Luigi Pietracqua/Don Pipeta l'asilè/2

Artorn

---

CAPITOL II

Përchè j'òmini ch'a portavo j'orcin a l'ero mal vist e sospetà dai galantòmini.

Na bela seira d'istà an sl' ambrunì, la gargòta d' Catlin-a a l'era quasi deserta. L'era la vigilia dël Corpus Domini. Ordinariament, antlora, le vigilie dle feste gròsse as celebravo quasi an tute le cà con un digiun rigoros. Quindi ecco la rason pì fòrta e pì plausibil për la qual la betola d'Catlin-a as trovava così straordinariament abandonà da tuti ij sò sòlit aventor.

La pòrta dël paravent l'era bel'e larga; e Batista l'era strojassasse a travers, për digerì forse mei un'abondant salada d'patate che pòche minute prima a l'avìa divorasse an compagnia d'soa mare e ‘d soa sorela.

Catlin-a e Genojefa a l'ero al fond dla botega ch'a filavo tute doe ‘d rista a la luce debolissima, rossastra e carià ‘d fum, d'una longa e neira lucerna, ò lum ëd fer, assicurà al solè da un listel ëd bosch.

Doi òmini, che ant la manera ‘d fè 'l pass regolar e mësurà a smiavo doi militar vëstì da borgheis, l'era già un bon quart d'ora ch'a spassëgiavo an sù e an giù dla viëta, dëscorend tra ‘d lor sot vos, e dasend ripetutament ëd gran ociade oblique vers la pcita betola. Batista l'avìa già osservà tut daspërchiel cole ociade e cola spassëgiada straordinaria ant na strà che mai gnun a frequentava tròp: ma trovandsse la tripa pien-a, e ocupand-se mach pì ‘d fè pacificament sò chilo, ai pensava quasi gnanca pì.

Però, ògni vòlta ch'ai passavo dë 'dnans, e che l'un ò l'autr d'coi incògnit a sërcava con quaich moviment indiscret ëd la testa ‘d guardè un po' tròp drinta dla botega, nòstr brav giovnòt as sentia una certa veuja d'aussesse an pressa, e d'andeje a ciapè për 'l croatin, e ciameje se ‘d vòlte coi sgnori a vanssavo quaicòsa...

Ma col moviment intern a l'era ‘d pianta momentaneo, e ai durava mach fin-a tant ch'a l'ero passà; quand as trovavo un pòch pì lontan da soa botega, e ch'a smiavo abastansa ancaminà da avej pì gnun-e veuje ‘d tornè andarè, nòstr Batista a socrolava le spale, e tornand-se a strojassè ancora pì comodament, a seguitava a gustè sò invidiabil benesser ëd la digestion.

Costa sena, com'i l'hai dit, l'era già ‘d pì d'un bon quart d'ora ch'a seguitava.

Finalment i doi incògnit as fërmo sul canton, ëdnans a la Pòrta dle Tor, a ciaciaro un pòch tra d'lor, gesticoland pitòst vivament, e peui, tut ant una vòlta as decido ‘d tornè vers la gargòta.

Batista, tornand a sente coi pass mësurà ch'a s'avsinavo, l'ha argrignà soe gambe, e, pogiand la schin-a contra l' parapet ëd la botega, a s'è dasse un pcit slans, e a s'è trovasse an pè.

L'era apen-a drit, che i doi incògnit son arivaje davsin.” J'elo la padron-a?”, A l'ha dit un d’ij doi. “Pèr còsa?” L'ha rispondù Batista, con una ‘d cole certe ociade ch'a fasìo paura ai sòlit aventor. “L'avrio da die una paròla...”.

“Una sola?..” a. l'ha fait Batista con col certo ton cojonatòri ch'a dòvra 'l popol quand as cred provocà, ò ch'a veul provochè.

Ël second incògnit, ch'a s'era tnusse andarè d'un pass, e ch'a smiava nen vaire dispòst a badinè, con una vos imperiosa ch'a sufrìa gnun-e repliche, l'ha dit: "Alòn, stupid! dov'é-la sta padron-a?".

Batista, a col'antifona, l'ha capì ch'as tratava ‘d quaicòsa d'serio. Con tut lòn però s'è gnente spaventasse. Ma voltand-se tranquilament vers l'interno dla botega, e strensend con la man drita la crica ‘d fer dël paravent coma s'a l'aveissa vorsujlo sarè ans la facia ai doi incògnit a la prima prepotensa ch'a l'aveissa veduie a fè, l'ha dit: “Mare! Vni un po' sì a sente lòn ch'a veulo sti doi borgheis!”.

Catlin-a s'è aossasse, e sensa depon-e la roca, a l'ha fait quaich pass vers l'intrada: “E ses-to nen bon a feje vnì anans, faseul?”. Batista l'ha chinà la testa, e s'è fasse andarè për lasseje 'l pass liber ai doi incògnit.

Col ch'a l'avia ciamà për 'l prim s'a j'era la padron-a, l'è dcò intrà 'l prim: “E-la chila ch'as ciama Catlin-a?”.

“Sì sgnor, son bel'e mì. Còs l'han-ne da comandeme?”. Com'i l'hai dit, Catlin-a, quantonque veja, l'era ancora una bela dòna. Auta, drita, gròssa, ben piantà, a l'avia una d'cole fisonomie che, tanto pi tra mes ai popolan, a mancava nen d'imponensa.

Ij doi incògnit a son scambiasse una rapida ociada. E peui 'l prim s'è ritirasse ‘d quaich pass për lasseje 'l pòst al second. Cost' ultim, che bel'e mach dal vestiari a dimostrava d'esse superior a l'autr, l'ha girà j'euj antorn a la larga stansia, con una manifesta smòrfia ‘d malcontent e quasi ‘d ribress. Peui assumend col ton aspro e imperios ch'a rivela al prim trat l'òm costumà a comandè, l'ha dije a Catlin-a: “E-lo tut sì?..”..

“Còsa?”. l'ha fait Catlin-a. “Stò local, sta betola dova ch'as fan tanti rabej, tante argioissanse?...”.

Catlin-a l'ha fissà l'incògnit con n'aria d'sorpreisa. “Che rabej? A mia ca s'è mai fasse gnun rabej për lòn ch'as pensa!”.

“Ben, ben...”.

“Quant a le argioissanse, i chërdo che për beive quaich goblòt d'vin...”.

“Ben, ben!” A l'ha fait l'autr con quaich impassiensa. “Adess a l'è nen ëd lòn ch'as trata”.

Catlin-a l'ha tornà a guardè fiss sò incògnit interlocutor, coma për lesje ant la fisonomia lòn ch'a sarìa stait për dije.

Dòp quaich minuta ‘d silensio, mentre l'incògnit a smiava tut ocupà a meditè quaicòsa ben ëd grave, cost-sì l'ha tornà a piè la paròla.

“Stè bin atenta a lòn ch'i l'oma da dive!”

“A mi?...”.

“Sì, sgnora, a voi!”.

“Ch'a parla pura...”

“Doman a l'è festa ‘d precet, a l'è una dle pi gran solenità dl'ann...”.

“Lo sai...”.

“Silensio! Doman tute le boteghe a devo esse rigorosament sarà, i capissi?”.

“Eben...”

“Eben, se doman ant vòstra gargòta noi i savoma ch'as vend un sol goblòt d'vin, se noi vniroma a savej che, gavand le përson-e d'vòstra famija, sì drinta a-i ven un sol aventor qualonque, militar ò borgheis, òm d'giustissia ò òm del pòpol, për mangè ò për beive mentre che ogni bon cristian a compiss fedelment le pratiche religiose ‘d Santa Madre Chiesa... fè pura cont che ògni cucagna për voi a sia furnia!”.

“Ma coma?”

“Adess i seve avisà. Ma mi...”.

“Guai a voi s'i aprofiti nen d'cost avis!”.

Catlin-a l'ha pa tardà a capì 'l vero sens dla bruta antifona. A l'era na proibission formal ëd ten-e duverta la botega për tuta la giornà dl'indoman. E sicoma i magior provent ëd cola botega a l'ero aponto ant ij dì dle feste, cola improvisa proibission a l'era l'istess për chila coma s'a l'aveissa vist a cascheje 'l fulmin dal ciel mentre mai pi gnun as lo pensava.

Però, tra ‘d chila a pensava chi ch'a l'era mai col prepotent incògnit che con tanta malagrassia a-j vnisìa a fè una simil intimassion? Chi ch'a l'avìa daje sto mandato? Sò pcit comersi d'contraband l'era sempre stait tolerà, sensa che nè 'l Vicariato, nè la Polissìa a fusso mai vnù a deje '1 pi pcit dëstorb; e, adess, tut ant una vòlta, ecco ch'a ven-o a intimeie ‘d cessè! Ma cessand l'era istess coma sa l'aveisso dije: ‘Venta andè an malora!’. E lolì ai sëcava un po' a la pòvra dòna, ch'a l'era staita costumà a vive pitòst comodament, portandije un'afession tuta particolar a col certo borsòt ch'a tnisìa stërmà, e che con tanta cura a sërcava sempre d'felo vnì pi gonfi....

Për coste considerassion, che ant un lamp a l'ero passaje subit për la testa d' Catlin-a, chila, tutt'autr che dispòsta a piè për bon l'imperios avis dl'incògnit, s'è përmëtusse d'ripete umilment:

“Donque për lòn chi l'hai podù capì, as tratrìa ‘d ten-e sarà mia botega tut ël dì e tuta la neuit ëd doman?”. “Precisament. E nen mach d'doman, ma d'tute le autre feste ch'ai sarà për l'avnì”.

“Ma përchè lolì se fin-a adess a l'han mai dime gnente? S'e-lo forse mai comëtusse quaich delit ant mia botega? Tra le përson-e ch'a la frequento s'e-lo forse mai trovasse d'gent nen onesta?...”.

“Paròle inutij. Iv dìo mach sòn: Guai a voi se doman iv lassi ciapè an contravension a j'ordin ricevù”.

“Ma chi ch'a l'ha daje finalment sti ordin?”.

“Chi?”.

“Sì, përchè fin-adess i l'hai ancora nen avù l'onor ëd savèj...”.

“Sagrineve nen, che coj ch'a l'han dait stò ordin, a l'han dcò tant an man da fesse ubidì sensa replica”.

“Ma almeno ch'a l'abio la compiasensa ‘d femlo conosse. Dal Vicariato i son përsuasa ch'a ven-o, nen, përchè a l'è chiel ch'am conced cost local a gratis, e mai a l'ha fame gnun-e osservassion, se anche i l'hai vendù quaich doja d'vinëta për ricavene quaich pcit profit da manten-e mie pòvre masnà...”.

“Nò, nò, 'l Vicariato a j'intra për gnente”.

“Chi donque?”

Quantonque a-i sia gnun-e necessità ch'i lo sapij, pura, per nen ch'iv chërde ‘d podej badinè e përtant ch'i ubidissi prontament, iv lo dirai:

“Sentoma...”.

“L'ordin a ven...”.

“D'andova?”.

“Dal Sant'Ufissi”.

Dit lòn, s'è voltasse bruscament, e l'è surtì, seguità da l'autr sò compagn, che durant cost pcit dialogo s'era sempre tnusse a rispetosa distansa, davsin a la pòrta. Ij nostri doi incògnit a l'ero già forse arivà a la fin dla Contrà dle Quatr Pere, che nè Catlin-a, nè Batista, nè Genojefa a l'avio ancora nen bogià dal pòst, tant coma la sorpreisa e lë spavent d'avei sentù a prononsiè cola teribil paròla del Sant'Ufissi, l'avia faje restè tuti a boca larga.

Genojefa che, sempre continuand a filè, e fasend la part del testimòni mut an tuta la sena, l'era forse staita pi atenta che j'autri doi, a le paròle del burbero incògnit, e mai a l'avìa gavaje j'euj d'adòss, esaminand le pì pcite particolarità d'sò vestiari e d'soa figura, l'è staita la prima a rompe 'l silensio.

“Mare! mi l'hai conossù col sgnor; a l'è pa un borgheis, seve?”.

“E chi ch'a l'è donque?”.

“L'è un fra che sta quaresima a predicava a S. Dumini”.

Catlin-a l'ha pì nen rispondù, la pòvra dòna l'era abatua. Coma fè a paresse da cola improvisa dësgrassia? Chi ch'a sarìa mai ancalasse ‘d resiste a j'ordin dël Sant'Ufissi?... Batista con un'aria ‘d misteri, s'è fasse dcò chiel anans, vers la lucerna, e bassand ben ben la vos l'ha dit:

“E l'autr? l'eve nen conossulo l'autr?”.

“E ti, l'has-to conossulo?” A l'ha fait Genojefa con inquieta curiosità.

“Sfido mi! L'eve nen vist ch'a l'avia j'orcin? Mi l'hai nen fait tròp atension a l'autr... Oh mi l'hai pro guardalo ben!”.

“E còs veul-lo di' ch'a l'avia j'orcin?”.

“A veul di' che vëdend cola marca convensional, as peul pì nen sbagliesse për savei chi ch'a l'è...”.

“Chi ch'a l'è?”.

“Na spia”.