Paolo Sirotto/Qual imn për ël Piemont

Artorn

---

Qual imn për ël Piemont

Soens as parla ’d col ch’a podrìa esse l’imn pì adat, pì giust e pì coerent për ël Piemont e ij Piemontèis. An efet, an general, ël prim tìtol ch’a ven an ment a la pì part ëd la gent, coma popolarità, a l’é sensa dùbit «Montagne dël mè Piemont» ëd Gipo, che giumai da na sinquanten-a d’ani («Gipo a sò Turin», Lp andoa a l’é contnù cost tòch a l’é pròpi dël prinsipi dj’ani ’70) a l’é stàit cantà an tute le manere e an tute le version da mila interpret diferent. A mi, për lòn ch’a rësguarda Gipo, coma tìtoj, am na ven-o an ment ëdcò d’àutri, miraco meno famos, ma autërtant rapresentativ ëd nòst pòpol. Për esempi, ma an cost cas im rendo bin cont che an essend an tricolor a sarìa malfé smonlo coma imn local, un-a dle fotografìe pì bele ’d nòsta coltura a resta La mia gente con col achit folgorant: La mia gente non ha l’estro di cantare / non ha il sole, non ha il mare / e nemmeno il buo-numore e con cola àutra afermassion definitiva (che mi për prim im treuvo bin bin soens a nominé...) La mia gente sopra i banchi di una scuola / gli han tagliato (ant la sconda version strappato) la sua lingua e la sua dignità.

N’àutr tòch ëd Gipo a podrìa esse «Piemontèis» che, tutun, a l’é decisament pì polèmich e ancassià, bele se col ritornel ch’a dis «lontan, lontan coma ’n lament as leva na canson / a l’é ’l sospir profond dla tradission / ch’a smija bësbijé ’nt j’orije ’d nòsta gent / Dësvijte bogianen, àussa toa front, arvendica toa tèra, tò Piemont», a podrìa dé ’n bel sopaton a tante orije andurmìe ch’i l’oma davsin. Gipo a l’avìa ëdcò arpijà un dij test fondamentaj d’Angel Broferi ’nt ël disch «Guarda che bianca lun-a», antitolà pròpi «Ij bogianen» (da nen confonde con l’omònima canson ch’a l’é ’n lìber adatament ëd Les flamandes ëd Jacques Brel). Belessì Broferi a fortìa ’nt l’achit: «Ij Bogianen an dijo / famosa novità! / Già tuti a lo savìo / da doimila ani an sa / Riputassion franch giusta / sël Pò, sël Var, sël Ren / a l’é na stòria frusta che noi bogioma nen» për conclude: «Ma cribio ’l temp s’ambreuja / Papa, Fransèis, Alman / për pijene fin la greuja / al scur as dan la man / Fòra ij barbis ch’a luso / e con la spa an man / adòss ai bruti muso... / contacc, bogiomne nen?» andoa che ’l significà dla paròla «Bogianen» a pija ’l valor auténtich ëd chi ch’a trambla nen dë ’dnans a le dificoltà, ma a resta drit e a testa àuta sensa paure.

An surtend da le canson ëd Gipo (ma Ij bogianen a l’ha cantala soens ëdcò Fausto Amodei, ch’a resta un ëd j’interpret prinsipaj ëd l’avocat astesan), tanti a vorerìo coma imn un dij testi pì bej scrivù da nòst magister Milo Bré: «Piemont dev vive» conossù ’dcò con ël tìtol: «La canson dij Brandé».

Belessì la dlicatëssa dij vers dël refren a podrìa dabon eufre (coma ch’a càpita già soens ant le manifestassion andoa ch’as canta) l’ìdeja dël còro: «Piemont, ardità d’amor, ch’a l’ha dane ’l Creator/ Piemontèis, Piemont dev vive, sij brandé dël nòstr onor» così coma l’ùltima stròfa a arvangia l’importansa dle rèis për chi ch’a l’é nassù e a viv ant un pòst: «Për Piemont e për l’Euròpa, / gent dla pian-a e gent dij brich, / soma a l’erta, ardì sla piòta / con l’ardor dij Gaj antich».

Ëd sicur meno conossù, tutun notévol coma test e coma mùsica, a l’é «Assieta» dij nòst, miraco, arpresentant musicaj pì giovo: Luca Poetto e Francesch Cecco Cavallero, visadì «Ij Bogianen» che con soa viòla dij bòrgno e sò arangiament rock ant la tradission a anfiamo ij cheur ëd chi ch’a va a scoteje. An cost cas, im sento ’d consilié d’andeje a serché ’n sl’aragnà, su YouTube. Iv pentireve nen. «Assieta» a conta la stòria d’un soldà dë ’dnans ai Fransèis ant la stòrica bataja. Lë spìrit e ’l ghëddo che Luca e Cecco a l’han butaje ’ndrinta a podrìo dventé dabon un bel manifest dij piemontèis ant ël mond.

Naturalment, ëd tòch, bele nen «angagià», ma popolar tra la gent, ch’a podrìo arsoné coma imn arconossù da tuti ij Piemontèis a-i na sarìa na fërtà. Ël prim nòm ch’am ven an ment a l’é, për esempi, sensa dùbit, «La bërgera» o, pì legera e scansonà, «La monfrin-a». A mi ch’i son un bastian contrari, tutun, quand ch’i sento parlé d’imn, am ven-o sèmper an ment le paròle ’d Tonton Georges Brassens ant: La mauvaise reputation quand ch’a cantava: Le jour du 14 juillet / Je reste dans mon lit douillet / La musique qui marche au pas / Cela ne me regarde pas / Je ne fais pourtant de tort à personne / En n’écoutant pas le clairon qui sonne / Mais les braves gens n’aiment pas que / L’on suive une autre route qu’eux / Non, les braves gens n’aiment pas que / L’on suive une autre route qu’eux / Tout le monde me montre au doigt / Sauf les manchots, ça va de soi che an nòsta lenga e sarìa: «Ël di dël 14 ëd luj (festa nassional fransèisa) mi i resto andrinta mè letin molzin / la mùsica ch’a marcia al pass / a fà pròpi nen a mè cas / epura mi i faso pa ’d tòrt a gnun / s’i scoto pa le trombe ch’a son-o / ma a la brava gent a-j pias nen che / mi i segua na stra diversa da lor / Nò a la brava gent a-j pias nen che / mi i segua na stra diversa da lor / tuti ma tuti am mostro con ël dil / meno che ij moch / gnanca da dì.

Intendomse. Tuti j’imn a van bin, eh. E për noi, identifichesse con quaicòs an qualsëssìa manera a sarìa dabon tuta grassa ch’a cola, specialment an costi ani andoa che tut a smija sfrisesse. A basta mach che j’imn a sio nen na manera për fé ’d guère. Ëd cole còse lì, specialment dòp d’ani parèj, i n’oma bele a basta...

Paulin Siròt

La sernia d’un imn a l’é mai na còsa bel fé përchè a son vàire le question da valuté. La prima a l’é che a deuv esse, se possìbil un test bastansa conossù, dësnò gnun a l’é an condission ëd cantelo o bele mach ëd capilo. Sòn a gava sùbit la possibilità dë scrivne un espress, mentre che për la mùsica a l’é divers, da già che se as manten na base stabilìa ij musicista o ij compositor a son an condission ëd fé diversi arangiament: për còro, për banda, për orchestra e via fòrt. Considerand ël test, bele se a l’é conossù da tanti, a venta ch’a rësponda a un criteri vàlid për ël contest al qual a deuv adatesse. Se i parloma d’un imn dël Piemont, a venta che cost test a parla dla Region tuta antrega e nen mach ëd na part ëd costa. A cost propòsit i peuss armarché che «Montagne dël mè Piemont» a sarà sì na bela canson bin spantià, ma sò test a l’é pì adat a Turin che nen a tut ël Piemont. I veuj nen fé tròp ël pistin ant l’armarché ’dcò che ’l tìtol a sarìa pì giust se scrit «Montagne ’d mè Piemont». Tant për parlé d’un imn che i treuvo giust e adata a lòn ch’a l’é dedicà i sugerisso dë scoté «Noi soma Piemontèis», l’imn dij Piemontèis ant ël mond scrit da Domenico Torta. numore e con cola àutra afermassion definitiva (che mi për prim im treuvo bin bin soens a nominé...) La mia gente sopra i banchi di una scuola / gli han tagliato (ant la sconda version strappato) la sua lingua e la sua dignità. N’àutr tòch ëd Gipo a podrìa esse «Piemontèis» che, tutun, a l’é decisament pì polèmich e ancassià, bele se col ritornel ch’a dis «lontan, lontan coma ’n lament as leva na canson / a l’é ’l sospir profond dla tradission / ch’a smija bësbijé ’nt j’orije ’d nòsta gent / Dësvijte bogianen, àussa toa front, arvendica toa tèra, tò Piemont», a podrìa dé ’n bel sopaton a tante orije andurmìe ch’i l’oma davsin. Gipo a l’avìa ëdcò arpijà un dij test fondamentaj d’Angel Broferi ’nt ël disch «Guarda che bianca lun-a», antitolà pròpi «Ij bogianen» (da nen confonde con l’omònima canson ch’a l’é ’n lìber adatament ëd Les flamandes ëd Jacques Brel). Belessì Broferi a fortìa ’nt l’achit: «Ij Bogianen an dijo / famosa novità! / Già tuti a lo savìo / da doimila ani an sa / Riputassion franch giusta / sël Pò, sël Var, sël Ren / a l’é na stòria frusta che noi bogioma nen» për conclude: «Ma cribio ’l temp s’ambreuja / Papa, Fransèis, Alman / për pijene fin la greuja / al scur as dan la man / Fòra ij barbis ch’a luso / e con la spa an man / adòss ai bruti muso... / contacc, bogiomne nen?» andoa che ’l significà dla paròla «Bogia- nen» a pija ’l valor auténtich ëd chi ch’a trambla nen dë ’dnans a le dificoltà, ma a resta drit e a testa àuta sensa paure.

An surtend da le canson ëd Gipo (ma Ij bogianen a l’ha cantala soens ëdcò Fausto Amodei, ch’a resta un ëd j’interpret prinsipaj ëd l’avocat astesan), tanti a vorerìo coma imn un dij testi pì bej scrivù da nòst magister Milo Bré: «Piemont dev vive» conossù ’dcò con ël tìtol: «La canson dij Brandé». Belessì la dlicatëssa dij vers dël refren a podrìa dabon eufre (coma ch’a càpita già soens ant le manifestassion andoa ch’as canta) l’ìdeja dël còro: «Piemont, ardità d’amor, ch’a l’ha dane ’l Creator/ Piemontèis, Piemont dev vive, sij brandé dël nòstr onor» così coma l’ùltima stròfa a arvangia l’importansa dle rèis për chi ch’a l’é nassù e a viv ant un pòst: «Për Piemont e për l’Euròpa, / gent dla pian-a e gent dij brich, / soma a l’erta, ardì sla piòta / con l’ardor dij Gaj antich».

Ëd sicur meno conossù, tutun notévol coma test e coma mùsica, a l’é «Assieta» dij nòst, miraco, arpresentant musicaj pì giovo: Luca Poetto e Francesch Cecco Cavallero, visadì «Ij Bogianen» che con soa viòla dij bòrgno e sò arangiament rock ant la tradission a anfiamo ij cheur ëd chi ch’a va a scoteje. An cost cas, im sento ’d consilié d’andeje a serché ’n sl’aragnà, su YouTube. Iv pentireve nen. «Assieta» a conta la stòria d’un soldà dë ’dnans ai Fransèis ant la stòrica bataja. Lë spìrit e ’l ghëddo che Luca e Cecco a l’han butaje ’ndrinta a podrìo dventé dabon un bel manifest dij piemontèis ant ël mond. Naturalment, ëd tòch, bele nen «angagià», ma popolar tra la gent, ch’a podrìo arsoné coma imn arconossù da tuti ij Piemontèis a-i na sarìa na fërtà. Ël prim nòm ch’am ven an ment a l’é, për esempi, sensa dùbit, «La bërgera» o, pì legera e scansonà, «La monfrin-a». A mi ch’i son un bastian contrari, tutun, quand ch’i sento parlé d’imn, am ven-o sèmper an ment le paròle ’d Tonton Georges Brassens ant: La mauvaise reputation quand ch’a cantava: Le jour du 14 juillet / Je reste dans mon lit douillet / La musique qui marche au pas / Cela ne me regarde pas / Je ne fais pourtant de tort à personne / En n’écoutant pas le clairon qui sonne / Mais les braves gens n’aiment pas que / L’on suive une autre route qu’eux / Non, les braves gens n’aiment pas que / L’on suive une autre route qu’eux / Tout le monde me montre au doigt / Sauf les manchots, ça va de soi che an nòsta lenga e sarìa: «Ël di dël 14 ëd luj (festa nassional fransèisa) mi i resto andrinta mè letin molzin / la mùsica ch’a marcia al pass / a fà pròpi nen a mè cas / epura mi i faso pa ’d tòrt a gnun / s’i scoto pa le trombe ch’a son-o / ma a la brava gent a-j pias nen che / mi i segua na stra diversa da lor / Nò a la brava gent a-j pias nen che / mi i segua na stra diversa da lor / tuti ma tuti am mostro con ël dil / meno che ij moch / gnanca da dì. Intendomse. Tuti j’imn a van bin, eh. E për noi, identifichesse con quaicòs an qualsëssìa manera a sarìa dabon tuta grassa ch’a cola, La Banda ’d Mompanté a l’Assieta (2005).

Quaidun ëd noi a parla
Fransèis o American
e pòchi a conòsso
paròle an italian,
ma gnun ëd noi
për boneur l’ha dësmentià
paròle bele e care
sentìe da masnà.
Noi soma ëd Piemontèis
an gir për tut ël mond
e andrinta al cheur portoma
un tòch dël nòstr Piemont.
S’a j’é da fé ’d ribòte
is tiroma pa andaré,
ma dur l’é stene a bòta
s’a j’é da travajé,
an gir as dis
che noi soma ëd bogianen,

ma ciuto noi rivoma
andoa j’àitr a fan ciadel.
Noi soma ëd Piemontèis
an gir për tut ël mond
e andrinta al cheur portoma
un tòch dël nòstr Piemont.
An tut ël mond trovoma
ëd pais fondà da noi
le vigne a profumo
dël vin dël nostr Piemont,
ma an drinta al cheur
noi portoma ’l ver Piemont
la tèra dij nòstr pare
con tuti ij seugn pì bej.
Noi soma ëd Piemontèis
an gir për tut ël mond
e andrinta al cheur portoma
un tòch dël nòstr Piemont.

N’imn për avèj ëd sucess a deuv nen avèj ëd paròle foravìa, ma un léssich sempi e bel fé da mandé a memòria. Ant ij contnù a l’é mej evité j’arferiment tròp ëstòrich, coma nopà i trovoma ’nt l’imn ëd Mameli (vàire a son ch’a san còs ch’a l’é l’elmo di Scipio?). Ëdcò soa longhëssa a deuv nen fé stofié, ma cheuje andrinta ij concet essensiaj e nen perdse an còse inùtile. Ël refren a deuv esse bastansa alégher e l’istess a l’é mej che tuta la canson a sia nen tròp trista e ch’a buta ’d cativ umor. Ancora n’atension a l’é necessari ch’a sia butà ’nt la composission ëd la mùsica. Costa a deuv nen esse prevalenta an sël test cantà, ma gnanca a deuv mach esse un sempi compagnament. Ël ritm a peul esse pì o meno marsial, ma gnanca dël tut con ëd cadense dël tipo militar se l’imn a l’é nen militar ma nopà civil. An conclusion as peul dì che la sernia d’un imn a l’é n’afé da doi o tre indrit e sò spantiament coma l’intré ’nt la ment ëd la gent a ciama ’d temp ch’a peulo esse fin-a longh.

Michel dij Bonavé