Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Verb/Forme passiva, riflessiva e ressìproca

Artorn

---

Le Forme passiva, riflessiva e ressìproca

A son nen vàire diferente da le costrussion italian-e e fransèise.

Për la forma passiva (verb transitiv) a ven dovrà l'ausiliar esse.

A esprim n'assion che a l'é subìa dal soget e fàita da un complement che a ìndica chi ò còsa a agiss (complement d'agent). Naturalment costa forma a peul mach essie për ij verb transitiv. Tuti ij temp a l'han l'ausiliar "esse", e la forma passiva d'un verb as oten giontand ël partissipi passà dël verb a la coniugassion dël verb "esse". La costrussion a l'é coma cola italian-a, fasend coma sempe atension a la negassion e a l'interogassion. I doma quàich esempi, con tradussion italian-a:

mi i son fërmà dai civich, ti it ses fërmà dai civich, chiel a l'é fërmà dai civich, ... e così via (traduz.: io sono fermato dai vigili, ... etc. ....)

mi i bèivo ël nebieul, ël nebieul a l'é beivù da mi. = Io bevo il nebiolo, il nebiolo è bevuto da me

mi i bèivo nen ël nebieul, ël nebieul a l'é nen beivù da mi. = Io non bevo il nebiolo, il nebiolo non è bevuto da me

Donac 'cora la negassion nen (opura pà) ant la sòlita posission piemontèisa.

mi i bèivo ël nebieul? ël nebieul l'é-lo beivù da mi? = Io bevo il nebiolo?, il nebiolo è bevuto da me?

l'é-lo pà beivù da ti 'l nebieul? = non è bevuto da te il nebbiolo?

A-i son nen, donca, particolarità amportante da segnalé. I foma j'esempi sì sota 'd frase positiva, interogativa, negativa e interogativ-negativa për la forma ativa e passiva d'un ampërfét indicativ.

Italian	Piemontèis
davamo il biglietto	i dasìo 'l bijet
il biglietto era dato da noi	ël bijet a l'era dàit da noiàutri
davamo il biglietto?	dasìj-ne 'l bijet?
il biglietto era dato da noi?	ël bijet l'er-lo dàit da noiàutri?
non davamo i biglietti	i dasìo nen ël bijet
il biglietto non era dato da noi	ël bijet a l'era nen dàit da noiàutri
non davamo i biglietti?	dasìj-ne nen ël bijet
il biglietto non era dato da noi?	ël bijet l'er-lo nen dàit da noiàutri?

Për la forma riflessiva (verb transitiv) a ven dovrà l'ausiliar esse.

A l'é na forma andova sogét e ogét a son l'istessa entità. I l'oma già indicà cole che a peulo esse le diferense rispét a l'Italian e al Fransèis, anlià pì che d'àutr a la manera 'd dovré ij përnòm.

chiel a grata (forma ativa). ---> chiel a (ë)s grata = chiel as grata (forma riflessiva).

Un pont andova a venta fé atension a l'é la forma riflessiva dla sconda përson-a singolar, che a peul produve quàich confusion ant ij temp sempi:

ti it grate (forma ativa). ---> ti it ët grate (forma riflessiva),

Con ij temp compòst le còse a dvento pì sempie:

ti it ses gratàte ; chièl a l'é gratasse

Donca ant ij temp sempi 'l përnòm përsonal riflessiv a preced ël verb e d'sòlit as uniss al përnòm përsonal verbal ant na partìcola përnominal, mentre ant ij temp compòst ël përnòm përsonal riflessiv a ven dòp ël partissipi passà e as uniss a cost (la "s" dël përnòm "se" ëd sòlit a randòbia, për manten-e 'l son sord).

Vardé 'dcò j'esempi che i l'oma fàit a propòsit dij përnòm përsonaj riflessiv.

Ant la forma interogativa riflessiva a valo le osservassion che i l'oma fàit prima a propòsit dla presensa 'd partìcole përnominaj, dal moment che adéss a-i é sempe la partìcola riflessiva. La coniugassion interogativa as peul donca dovré mach ant ij temp compòst. Sòn a val ëdcò për la forma interogativ-negativa. La forma negativa a contìnoa a avèj le sòlite régole. I foma quàich esempi con ël verb dësvijésse:

Italian	Piemontèis
si sveglia	as dësvija
non si sveglia	as dësvija nen
si è svegliato	a l'é dësvijàsse
non si è svegliato	a l'é nen dësvijàsse
si sveglia?	as dësvija?
si è svegliato?	l'é-lo dësvijàsse?
ci eravamo svegliati	i j'ero dësvijàsse
non ci svegliavamo	is dësvijavo nen
non ti sarai svegliato	it saras nen dësvijate
non ti sarai svegliato?	saras-to nen dësvijate?

Për la forma ressiproca a ven dovrà l'ausiliar esse.

Costa forma a esprim n'assion che almanch doe entità a fan l'un ant ij confront ëd l'àutr. Pr'esempi noi i së scrivoma, a l'é da capì coma "mì che scrivo a l'àutr e l'àutr che a scriv a mi" e costa a l'é l'assion ressiproca. Vorend as podrìa 'dcò pensé che la forma a disa che "mi im scrivia e l'àutr as ëscrivìa". Costa a l'é na possibilità 'd confusion, contut che la sconda posission a sia un pòch dròla. Ëd sòlit ël contést a basta a nen sbalié.

I l'oma vist che la forma ressìproca a l'é d'autut istessa dla foma riflessiva, e donca i giontoma giusta quàich esempi.

• lor as telefonavo tuti ij dì
• a son scrivùsse për vàire
• noi is ambreujoma sempe (l'un con l'àutr)
• i soma trovàsse ant ël coridor
• etc.