Ma dësviite!
ERmes - Ma dis gnun-e gavade, për piasì! Mi i veuj nen mach d’aventure, ma na fomna come sposa.
Diego - E sì a stà ‘l problema! Cole pòche che a sarìo andate bin a l’han rasonà: “a j’é nen ël doi sensa ‘l tre!” e a l’han dite che ‘d nò.
Ermes - Tute meno Astrid. A dovìa telefoneme stasèira për deme la rispòsta e anvece a ciama nen!
Diego - A sarà pijasse paura anche chila! Scusa la franchëssa, ma d’àutra part come nen capìe ste fomne. Marié n’òmo che a l’é già doe vòlte vidov….
Ermes - Përpiasì, Diego, mòlla-lì con sto dëscors. I l’hai pì nen veuja ‘d parlene.
Diego - Va bin, va bin! Im na vado che i son stofi dë sté sì a consolé un che a veul nen esse consolà! Ciao e ciama s’it cambie opinion. (fòrt) Donne e champagne! speteme ch’i rivo! (via)
Ermes - Sempre ‘l sòlit! (a-j fa ‘l vers) Donne e champagne! e peui a va al cafè a fé na partìa a scalaquaranta! (a s’àussa an pé e as vòlta vers le foto dle soe doe fomne) Eh, se i fusse sì ancora vojàutre doe!
ambelessì a s’àussa l’anluminassion
Gemma - (as davzin-a a Ermes butand’se sota la soa fòto) I soma sì! I soma scapà da Dante mentre che a corìa daré a Beatrice
Miriam - (anche chila as buta sota la soa fòto ) A l’é eut meis che i spetavo sto moment. I vedìo nen l’ora!
Ermes - I stasìo parej bin ansema. Giuteme, për piasì!
Miriam - Prònti, tesòr i son sì a giutete!
Gemma - Anche mi giòja!
Ermes - (sempre parland a le fòto) Deme na man da lassù a trovene n’àutra brava come voj.
Gemma - Ma Ermes! Còsa ch’it dise! I dovrio giutete a trové n’àutra fomna!
Miriam - E pròpe noi doe?
Ermes - Però, atension, che costa am mòla nen presto come i l’eve fàit vojautre doe. Sté vidov për la tersa vòlta? Për carità, nò, nèh!
Gemma - E brav! Anche ch’a staga sempre con ti?
Miriam - Ma gavit’lo da la testa, Ermes! It l’has da contentete che noi doe i te stago sempre davzin.
Ermes - I lo sai che ti Miriam e ti Gemma da lassù im seve davzin e iv ringrassio, ma…
Miriam e Gemma- (ansema) Ma?
Ermes - … ma i sento nen la vòstra vos…
Gemma - Crijoma pì fòrt, Miriam, magara…
Ermes - … am manco le vòstre carësse…
Miriam - Pocionin mé, Và! Quandi ch’it caressava mi, eh?, it gnaulave (a gnaula) fin-a come un mignino!
Gemma - Ánima mia! Con le mie carësse anvece it ulave (a ula) e it im bërlicave fin-a le man come un taboj.
Ermes - … ma ‘l pes a l’é…
Miriam - A l’è?
Ermes - … che i linseuj la neuit a son parèj freid!
Miriam - Pòvr tesòr, và! Come ch’it capisso!
Gemma - Përchè ch’as pija nen un gat o un cagneto! A lo scauderìo.
Miriam - Ò a podrìa dovré ij mon càud come a fasìa mia nòna.
Ermes - Vojàutre i seve lassù e certe còse i l’eve dësmentiaje, ma mi…
Gemma - Miriam, a venta giutelo.
Miriam - Si, a l’é pròpe disperà!
Ermes - (a torna a setesse, sconsolà) Tant a l’é inutil ch’i parla con lor. Ormai a-i son pì nen e a peulo pa giuteme! (as suva na lerma con ël fassolet. Dòp a pija na rivista e a la sfeuja distratament)
Gemma - Ma come podrìo fé a giutete, stèilin-a d’òr?
Miriam - Andoma da Dante. Chiel magara an mostra!
Sen-a Sconda
[modifiché]Ij dit pì Sereno e Dante
Sereno - (intrand ëd corsa con Dante) Vist? I lo disìa mi che a j’ero sì ste doe, maestro!
Dante - Spìrit sensa sust e andisciplinà!
L’é pa consentive andé për vòst cont!
Mach con mi i peule andé dë ‘d sa e dë ‘d là.
Seve che costì l’é pi nen vòst mond?
Lassù i l’eve da speté la ciamà
për la destinassion an cel o a fond.
Adess su via ‘d corsa sensa gnun “ma”
e donca come as dis, “ampajé ij tond!”
ch’i veuj pa për voi doe esse rusà!
Miriam - Maestro, noi i soma sagrinà për Ermes.
Gemma - A vëdd nen come ch’a seuffr përchè a treuva nen na fomna dispòsta a marielo!
Sereno - Eh, mi i-j capisso pro ste fomne. Chi a l’é cola che a ris-cierìa d’esse la tersa ch’a lo rend vidov! La paura a fa novanta!
Miriam - A j’é nen na stra për giuté mé Ermes, maestro?
Gemma - Mè Ermes, s’at dëspias nen!
Dante - Pòvre fomne, anime sagrinà
për chi l’é pì nen vòst i seuffre ancora!
Gnente a l’é an vòstra possibilità.
Peule pa anterven-e con vòst amor
che tut decis l’é già da chi a sà
da chi ëd tut ël creà a l’é anzora!
(as buta da na part, dëscòst da j’autri oservand lòn ch’a suced)
Sereno - Tut quant lòn ch’a dev ëvnì a l’é già scrit, mie care amise!
Ermes - (a àussa j’euj da la rivista e as vòlta vers le fòto) Miriam, Gemma, për ël bin ch’i l’hai vorsuve, feme ancontré la mia neuva sposa!
Sen-a Ùltima
[modifiché]Ij dit pì Stella
Stella - (a intra da la pòrta ch’a da ant le stansie e a fa për andé an cusin-a. A vest na bela vestaglia a fior bastansa provocanta)
Ermes - (come a la vëdd a resta sorprèis) Ma Stella, it dovìe nen seurte stasèira? A l’é nen la toa sèira lìbera costa?
Stella - Si avocat, ma am va nen seurte da sola.
Ermes - Come da sola? It l’avìe nen ël moros ti?
Stella - Si, ma mi e Stev i soma lasasse già da un pàira ëd mèis!
Ermes - Ah!
Stella - Anlora i l’hai decidù dë stemne a ca, ëd vòlte mai…
Ermes - Ëd vòlte mai?
Stella - Gnente, gnente, na còsa mia. Adess i vado an cusin-a che a l’é vnume veuja d’un ëd coj bon bëscotin che a fa Ròsa.
Ermes - Bon-a idea! Pòrtne sì un pòchi anche a mi, da brava, s’at dëspias nen.
Stella - Për chiel sòn e d’àutr, avocat! (via an cusin-a për torné con ij bëscotin)
Miriam - Bruta ciampòrgna! Còsa ch’a veul dì con “sòn e d’àutr”, eh?
Gemma - TI? A l’avrà pa quaiche ideia su Ermes, chila-lì?
Sereno - Chi a vivrà, vedrà!
Ermes - (prima che a rientra Stella) Però! An dèshabillé gnente mal sta Stella! Áut che con cola divisa da cambrera! Tuta n’àutra ròba!
Gemma - Massima atension, Miriam!
Ermes - Eh, si. A l’é sempre stame simpatica sta Stella, ma vista parèj…
Gemma - A l’é pì che simpatica, néh? I l’hai paura Miriam!
Miriam - Ti, fedifrago, fame nen sòn, nèh?
Stella - (a riva con un cabaret con anzora ij bëscotin e anche con doe copëtte con le cirese sota spirìt. As chin-a pròpe davanti a Ermes për pogé ‘l piatin an sël tavlin e, naturalment sensa vorèj, a-i buta an bela mostra ‘l decolté) Eccò sì avocat! I l’hai portaje anche dle cirese sota spirìt che a chiel a-i piaso tant! Prego…
Miriam - Quata ste macerie, Stella!
Sereno - (che as treuva a le spale d’Ermes) Ciamje macerie! Parbleu che bel pogieul!
Gemma - A dovrìa vërgognese, sta balenga!
Ermes - Ma che tesòr ch’it ses! Fin-a le cirese! Pròpe lòn che am pias ëd pì! E ti it na mange nen?
Stella - I vado an cusin-a a mangeme ij bëscotin, parèj i-i bèivo ansema un bicer ëd làit.
Gemma - Eccò, brava gavte dai pé!
Ermes - Ma nò! Set-te sì con mi che is mangioma ansema bëscotin e cirese.
Miriam - Òmmi, òmmi, còsa che i l’hai mai da vëdde an ca mia! Ël padron ch’a bèiv e a mangia con la serva!
Stella - (faussament genà) Ma mi… i sai nen se…
Ermes - It l’avras pà paura ‘d mi?
Stella - Ma còsa ch’a dis. Ëd chiel im fido, ch’am chërda. (a s’anseta davzin a Emes)
Ermes - Brava! (mentre che Sereno e Dante a diso le soe batue Ermes a versa da bèive an doi bicer e peui a na spòrz un a Stella)
Sereno - Ël rat ch’as fida dël gat!
Dante - Ch’a l’é parèj Sereno it ses sicur?
Chi a l’é ‘l gat e chi ‘l rat dë sti doi?
L’é nen pitòst ch’a dròca adess un mur
tra n’òm e na fomna restà da soj?
Ermes - E adess Stella brindoma al nòstr ëvnì, ch’a sia mej dël present!
Stella - (Aussand ël bicer) Sì, al nòstr avnì, avocat!
Ermes - Basta con sto avocat, Stella, ciam-me Ermes.
Gemma - Ma i soma mat?
Stella - Come a veul, Ermes!
Gemma - Eccò cosa a vorìa dì con col “Ëd vòlte mai”!
Ermes - E domse dël ti.
Stella - Con piasì, Ermes!
Miriam - (Con le man ant ij cavèj) Òmmi, òmmi, còsa i l’hai mai da sente!
Ermes - A l’é un pes che it ses an costa ca come cambrera…
Stella - Si, da prima che ti it rivèisse mariand Miriam.
Miriam - Madamin Miriam! Maleducà!
Ermes - … e i stermo nen che i l’hai sempre avù na serta simpatìa për ti.
Stella - Anche mi tanta për chiel! Òh, pardon, për ti!
Miriam - Basta! Basta, i peuss pì nen soporté sossì! Andoma via.
Ermes - Anlora, vist che la ca it la conòsse come se a fussa toa ca…
Stella - Si Ermes.
Ermes - … che it conòsse ij mej gust come se it fusse mia fomna…
Stella - Anche mej che chila.
Ermes - Vera! … e che mi i son lìber e ti it ses lìbera…
Stella - (sugnanta) Si Ermes?
Ermes - Mariomse, Stella!
Stella - SI!!! (a-i campa ij brass al còl e as baso)
Ermes - (as vòlta vers le fòto ‘d Miriam e Gemma e mandandje un basin con la man) Grassie, gioje!!
Miriam - (con un gest) Ma và an sla forca!
Gemma - E an pija anche an torta sto balengo!
Sereno - Lòn che a l’era già scrit a l’é averasse! Ters matrimòni!
Miriam - Ma dabon as marieran ansema sti doi?
Sereno - Si! Parèj a l’é scrit.
Gemma - Cara Miriam, rassegnomse! Purtròp i soma pì nen d’es mond!
Miriam - Ma përchè, maestro? Pëché pròpe con la serva?
Dante -(che a l’é portasse a centro sen-a) Virgiglio dixit!
Parèj as veul là andova ch’as peul lòn ch’as veul!
CIUTO E MOSCA!
Dante, Sereno, Miria e Gemma (via)
Ermes e Stella (ferm ambrassà)
(Vuolsi così colà ove si puote
ciò che si vuole e più non dimandare)
(Inferno canto III 95,96 rispòsta di Virgiglio a Caronte)
SIPARI
FIN DLA COMEDIA
A volontà dël regista
Stella a peul intré ant l’ùltima sen-a come se a rivèissa da fòra ca. Come se a fussa dabon surtìa për la soa sèira lìbera. An sta manera a rientrerìa vestìa elegantement: tecchi a spillo, magara con la minigònna o un cotin bin curt, na camisetta scolà da provoché në schoc a Ermes abituà a vëddla sempre con la divisa seria da cambrera.
L’ùltima sen-a a cambierìa donca parèj:
Sen-a Ùltima
[modifiché]Ij dit pì Stella
Stella - (intrand) Ch’a scusa avocat s’i passo da sì, ma la ciav dla pòrta ‘d servissi a l’é s-ciapasse!
Ermes - (come a la vëdd a resta sorprèis) Gnun problema! A và bin parèj, Stella.
Stella - I lo dësturbo nen. I vado mach na minuta an cusin-a che a l’é vnume veuja d’un ëd coj bon bëscotin che a fa Ròsa.
Ermes - Bon-a idea! Pòrtne sì un pòchi anche a mi, da brava, s’at dëspias nen.
Stella - Për chiel sòn e d’àutr, avocat! (via an cusin-a për torné con ij bëscotin)
Miriam - Bruta ciampòrgna! Còsa ch’a veul dì con “sòn e d’àutr”, eh?
Gemma - TI? A l’avrà pa quaiche ideia su Ermes, chila-lì?
Sereno - Chi a vivrà, vedrà!
Ermes - (prima che a rientra Stella) Però, che portament! Vestìa parèj a l’é gnente mal sta Stella! Áutr che con cola divisa da cambrera! Tuta n’àutra ròba! I l’avìa mai vistla an borghèis!
Gemma - Massima atension, Miriam!
Ermes - Eh, si. A l’é sempre stame simpatica sta Stella, ma vista parèj…
Gemma - A l’é pì che simpatica, néh? I l’hai paura Miriam!
Miriam - Ti, fedifrago, fame nen sòn, nèh?
Stella - (a riva con un cabaret con anzora ij bëscotin e doe copëtte con le cirese sota spirìt. As chin-a pròpe davanti a Ermes për pogé ‘l piatin an sël tavlin e, naturalment sensa vorèj, a-i buta an bela mostra ‘l decolté) Eccò sì avocat! I l’hai portaje anche dle cirese sota spirìt che a chiel a-i piaso tant! Prego…
Miriam - Quata ste macerie, Stella!
Sereno - (ch’a l’é a le spale d’Ermes) Ciamje macerie! Parbleu che bel pogieul!
Gemma - A dovrìa vërgognese, sta balenga!
Ermes - Ma che tesòr ch’it ses! Fin-a le cirese! Pròpe lòn che am pias ëd pì! E ti it na mange nen?
Stella - I vado an cusin-a a mangeme ij bëscotin, parèj i-i bèivo ansema un bicer ëd làit.
Gemma - Eccò, brava gavte dai pé!
Ermes - Ma nò! Set-te sì con mi che is mangioma ansema bëscotin e cirese.
Miriam - Òmmi, òmmi, còsa che i l’hai mai da vëdde an ca mia! Ël padron ch’a bèiv e a mangia con la serva!
Stella - (faussament genà) Ma mi… i sai nen se…
Ermes - It l’avras pà paura ‘d mi?
Stella - Ma còsa ch’a dis. Ëd chiel im fido, ch’am chërda. (a s’anseta con Ermes)
Ermes - Brava! (mentre che Sereno e Dante a diso le soe batue Ermes a versa da bèive an doi bicer e peui a na spòrz un a Stella)
Sereno - Ël rat ch’as fida dël gat!
Dante - Ch’a l’é parèj Sereno it ses sicur?
Chi a l’é ‘l gat e chi ‘l rat dë sti doi?
L’é nen pitòst ch’a dròca adess un mur
tra n’òm e na fomna restà da soj?
Ermes - E come mai it ses rientrà prest parèj?
Stella - I j’era con doe amise che peui a son andàite al cine, ma a j’era un film che am piasìa nen.
Ermes - Con doe amise? Ma it l’avìe nen un moros ti?
Stella - Si, ma mi e Stev i soma lasasse già da un pàira ëd mèis!
Ermes - Ah!
Stella - Anlora i l’hai decidù torné a ca, ëd vòlte mai…
Ermes - Ëd vòlte mai?
Stella - Gnente, gnente, na còsa mia, avocat.
Ermes - E anlora Stella brindoma al nòstr avnì, ch’a sia mej dël present!
Stella - (Aussand ël bicer) Sì, al nòstr avnì, avocat!
Ermes - Basta con sto avocat, Stella, ciam-me Ermes.
Gemma - Ma i soma mat?
Stella - Come a veul, Ermes!
Gemma - Eccò cosa a vorìa dì con col “Ëd vòlte mai”!
Ermes - E domse dël ti.
Stella - Con piasì, Ermes!
Miriam - (Con le man ant ij cavèj) Òmmi, òmmi, còsa i l’hai mai da sente!
Ermes - A l’é un pes che it ses an costa ca come cambrera…
Stella - Si, da prima che it rivèisse ti mariand Miriam.
Miriam - Madamin Miriam! Maleducà!
Ermes - … e i stermo nen che i l’hai sempre avù na serta simpatìa për ti.
Stella - Anche mi tanta për chiel! Òh, pardon, për ti!
Miriam - Basta! Basta, i peuss pì nen soporté sossì! Andoma via.
Ermes - Anlora, vist che la ca it la conòsse come se a fussa toa ca…
Stella - Si Ermes.
Ermes - … che it conòsse i mej gust come se it fusse mia fomna…
Stella - Anche mej che chila.
Ermes - Vera!… e che mi i son lìber e ti it ses lìbera…
Stella - (sugnanta) Si Ermes?
Ermes - Mariomse, Stella!
Stella - SI!!! (a-i campa ij brass al còl e as baso)
Ermes - (as vòlta vers le fòto ‘d Miriam e Gemma e mandandje un basin con la man) Grassie, gioje!!
Miriam - (con un gest) Ma và an sla forca!
Gemma - E an pija anche an torta sto balengo!
Sereno - Lòn che a l’era già scrit a l’é averasse! Ters matrimòni!
Miriam - Ma dabon as marieran ansema sti doi?
Sereno - Si! Parèj a l’é scrit.
Gemma - Cara Miriam, rassegnomse! Purtròp i soma pì nen d’es mond!
Miriam - Ma përchè, maestro? Pëché pròpe con la serva?
Dante -(che a l’é portasse a centro sen-a) Virgiglio dixit!
Parèj as veul là andova ch’as peul lòn ch’as veul!
CIUTO E MOSCA!
Dante, Sereno, Miria e Gemma (via)
Ermes e Stella (ferm ambrassà)
(Vuolsi così colà ove si puote
ciò che si vuole e più non dimandare)
(Inferno canto III 95,96 rispòsta di Virgiglio a Caronte)
SIPARI
FIN DLA COMEDIA