Sànder Motin/l’Afè

l'Afè

Lìbera anterpretassion dla fàula dël luv e dla volp. Grassji a mia granda Tina ch'an la contava sempi.

A l’era oramai un pòch che la volp a vaciava ‘l luv. A stugiava mech la manera giusta për avzinassi e contaji lòn ch’a vrìa combinà
Ei Luv!
At l’hè con mi?
Si pròpi con ti. Què ‘t në diji s’i sortoma na minuta dal bar e foma dovi paròli, a-j dì la volp an pijandlo sot brassëtta.
Ma mi j’é gnenti ch’a m’anteressa ‘d tovi stòrìi.. a t’hè mech sëmp djë stòrìi.
Ma nò, fà nein parëj, scota almeno mech lòn ch’i l’ho dë diti. A l’é n’afè, n’ocasion ch’i veu contati pròpi a ti e pa a dj’àut, përquè it tein an considerassion.
N’afè? A fà ‘l luv?
É n’afè, ma s’at fè ‘l difìcël, i scus istess e i vai a smonëljo al tasson.
Nò nò ma che tasson e tasson, at lë sè che pù seri che mi për j’afè j’é gnun.
E va bein alora, ma s’it lë dij l’é mech përquè ‘t consìder na përson-a particolar, e s’i peins bein i fai gnanca ij mè anteress a contati s’afè.
Ma dai i saró mut e precis, a gnàula ‘l luv.
Sah, vein mech fòra dal bar ch’it conta ‘d lòn ch’as trata..
Alora Volp, adess ch’i soma fòra e gnun a pòd seintni contmi bein ‘d s’afè.
Calma Luv, prima i dev fati na domanda.
Na domanda?
Si, at pias ël lacc?
Ël lacc? Ma t’hè pijami për un masnà ch’a pija la pupa?
Bòn a veu dì che l’afè a t’anteressa nein.
Ma si ch’a m’anteressa, ma mech què ch’a-i intra ‘l lacc?
A-i intra a-i intra, përquè ‘t devi savëj che l’afè as trata d’andà ‘nt la cròta ‘d Mondòni ‘d Sivirin-a e beivi ‘l lacc ëd crava mech bon ch’a l’han pëgni monzì.
E ti cme ‘t fè saveilo Volp?
Mè car Luv i ‘l la so përquè a-i é na crava mia amisa ch’a m’anforma ‘d tut.
Ah e parëj a t’hè na crava amisa neh?
Fà pa tant ël fòl, sempi mej che parlaji ansema n’aso.
Ma què t’ansighi Volp!
Gnenti gnenti i gìa (disìa) mech parëj. Ma parloma putòst dl’afè: at devi savëj che cme t’ho dicc i l’ho dj’anformassion precisi sël pòst anté che Sivirin-a a l’ha stërmà tuta sa galuparìa d’un lacc. Soa cròta a l’é a Mondòni, pròpi la ca sël mes ch’a confin-a con la piassa. Cola ca àuta con un portoncin bass e n’ùnica fnestra butà precisa dzora ‘l portoncin pù sù d‘un pèr ëd métër.
Ma da lì cme ch’i foma intrà ‘nt la cròta, pù che na ca a smija la muraja dël castel.
Calm mè car Luv, calm. A vënta savëj che s’at piji la stra ch’a mëgna a Miràuda, dòp gnanca sinquanta métër ij ca a finisso ancamin-o ij pra, prima dël bosch. An faseind ël gir ant ij pra at rivi da darera l’era dla ca ‘d Sivirin-a.
E bein? a fà ‘l luv.
E bein, a l’é pròpi a sa mira quì ch’at rivi a taj ti con toa fòrsa…
La mia fòrsa?
É, con toa forsa e fin-a con toa autëssa, përquè s’at l’hè ancó mai vist ël mur a l’é bein àut, ma nein bastansa për ti.
E lòn ch’i divrìa fà mi?
Ti a basta che ‘t passi ‘l mur e ‘t contròli che ‘l Sivirin-a a dòrma.
Ma ‘l can?
Ël can a l’é d’acòrdi con mi ch’i-j daja un bel sobri ‘d lacc dla cròta.
E parëj la volp a l’ava convincì ‘l luv e a s’avo butà d’acòrdi për trovassi a Mondòni da lì a dui di pëgna che ‘l prim gal a canteissa.

E ij dui di a j’ero passà.
Deh Volp, a l’é bel frësch ëstamatin.

La Volp a vardava pasia e a sustava za ël acc con ël profum ch’a saintìa ant l’aria.
Na rosà fin-a e lingera anlupava ij pianti e armanìa sospeisa seinsa tocà ij ròbi. La lun-a calanta a-j sorijìa ai nòss dui socio cme në specc luseint. Un rosgneul a sonava soa canson tërlanta për ël di neuv ch’a rivava.

Ma seint Volp, t’am seinti? Calm Luv … calm, ‘t voghi nein che tut a quadra? Silensio, gnanca ‘n fil d’aria ch’a bogia. Seint sòcio, të s-ceri? Cola l’é la ca ‘d Sivirin-a. Va davzin al mur, mi ‘t fai scalëtta e varda dë dla.

Ël Luv a s’avzin-a al mur, a monta sla schëgna dla Volp e a fa babòja dë dsora ‘l mur.
Gnun Volp! Ël can a dòrm e tuti ij lus a son ësmòrti.

Passa pura alora Luv. Ël Luv as rampia sël cò dël mur e a sàuta zu ‘nt l’èra ‘d Sivirin-a.
Deh, però dess fami passà fia mi, a-j dì la Volp.
Ël Luv a pija ‘n such anté ‘l ligné, a ‘l lë porta riva al mur e an montandji dsora a riess a spòrzsi a tirà su la Volp.
Fòrsa dai, të s-ceri cola l’é pòrta dla cròta. Ma specia! L’é ciavà, dess cme ch’i foma? Perdti nein ëd coragi Luv, introma da l'ëfnestròt riond beli là, foma la pròva, varda ‘n pò s’a t’intri, a-j dì la Volp.
Ma përquè a t’am fè sempi andà avanti mi, Volp?
Ma përquè a t’è ‘l pù fòrt e coragios.
Mah, a sarà, a bërbòta ‘l Luv.

E da l'ëfnestròt riond ël Luv a-i passa. E ‘d consegueinsa fin-a la Volp.
E ij dui sòcio a son dinta la cròta.
E ‘l Luv ancamin-a lapà prefacc, antërmeint che la Volp ògnintant andava pijà la mzura dl’ëfnestròt për voghi ch’a-i passeissa ancora dasà che la pansa a chërsìa a fòrsa ‘d mangià lacc.
Ma anté ch’at vè sempi Volp? Ma gnenti Luv, i vai mech vardà che fòra a sia tut tranquil.

E pròpi pëgni prima ch’a-i passeissa pù dël përtus, la Volp a décid bein dë sòrti. A fa jë scali dla cròta a monta ansima ‘l mur dl’èra e d’an sël cò a-j tira na pera al can ch’a dormìa ancora. Ël can a pianta sù ‘ n ciadel dl’àut mond. E as visca la lus dla ca e a-i riva zu cme na furia ‘l padron con un baròt bel gròss.
Ël Luv, ch’a s’ancòrz mech antlora dël bataclan, a s’anfila ‘d corsa ant l’ëfnestròt, ma a riess pa passaji, con la pansa pin-a a fòrsa dël lacc ch’a l’ava mangià.
Ël padron a tròva ‘l Luv ancastrà parëj
e a j’arfila tanti ‘d si pateli che la pòri bes-cia a podìa essi conteinta za mech dë portà ca la pel.

La Volp, grama, antërmeint che ‘l pòri Luv a gnìa flinà, as ribolava ai pe ‘d na pianta ‘d cornalin, an manera dë gnì rossa tant cme sa fussa sagnanta.

Quand che ‘l Luv a riess a scapà e a passà ‘l mur dla ca as tròva la Volp për tèra ch’a fava mostra dë essi moreinta ch’a-j dì: Luv, boneur ch’at riessi ancora teinti ‘n pe. Vardmi mi cme ch’a l’han combinami, a l’han rotmi ij piòti!
Ël Luv, pòri creatura, momeint a riessìa pù gnanca sc-ërà, bolà cme ch’a l’era, ma la Volp, ghicia për tre, a-j ciama pa ‘d pijala baticòli?
E ‘l Luv con la Volp sjë spali a scapa sopiand zu për la Carbonera, tut un niss e dolorant.

Con na mal la testa dë nein dì ‘l Luv a seint la Volp ch’a cantërla ♪♫ lin lan ël malavi pòrta ‘l san ♪♫.

Que? Què t’hè dicc?
Gnenti, car Luv ch’a t’am salvi la vita portandmi ch’i riess gnanca sta ‘n pe dai bòti ch’a l’han dami.

E an marciand zu da për la Carbonera, ‘l di a l’era rivà. I fòji vërdi dël pianti a paravo pòch e gnenti ‘l calor dël sol e a lassavo ‘n sapel al bleu dël cel. Un fërchët a viravoltava àut àut cme ‘n fil ‘d fum portà dal veint.

Va ch’i të va, ij dui brighela a rivo al pont dël navili e torna ‘l Luv a-j ësmija ‘d seinti tant cme ‘n subi.
Què diji Volp?

Ma ti a të strasseinti Luv: ♪♫ lin lan ël malavi pòrta ‘l san ♪♫.