Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Verb/Coniugassion dij verb regolar/I Coniugassion

Prima coniugassion regolar (...é)

I arportoma un verb transitiv, con ausiliar "avèj". Për ij verb intransitiv che a deuvro l'ausiliar "esse" a basta sostituì le vos dël verb "avèj" con le corispondente (istessi temp e meud) dël verb "esse".

La prima coniugassion piemontèisa a l'é cola che a l'anfinì present a seurt an "...é ". La "é " a l'ha l'acsan aùss, e donca a l'é pronunsià strèita, an manera che a smija a la pronunsia dl'anfinì dla prima coniugassion fransèisa (dont a l'é diferenta la grafìa). La magioransa dij verb a fà part ëd costa coniugassion.

Ël verb laudé

MEUD INDICATIV
Present	Ampërfét	Passà	Passà lontan	Trapassà	Trapassà lontan	Futur sempi	Futur anterior
mi i laudo ti it laude chiel a lauda noi i laudoma voi i laude lor a laudo	mi i laudava ti it laudave chiel a laudava noi i laudavo voi i laudave lor a laudavo	mi i l'hai laudà ti it l'has laudà chiel a l'ha laudà noi i l'oma laudà voi i l'eve laudà lor a l'han laudà	mi i laudere ti it laudéres chiel a lauder noi i laudero voi i laudere lor a laudero	mi i l'avìa laudà ti it l'avìe laudà chiel a l'avìa laudà noi i l'avìo laudà voi i l'avìe laudà lor a l'avìo laudà	mi i avire laudà ti it avires laudà chiel a avir laudà noi i aviro laudà voi i avire laudà lor a aviro laudà	mi i laudrai ....(mi i laudreu) ti it laudras chiel a laudrà noi i laudroma voi i laudreve lor a laudran	mi i l'avrai laudà ti it l'avras laudà chiel a l'avrà laudà noi i l'avroma laudà voi i l'avreve laudà lor a l'avran laudà

Meud congiuntiv
Present	Ampërfét	Passà	Ttrapassà
che mi i lauda che ti it laude che chiel a lauda che noi i laudo che voi i laude che lor a laudo	che mi i laudèissa che ti it laudeisse che chiel a laudèissa che noi i laudeisso che voi i laudeisse che lor a laudeisso	che mi i l'àbia laudà che ti it l'àbie laudà che chiel a l'àbia laudà che noi i l'àbio laudà che voi i l'àbie laudà che lor a l'àbio laudà	che mi i l'avèissa laudà che ti it l'avèisse laudà che chiel a l'avèissa laudà che noi i l'avèisso laudà che voi i l'avèisse laudà che lor a l'avèisso laudà

Meud condissional
*Present ()**	Passà
mi i laudrìa ti it laudrìe chiel a laudrìa noi i laudrìo voi i laudrìe lor a laudrìo	mi i l'avrìa laudà ti it l'avrìe laudà chiel a l'avrìa laudà noi i l'avrìo laudà voi i l'avrìe laudà lor a l'avrìo laudà

Meud imperativ
Present	Futur
- - - - lauda ch'a lauda laudoma laudé ch'a laudo	- - - - it laudras a laudrà i laudroma i laudreve a laudran

Meud ampërsonaj
Anfinì		Partissipi		Gerundi
Present	Passà	Present	Passà	Present	Passà
laudé	avèj laudà	- - - -	laudà	laudand (laudanda) (an laudand)	avend laudà

Nòta: Ël futur sempi a l'ha desinense rai, ras, ..., etc. coma régola. Se però la radis dël verb a finiss con ij grup: consonant + l, oppure consonant + r, la desinensa a dventa erai, eras, ..., etc.. Coma esempi, 'l futur sempi dël verb parlé a l'é:

mi i parlerai, ti it parleras, chièl a parlerà, noi i parleroma, voi i parlereve, lor a parleran

Son as aplica 'dcò ai verb dont la radis a finiss con ---i, com ant ël verb mastié.

L'istessa régola as àplica al condissional present. Antlora mi i laudrìa, ma mi i parlerìa, etc.

Notoma che se la final dla radis a l'é na --r a ven seguìa la régola general : pioré a fà al futur: mi i piorrai, etc.. Fòrse costi a son j'ùnich cas ëd dobia vera nen precedùa da ë (ma as dis ëdcò mi i piorerai).

I arciamoma 'l verb mangé për arcordé la grafìa e la fonética për ël son dla "g dossa" seguìa da consonant:

mi i mangg-rai, ti it mangg-ras, chièl a mangg-rà, noi i mangg-roma, voi i mangg-reve, lor a mangg-ran

Verb iregolar dla prima coniugassion

I l'oma quat verb iregolar. I notoma che 'dcò ij corispondent italian a son iregolar. Costi a son:

dé , sté, fé, andé.

Ij verb dé, sté a l'han le mideme iregolarità, e a deuvro le mideme desinense. Për comodità scrivoma tuti i temp iregolar ëd tuti costi verb. J'àutri temp a seguo le régole. An parentesi a son scrite le variassion giuste da na mira gramatical.

Verb DÉ

Present indicativ mi i dago (mi i don), ti it das (ti it daghe), chiel a da, noi i doma, voi i deve, lor a dan
Ampërfét indicativ mi i dasìa, ti it dasìe, chiel a dasìa, noi i dasìo, voi i dasìe, lor a dasìo
Futur indicativ mi i darai (mi i dareu), ti it daras, chiel a darà, noi i daroma, voi i dareve, lor a daran
Present congiuntiv che mi i daga, che ti it daghe, che chiel a daga, che noi i dago, che voi i daghe, chre lor a dago
Ampërfét congiuntiv che mi i dèissa, che ti it dèisse, che chiel a dèissa, che noi i dèisso, che voi i dèisse, che lor a dèisso
Present condissional mi i darìa, ti it darìe, chiel a darìa, noi i darìo, voi i darìe, lor a darìo
Present amperativ - - - , (ti) dà, (chiel) ch'a daga, (noi) doma, (voi) i dé, (lor) ch'a dago
Futur amperativ - - - , (ti) it daras, (chiel) a darà, (noi) i daroma, (voi) i dé, (lor) a daran
Anfinì present dé
Partissipi passà dàit
Gerundi present dasend, an dasend

I notoma che 'l partissipi passà a l'é iregolar e parèj as treuva ant ij temp compòst. I notoma 'ncora che cost partissipi passà a ven modificà da partìcole përnominaj an coa. dàit a dventa da... coma pr'esempi : chièl a l'ha dàit , chièl a l'ha dàme.

Verb STÉ

A deriva da col ëd prima, an cambiand la radis "d..." ant la radis "st...". Donca:

Present indicativ mi i stago (mi i ston), ti it ëstas (ti it ëstaghe), chiel a sta, noi i stoma, voi i steve, lor a stan
Amperfet indicativ mi i stasìa, ti it ëstasìe, chiel a stasìa, noi i stasìo, voi i stasìe, lor a stasìo
Futur indicativ mi i starai (mi i stareu), ti it ëstaras, chiel a starà, noi i staroma, voi i stareve, lor a staran
Present congiuntiv che mi i staga, che ti it ëstaghe, che chiel a staga, che noi i stago, che voi i staghe, chre lor a stago
Amperfet congiuntiv che mi i stèissa, che ti it ëstèisse, che chiel a stèissa, che noi i stèisso, che voi i stèisse, che lor a stèisso
Present condissional mi i starìa, ti it ëstarìe, chiel a starìa, noi i starìo, voi i starìe, lor a starìo
Present amperativ - - - , (ti) stà, (chiel) ch'a staga, (noi) stoma, (voi) i sté, (lor) ch'a stago
Futur amperativ - - - , (ti) it ëstaras, (chiel) a starà, (noi) i staroma, (voi) i stareve, (lor) a staran
Anfinì present sté
Partissip passà stàit
Gerundi present stasend, an stasend

I notoma che 'dcò sì 'l partissipi passà a l'é iregolar e parèj as treuva ant ij temp compòst. I notoma 'ncora che cost partissipi passà a ven modificà da partìcole përnominaj an coa. stàit a dventa sta... coma pr'esempi : chièl a l'é stàit , chièl a l'é stàme.

Da noté la "ë" prostética dnans a la sconda përson-a singolar.

Verb FÉ

A l'ha 'dcò chièl j'istéss temp iregolarche i arportoma coma prima:

Present indicativ mi i faso (mi i fon), ti it fas (ti it fase), chiel a fa, noi i foma, voi i feve, lor a fan
Amperfet indicativ mi i fasìa, ti it fasìe, chiel a fasìa, noi i fasìo, voi i fasìe, lor a fasìo
Futur indicativ mi i farai (mi i fareu), ti it faras, chiel a farà, noi i faroma, voi i fareve, lor a faran
Present congiuntiv che mi i fasa, che ti it fase, che chiel a fasa, che noi i faso, che voi i fase, chre lor a faso
Amperfet congiuntiv che mi i fèissa, che ti it fèisse, che chiel a fèissa, che noi i fèisso, che voi i fèisse, che lor a fèisso
Amperfet congiuntiv (ëdcò) che mi i fasèissa, che ti it fasèisse, che chiel a fasèissa, che noi i fasèisso, che voi i fasèisse, che lor a fasèisso
Present condissional mi i farìa, ti it farìe, chiel a farìa, noi i farìo, voi i farìe, lor a farìo
Present amperativ - - - , (ti) fà, (chiel) ch'a fasa, (noi) foma, (voi) fé, (lor) ch'a faso
Futur amperativ - - - , (ti) it faras, (chiel) a farà, (noi) i faroma, (voi) i fareve, (lor) a faran
Anfinì present fé
Partissip passà fàit

Gerundi present fasend, an fasend

I notoma che, a l'istessa manera, 'l partissipi passà a l'é iregolar e parèj as treuva ant ij temp compòst. I notoma 'ncora che cost partissipi passà a ven modificà da partìcole përnominaj an coa. fàit a dventa fa... coma pr'esempi : chièl a l'ha fàit , chièl a l'ha fàme.

Verb ANDÉ

Com an Italian, sto verb a l'ha doe radis për vos diferente, tute doe nen sempe istesse.

Present indicativ mi i vado (mi i von), ti it vas (ti it vade), chiel a va, noi i andoma, voi i andeve, lor a van
Amperfet indicativ mi i andasìa, ti it andasìe, chiel a andasìa, noi i andasìo, voi i andasìe, lor a andasìo
Futur indicativ mi i andrai (mi i andreu), ti it andras, chiel a andrà, noi i androma, voi i andreve, lor a andran
Futur indicativ (ëdcò) mi i andarai (andareu), ti it andaras, chiel a andarà, noi i andaroma, voi i andareve, lor a andaran
Present congiuntiv che mi i vada, che ti it vade, che chiel a vada, che noi i vado, che voi i vade, chre lor a vado
Amperfet congiuntiv che mi i andèissa, che ti it andèisse, che chiel a andèissa, che noi i andèisso, che voi i andèisse, che lor a andèisso
Present condissional mi i andrìa, ti it andrìe, chiel a andrìa, noi i andrìo, voi i andrìe, lor a andrìo
Present condissional (ëdcò) mi i andarìa, ti it andarìe, chiel a andarìa, noi i andarìo, voi i andarìe, lor a andarìo
Present amperativ - - - , (ti) và, (chiel) ch'a vada, (noi) andoma, (voi) andé, (lor) ch'a vado
Futur amperativ - - - , (ti) it andras, (chiel) a andrà, (noi) i androma, (voi) i andreve, (lor) a andran
Futur amperativ (ëdcò) - - - , (ti) it andaras, (chiel) a andarà, (noi) i andaroma, (voi) i andareve, (lor) a andaran
Anfinì present andé
Partissip passà andàit, andà
Gerundi present andasend, an andasend (andasand)