Neuv Sermon Subalpin/Ij cristian as na staran pa nen stërmà

Ij cristian as na staran pa nen stërmà![modifiché]

Abresé: La fej cristian-a, é-la na na chërdensa privà ch’a l’ha gnun-a atinensa con la vita dë sto mond? Nò, a l’ha da avèj, s’a veul esse fedel a sò Signor, na ciàira influensa nen mach ant la manera ch’i vivoma, ma ‘dcò ant la società andova ch’i vivoma. A l’ha da dësfidé le potense dë sto mond. Për lòn, i l’oma da ten-e bin an considerassion che ‘l mond che an farà ‘d resistensa. I l’oma pa, tutun, da avèjne tëmma, ma i l’oma coragios da nunsié l’Evangeli ‘d Gesù Crist, fin-a “dai cuvert dle cà”, coma ch’a dis la letura biblica dë sta Duminica. Vëddoma.

Al dì d’ancheuj i soma dominà da l’idèja che la religion a l’abia da esse “na chërdensa privà” e ch’a l’abia nen d’avèj n’influensa an sla vita dla società për tëmma ch’a dventa n’imposission sù coj che “cole ròbe lì” a-j chërdo nen o ch’a na son nen d’acòrdi. A l’é l’istess për le manifestassion esterne dël culto ‘d na religion, che sèmper ëd pì as dis ch’a l’abio da resté stërmà “për nen ofende” coj ch’a son ëd na përsuasion diversa. A l’é për lòn che ‘d ròbe coma le procession o le dimostrassion ch’a arfleto ‘n pensé religios, le mësse an d’ocasion pùbliche o ant le scòle e fin-a ‘l son dle campan-e o le cros, a sio ‘d gena a tanti e che, për lòn, a l’abio da esse stërmà. A son sèmper ëd pì arfudà, peui, fin-a ij discors pùblich ëd prèive o ‘d pastor përchè lolì a sarìa “propaganda ‘d part” (as dis) ch’a podrìa “disturbé” quaidun ch’a l’avrìa ‘l dirit dë “stes-ne an santa pas” sensa doveje sente... La motivassion (o scusa) ch’a l’é portà për tute coste neuve proibission a l’é ‘d sòlit j’esigense dla “giustissia” o dla “neutralità” dëdnans a na società sèmper ëd pì diferensià da la mira religiosa e për cudì lòn che ancheuj as ciama “la pas religiosa”.

Tut sossì a podrìa, a l’aparensa, parësse sensà, salvo che na manera ‘d pensé parìa a arflet na precisa ideologìa, na filosofìa ‘d vita, cola dël Laicism, ch’a l’é n’espression dla fej umanista, ch’a l’é, an soe fondassion mideme, nen neutral ma àtea. An efet a l’é n’ideologìa, ch’arfuda l’idèja ‘d Dio coma na superstission “primitiva” da toleresse ‘d manera limità, an ëspetand soa disparission…A l’é da lolì ch’an diso che nojàutri cristian i l’avrìo da stess-ne ciuto e che nòstra fèj a l’avrìa da stess-ne mach “an privà”, sarà an nòstre ca...

Da tut lolì a n’arzulta che pròpi për schivié “le imposission dla religion” e cudì “la pas religiosa” as fòrsa la società antrega a sogetesse a l’ideologìa laicista: l’imposission forsà dla fej laicista për liberene da “j’imposission dla religion”? L’imposission dla propaganda laicista per schivié “la propaganda religiosa”? La religion (e për lòn as intend ël Cristianésim) a l’avrìa da resté stërmà, mentre i l’avrìo da aceté che la fej làica e umanista a fussa gravà fin-a da masnà ant le ment dij nòstri fieuj e fije ant le scòle pùbliche? Le contradission, peui, a finisso gnanca lì, përchè se, da na banda, as vorìa limité e “stërmè” j’espression dla fej cristian-a, da l’àutra banda, j’istess “laich” a son coj ch’a përmëtto e ch’a cisso j’espression publiche dla fej islàmica, përché coj-lì a l’avrìo tùit ij sò dirit, ma ij cristian nò… As lo capiss, contut: s’i arfudoma a j’islàmich ëd pratiché soa religion an pùblich, lor a podrìo arviress-ne con violensa e l’istess a l’é nen da spetess-lo dai cristian...

A l’é parèj che “la logica” dël laicism a l’é l’istessa ‘d qualsëssìa n’àutr podèj autoritari e totalitari coma ch’a j’era ‘l Fassism o ‘l Comunism o coma ch’as fà ancora an Cina o ant la Corèa dël Nord, o ant ij pais islàmich, andova che minca ma religion “an concurensa” a l’ha da sogetesse e resté “stërmà” e, s’a lo fà nen, s’a stà nen ant le régole stabilìe da lor, a l’é crasà con violensa. Nè pì, né men-o.

Cola ch’as fà passé për na posission moderna, a l’é pròpi nen tant moderna përchè ch’a l’era bin conossùa doi mila agn fà, ant ij prim sécoj dël Cristianésim, andova che tuti a l’ero sogetà a fòrsa a l’imperi ‘d Roma, ch’a imponìa cola ch’a l’era ciamà “la pax romana”, garantia da ‘n sistema totalitari e violent ch’a savìa bin coma crasé ij sò opositor… Ëdcò antlora la fej cristian-a a l’era tolerà fin-a a tant ch’as sugetava al podèj ëstabilì e a soe régole. Antlora tuti a l’avìo da sogetesse a ‘n sol signor, visadì a l’Imperador, e tute le religion (tolerà fin-a a na certa mira) a l’avìo da pieghé la schin-a dëdnans a chiel e butesse a sò sërvissi, sëdesnò “bòte”!

Ant na situassion coma cola-lì, col ch’a l’era la dotrin-a ‘d Nosgnor Gesù Crist e dij sò apòstoj? É-lo ch’a proponìa la sogession ùmile al podèj politich e a l’ideologìa ufissial? É-lo ch’a acetava ‘d resté stërmà e quieta ant ël “privà” coma na përsuasion “mìstica” e për ël rest ij cristian a l’avìo da aceté tut lòn ch’a-j disìa ‘l podèj polìtich? Fin-a a na certa mira… An realità la dotrin-a ‘d Nosgnor Gesù Crist a l’era cola dla militansa ativa an la società, la dësfida doverta e ciàira a tùit ij regim d’opression e d’idolatrìa, e lolì përché la prima lej da sogetess-ne a l’é cola ‘d Nosgnor Dé e pa nen cola dlë stat roman, e ‘l prim e ùnich signor a l’era e a l’é nen l’Imperador e ij sò delegà, ma Nosgnor Gesù Crist.

Se cola dij cristian a fussa nen ëstàita na militansa critica e ativa ant la società, a sarìo nen ëstàit përseguità con violensa, përchè coj ch’as na stan bon e chiet an “ël privà” e ch’as sogeto ai potent, a l’han nen d’avèj tëmma për soa vita. A l’é për lòn che Nosgnor Gesù Crist, coma ch’a diso ciàir ij vangej e coma ch’i n’avoma la testimoniansa për tut ël Testament Neuv, a dis che la përsecussion dël moviment dij cristian a l’é quaicòsa ch’as peul nen tant evitesse an ësto mond ëd gramissia, përchè ch’a l’è soens la conseguensa ‘d la fidelità al Dé ver e viv ch’as arvela an Gesù Crist. Ij cristian a l’han nen da artiresse da la società, ma a l’han da ess-ne “la sal” e sò mëssagi a l’ha da esse bin pùblich, a l’é da prediché “dai cuvert dle cà”, parèj che tuti a lo sento, coma ch’a dis la letura dl’evangeli dë sta sman-a. Pì ‘d lòn, ël mëssagi génit ëd Gesù Crist a l’é nen un mëssagi ‘d pas e d’arconciliassion universala, ma a l’ha da causé ‘d division, bon-e e necessarie division! I lo chërdeve nen? Sté a sente lòn ch’a dis Gesù:

“Ël dissépol a l’é nen pì grand dël magister, ni ‘l servitor pì grand ëd sò padron A l’é pro për ël dissépol d’esse parèj ‘d sò magister, e al servitor parèj ‘d sò padron. Se l’han ciamà ‘l pare dla famija ‘n Satanass tant pì a ciamran-ne parèj coj ëd soa ca. Avèj nen tëmma ‘d lor, përché a-i é gnente dë stërmà ch’a ven-a nen dësquatà, ni gnente ‘d segret ch’a ven-a pa a esse conossù. Lòn ch’iv diso ant lë scur, dijlo al ciàir, e lòn ch’iv diso ant l’orije, predichelo dai cuvert dle ca. Avèj nen tëmma ëd coj ch’a masso ‘l còrp m’ a peudo nen massé l’ànima. Avèj tëmma, pitòst, ëd Col ch’a peul mandé an perdission e l’ànima e ‘l còrp (campandje) al infern. As vend-lo nen doi passaròt për un sòld? E pura a-i n’a i é pa un ‘d lor ch’a casca ‘n tèra sensa la volontà ‘d vòst Pare. Fin-a ij cavèj ‘d vòsta testa a son tuti contà. Donca, avèj nen tëmma, vojàutri i l’eve pi ‘d valor che motobin ëd passaròt. Chicchessìa, antlora, ch’am confesserà dëdnans a la gent, i lo confess-raj ‘dcò dëdnans a mè Pare ch’a l’é an cél. Ma chicchessìa ch’ am arnegrà dëdnans a la gent, i lo arnegrai ‘dcò dëdnans a mè Pare ch’a l’é an cél. Chërde nen ch’i sìa vnù a porté la pas an sla tèra, i son nen vnù a porté la pas, ma la spa. Përché i son vnù a divide ‘l fieul da sò pare, la fija da soa mare, e la nòra da soa madòna, e ij nemis d’un òm a saran coj dl’istèssa soa ca. Col ch’a l’ha pì car sò pare o soa mare che mi, a l’é nen degn ëd mi, e col ch’a l’ha pì car sò fieul o soa fija che mi, a l’é nen degn ëd mi. E chicchessia ch’a pija nen soa cros e ch’am ven-a nen dapress, a l’é nen degn ëd mi. Col ch’a trova soa vita a la perdrà, ma col ch’a l’avrà perdù soa vita për amor ëd mi, a la trovrà torna” (Maté 10:24-39).