Sànder Motin/La fòca dël lagh (lè) Bajkal
La fòca dël lagh (lè) Bajkal[modifiché]
La fòca dël lagh (lè) Bajkal, fin-a ciamà ‘nerpa’, a l’é na spece ‘d fòca endémica dël lagh Bajkal ant la Siberia meridional (Federassion Russa). Parèj dla fòca dël mar Caspi, che però a l’é d’eva salà, a l’é amparentà ansema la fòca dj’anej àrtica. A l’é un-a dle fòche pì cite ch’a-i sia al mond (longa 150 cm e tarsipòch 60-70 kg ëd pèis) e l’ùnica spece ‘d pinìped ch’a viva mach an eva dossa. A-i é dcò d’àutre spece ‘d fòche ch’a vivo an eva dossa, ma a l’han fin-a ëd popolassion marin-e, parèj dla fòca dël lagh Ladòga ch’a l’é na sotspece dla fòca dj’anej, për esempi. La stima pì recenta a parla d’ 80.000-100.000 esemplar parèj ch’a sia pa considerà na spece ch’arziga l’estinsion, bele ch’a sia oget ëd cassa, sia legal che nen, e che ‘l lagh Bajkal a sia assè antossià da j’atività andustriaj. A smija ancora un misteri cme ch’a l’abia fàit rivé ant ël lagh Bajkal, distant senten-e ‘d chilométer da queississìa océan. A l’é possìbil che ‘n temp ël lagh Bajkal a fussa giontà a l’océan an quei manera trames n’estension d’eva presenta an n’era glassial preistòrica (parèj dël lagh siberian ossidental). La fòca a l’é stimà ch’a sia presenta ‘nt ël lagh da apopré doi milion d’agn. N’àutra ipòtesi a l’é che le fòche dël lagh Bajkal a sìo rivà an navigand contra corent ij fium. A l’é pro vèir che l’Angara, l’ùnich fium emissari dal lagh Bajakal, a l’é n’afluent dl’ Enisej, fium ch’as campa ant ël mar ëd Kara, mar glassial Àrtich, anté ch’a viv la fòca dj’anej, la parenta pì pròssima dla fòca dël lagh Bajkal. Ël lagh Bajkal a l’ha na surfassa ‘d 31.722 km², tal da esse un dij lagh pì grand ch’a-i sia al mond. Soa profondità media a l’é ‘d 744 m, con un màssim ëd 1.642 m an soa part sentral. Con si valor a l’é al midem temp ël lagh d’eva dossa pì fond dël mond e col con ël volum pì grand. A l’é stimà avèj ël 20% dj’arzerve d’eva dossa an forma liquida ëd tuta la Tera, valadì sensa conté giassé e calòte polar.
