Luciano Milanese/Ël vin anmascà
Ël vin anmascà
[modifiché](o ‘l miràcol ëd le nòsse ‘d Cana a l’ incontrari)
Tuti j’ani, d’amson, cand a l’era ora ‘d tajé e bate ‘l gran, as costomava che minca famija andèissa a giuté j’avzin; as fasìa tut l’un për l’àutr, a la bon-a, l’ùnica briga a l’era cola ‘d dé da mangé e bèive a tuti.
Col ann-lì a fasìa motobin càud, a-i era ‘n tuf da gavé ‘l fià, për lòn ij travaj a s’ancaminavo motobin prest, a la primalba. Col di-lì mi con pà, mama e seur a dovìo andé a le “Mangagnòle” ant la cassin-a ‘d monsù Tavio për dé na man a bate ‘l gran. Cand i soma rivà la màchina da bate e l’ambaladòira a j’ero già piassà, ‘l trator, n’ “Orsi” a testa càuda, a l’era già bele anvisch e tranfiand a campava fòra ‘d nivolass ëd fum nèir; antratant ij machinista a l’avìo già butà ij sengion dzora al volan dël trator e a le pulije dla màchina da bate e dl’ambaladòira che, cioiciand e sopatand, ancaminavo pian pian a giré.
Mi i j’era andàit con ël Remo a la crava për preparé ij filfer da lijè ij balòt ëd paja, papà a l’era dzora a la travà ancaminand-se con ël trent a campé giù le cheuv a le fomne che, ansima a la màchina da bate, a dovìo tajé le liasse dle mideme e peui campej-je a l’ambocador ch’a dovìa anfileje ‘ndrinta a la màchina, nopà mama a l’era con le fomne a dëspalé la paja e la vòrva con ij forcon ëd bòsch, un travaj motobin maunèt an mes a póver, vorva e con ël fracass ëd l’ambaladòira. A fasìa sempèr pì caud e i j’ero già tuti mars ëd sudor cand, a eut ore le, màchine a s’ero fërmasse për la colassion. Na colassion motobin bondosa: ancioe al verd, povron con la bagna càuda, lard, salam cheuit e cru, borgonzòla, ël tut compagnà da motobin ëd goblòt ëd bon-a barbera. Finì la colassion tuti i l’avìo arcomensà ‘l travaj për torna fërmesse vers ël mësdì për ël disnè.
A col ponto, dòp na matinà antrega ‘d travaj tacà a la machina da bate ancaminand sota al ro dël sol e tuti mars ëd sudor, pien ‘d póver e ‘d busche ‘d paja da fé sgiaj, con na sèj dël bòja pr’ ël gargaròt tant sèch ch’a smijava d’avèj an gola ëd carta vèder, a mësdì, ma nen prima d’un lavagi a la bela mej ant un sëbber piassà an broa a la cort, i soma andàit a fé onor al disnè ufrì come da costuma dal padron ëd ca. Ël disné a l’era preparà ant na bela sala a mangé con la sternìa ëd mon ross andova a-i era ‘n piasos frëschèt ch’arbiciolìa e a fasìa ven-e na fam ëd la malora (coma se l’aptit a mancheissa dòp na matinà ‘d travaj al ro dël sol). Sota la tàula, prontà për truch e branca na vinten-a ëd përson-e e già corma ‘d cabarèt pien ëd minca sòrt d’ordeuvre ancaminand da salam ëd minca qualità, ancioe al verd e al ross, cossòt ën carpion, tomin ross e verd e via fòrt, minca dontrè pòst a-i era dcò ‘n sigilin pien d’eva frësca dël poss con andrinta ‘n botijon ëd barbera da doi lìter. Con la sgheusia e la sèj ch’i l’avìo, i soma campasse a la tàula ancaminand a mangé e bèive da sfacià.
Ël prim sentor ëd cheicòs ch’andasìa nen da bin a l’era stàit cand Tolio, ël padron ëd la màchina da bate, a l’avìa ancaminà a bërboté antramentre ch’as voidava ‘n bicèr ëd barbera dal dobiliter già mes veuid e che a l’era già col ch’a fasìa doi ancora prima d’ancaminè ij prim piàt; peui ‘dcò Pidrin a l’avìa tacà a lamentasse dël vin che, për chiel, a l’era pì nen ëd la midema qualità përchè a jë smiava motobin pì leger. Un bel moment a l’era sentùsse ël cristoné ‘d Manëtta, ‘l capòcia dij màchinista, che, an pé dzora na cadrega, ancolpava ël pòver Tavio d’avej ambrojà tuti, profitand dij ghëmmo già ‘n pò tròp aussà, an portand ëd picheta pitòst che ‘d bon-a barbera. Ëd bòt an blan a l’era s-ciopaje ‘n finimond, a volavo ëd male paròle, j’òmo as possonavo, le fomne a criassavo, a l’era pròpi ‘n bel quaranteut.
Për boneur a l’era peui vnume an mènt ëd controlé ël sigilin sota la tàula ‘d coj-lì ch’a l’avìo ancaminà la cagnara e i l’avìa armarcà che l’eva a l’era nen tan sclinta ma pitòst tërbola e colorà ‘d reusa e che, miràcol, ël botijon ch’a dovìa esse squasi veuid, nopà a l’era ancora squasi pien ma d’un liquid motobin pì ciàir dël vin. Beicand da bin, pì o meno a metà dël botijon andoa ël véder a l’era motobin pì sotil për ël motiv che an belelì a l’era restaje ampërzonà na pcita bola d’aria, as podìa vëdde na pcita filura d’andoa ‘l vin a stissava ma motobin meusi. An butand torna ël botijon ant ël sigilin pian pianin l’eva a intrava e ampinìa torna ‘l contenitor; a l’era capità che ‘l vèder, motobin pì sutil a la mira dla bola d’aria, a l’era chërpolasse, fòrse përché a l’avìa sbatù contra ël bòrd dël sigilin.
Antlora mi tut sùbit i j’era sautà s’na cadrega e i l’avià brajà la dëscoverta a la maraja che, dòp avèj controlà da bin ël botijon, pian pian a l’era pasiasse an ciamand ëscusa al padron ëd cà. Pen-a artornà la calma e fàita la pas Tavio a l’avià tirà fòra da la cròta dontrè bote stope e ‘l disné a l’èra peui finì an alegrìa e dcò con ëd còro pitòst triviaj e ‘d monfrin-e ëd gent bastansa beivùa. Dòp lë quatr ore, cand ël càud a l’era meno sofocant e la cioca già ‘n pòch passà, ël travaj a l’éra torna arcominsasse për peui chité a l’ambrun, ora ëd fé sin-a.
D’antlora, ant le vijà, la stòria dël vin amnascà a l’é stàita contà për vàire agn e tanti, come mi, ancora ancheuj av la peulo conté.