Ël vej

Tuti j’ani, con la vnùa dla prima, la fiòca, sota ‘l tëbbior dël sol, a dësblava ant lë scur ëd la tèra, sò bianch candor.

Frisson dj’erbo ‘nt l’ancreus ël la val: dal fons ëd la rèis a montava un frisson ëd vita, su, sempe pì su, fin-a ai branch ch’a së sporzìo al cel; l’arbeuje ‘d col giuss a j’anfiava, a na scrussìa la scòrsa, la sava a surtìa e tanti, tanti arbut a j’ero pront për fesse fior, an arpetand ël miracol ëd la vita...

Antlora ‘l vej, con soe pòche còse butà ‘nt la gabassa, a lassava la stansia al fond dël pais, che, për tut l’invern a l’era stàita sò mond, e, coma sempe, a tornava a soa grangia, an cola frassion ësperdùa ciamà l’Esteirà.

Anche col ann chiel a l’avìa pijàit soa stra për l’artorn.

A-j tenìa dapress Nebia: n’amis, l’ùnich ch’a-j restava, n’ombra fidela, sò can, vej coma chiel, silensios coma chiel, sol coma chiel...

Ël vej a marciava, j’euj për tèra, arpensand a soa istà, ai camp e ai pra che là, an àut, adess a durmìo ‘ncora, sota j’ùltim fassolèt ëd fiòca, ma che tòst a sarìo dësviasse.

An broa a la veja carera, le bianche frèidolin-e a drissavo soa testin-a fora ij prim fij d’erbëtta; an sle rive ij pampocèt a fasìo babòja, an rijand, sota le carësse dël vent.

Giù dai brich tante biarlëtte a j’ero coma ‘d bindej d’argent smasì ant la lus ciàira dla stagion neuva.

Ansissì, ‘ndoa ‘l sol a rivava ‘ncora nen pròpi bin, giajèt ëd fiòca a smijavo ‘d bebèro an arpòs dzora d’un giass.

A l’improvis, la valà ‘s fasìa pì strèita, fin-a a modlé na gòrgia ‘d pera e na cros a s’aussava al cel, contra ‘l sol ch’a montava pian l’orisont.

A-i era ‘ncora un pòch ëd fiòca dzura sò scòss e a smijava squasi ‘d bombasin-a, pòsà lì dosman, da un buf ëd vent malissios.

Tuti j’ani ‘l vej, sì, a sostava për un moment, për arpijé ‘l fià e, setà sota cola cros, sò pensé a corìa vers la figura dl’amis ch’a l’era mòrt pròpi lì, sota na slavin-a...

Adess chiel a ‘rpijava sò camin.

Ant l’ària dl’ambrunì ch’a ‘ncaminava a fesse pì frescolin-a, për la stagion ancora nen avansà, ël cant d’un asigneul a s’alvava ‘l cel, mentre le prime grange dla borgà a fasìio babòja ‘nt ël verd ëd la boschin-a.

La trabià dla prima ca, pì nen cudìa da la man ëd l’òm, a l’era ruinà, col ann, sota ‘l pèis ëd la fiòca dl’invern.

L’eva dla fontan-a a ciosonava sotvos con tanta tristëssa, coma a fasìa da quand ij sigilin che na vòlta a s’ampinìo a la sorgiss, a rëspondìo pì nen, con sò didin°, a col ghërgojé cantarin.

Squasi tuti j’uss a j’ero duvert e, ‘nt ël ciàir dël senté, as vëddìo le stansie veuide e scure, ‘ndoa fòrse, ‘nt le longhe neuit d’invern, masche e sërvan as dasìo apontament për rije, balé e ‘ntërsé tèile màgiche d’aragn dzora ij destin ëd le vite dj’omo dla valà.

Ël vej a l’era dëdnans a soa grangia, ch’a lo spetava, coma tuti j’ani, con sò lobiòt veuid e camolà...

A-i era ‘ncora, ‘nt un canton, në scagnèt, doa soa fomna (pòvra dòna, da tant, da tròp temp a l’era ‘ndass-ne ‘n cel), as setava ‘nt le sèire d’istà për arposesse ‘n pòch ëd la fatiga dla giornà.

Prima d’intré antëcà, l’òmo, ch’a sentìa na stran-a pigrissia monteje su, su, vers ël cheur, a l’avìa posà soa gabassa dnans a l’uss e, adess, a s’arposava un moment dzora na sëppa,

Ël can a l’era coaciasse davzin; chiel a l’avìa sarà j’euj e soa man a carëssava la testa dl’amis.

A l’improvis, na mùsica dròla a l’era ‘rsonà, ‘nsoe orije! Cole grange ch’a l’avìo pì nen ëd vita, squasi për magìa, a stasìo dësvijand-se: an lontanansa ij crij ëd le masnà ‘s perdìo ‘nt ël silensi dij pra e dij bòsch.

Le ca ‘d pera a friciolavo ‘nt le vos familiar ëd le fomne, ch’a sërcavo ‘d pasié, con na cantilen-a, ‘l pior dël pì cit ëd la nià.

L’eva ciaciarin-a, ‘n gasojand giojosa a l’era dësvijasse e a rëspondìa, squasi coma n’arson, al dindimé dij sigilin.

A rtornavo a ‘rfiorì ij bochet vermej dj’ erbareus e le fior bleuve dla Madòna, dzora ‘l vej lobiòt: l’istà, che dì për dì ‘s fasìa pì fòrt, a ‘mbrassava, con ij sò color a nuanse asur-cel e verd-pra, ‘l gris dëstiss ëd le pere dij ciabòt, a-j anviscava d’una lus pì ciàira e a-j fasìa ‘rvive ëd na vita neuva, ansi, d’una vita veja, cola ‘d tanti ani prima.

Le ca adess a frissonavo dij crij ëd le masnà, dle vos dj’òmini e dle fomne al travaj.

Peui, mentre ‘l sol a tenìa ‘l cel ëd reusa pr ël tramont lontan ... giù... ‘nt la valà, le ciòche dël pais a sonavo l’Ave Marìa.

La sèira a calava an sle grange giojose e a col son lontan, a rëspondìi le ciòche dle bestie ch’a tornavo a l’arpòs ëd la neuit.

La facia straca dël vej a l’era s-ciairisse d’un soris radios... Finalment le grange mòrte a tornavo a ‘rvive: sò cheur aora a l’era ‘n pas.

Pròpi ‘n col moment soa man a l’era fërmasse ‘nt una mesa carëssa ‘n sla testa ‘d sò amis, për peui sghijé për tèra.

Antlora Nebia, l’ùnich ch’a l’avìa spartì con chiel j’ore bele e brute dla vita, a l’avìa capì che cheicòs ëd terìbil a dovìa esse capità e a l’era partì,’d corsa, për ciamé agiut për sò padron, giàù vers ël pais...

Adess ël vej a ‘rpòsa sota un mucèt ëd tèra ‘nt ël simiteri ch’a varda soa val.

Lassù, ‘nt le grange ‘ndoa mach le masche e ij sarvan a vivo soa vita sensa forme, la sorgiss a continua a ciaciaré, ma gnun a-j rëspond...

Për ël senté ch’a pòrta al ciabòt, a-i é mach pì un canm ch’a speta un padron ch’a tornerà mai pì.

[Da "Conte 'd vita", Conta mama... conta. Torino: Nòste Rèis Edizioni 2000, p. 11].