Lenga piemontèisa/Gramàtica piemontèisa/Morfologìa/Artìcol

Artìcol

L'articol a l'é na parolëtta ch'as buta dnans al nòm sostantiv për dine 'l géner e 'l nùmer e për ës-ciairine 'l sens. A peul esse, coma an italian, definì e indefinì.

J'articoj definì

J'artìcoj definì a son:

Për ël mascolin singolar: ël ('), lë (l')^[1].

"ël" as dovra danans ai nòm ch'a comenso con: a) na consonant sempia; b) con la combinassion ëd na consonant seguìa da "r" o "l"; c) con "gn". Esempi: ël pan (il pane); ël prinsi (il principe); ël platé (il pellicciaio), ël gnòch (lo gnocco); etc.
"lë" as dovra danans ai nòm ch'a 'ncamin-o con doe consonant e, quàich vòlta, con "s" sempia fòrta. Esempi: lë mnis (la spazzatura); lë spi (la spiga); lë siass (il setaccio); etc.
l as dovra danans ai nòm ch'a comenso për vocal. Esempi: l'aso (l'asino); l'ors (l'orso) etc.
Për ël mascolin plural: ij, jë, j' con la midema aplicassion an ordin për ël singolar (v. s.). Esempi: ël ca, lë pnass, lë siolòt, l'aso; ij can, jë strass, jë pnass, jë siolòt, j'aso.

Për ël feminin plural: la, l'.

la as dovra danans ai nòm ch'a comenso për consonant; Esempi: la siola.
l' as dovra danans ai nòm ch'a comenso për vocal. Esempi: l'eva.
Për ël feminin plural: le, j' con la midema aplicassion an ordin për ël singolar (v. s.). Esempi: le siole, j'eve.

L'articol definì as buta nen, ëd régola, danans a j'agetiv possessiv (''mè, tò, sò, nòstr, vòstr, sò; mie, toe'' etc.( ma as buta 'd régola al plural mascolin (''ij mè, ij tò'' etc.).

As buta nen, coma régola, gnanca danans ai nòm pròpri 'd përson-a, ëd sità, ëd mèis, etc.

As dovra, anvece, al plural danans ai nòm ch'a indico ëd grop ëd parentele o famije (tant ch'as trata 'd cognòm coma anche dë stranòm). Esempi: ''ij Bré'' (i Brero), ''ij Pautass'' (la famiglia dei Pautasso); ''ij Fërfoj'' (la famiglia detta "dei vivaci"), etc.

L'articol "ël" e "un" (così coma la preposission "ëd" sempia e compòsta), a peulo dventé 'l, 'n, e 'd quand a ven-o apress a na paròla ch'a finiss an vocal. Esempi: ''Ël pare a ciama 'l fieul'' (il padre chiama il figlio); ''A-i é gnanca 'n can'' (non c'è un cane); ''I ven-o 'dcò mi'' (vengo anch'io).

J'articoj indefinì

J'artìcol indefinì a son:

për ël mascolin singolar: un ('n), në (n');
për ël feminin singolar: una (na), ('n)

A l'han la midema aplicassion an ordin për l'artìcol definì singolar. Esempi: un gat, në scagn, n'arbit (un sussulto), na (una) fija, n'arbra.

J'articoj indefinì a l'han nel ël plural diret (foravìa che ant la manera 'd dì: j'un e j'àutri, dova a l'ha valor ëd sostantiv).

A esist, comsissìa, 'dcò an piemontèis, la fòrma partitiva, ch'a l'é la fòrma indefinìa plural ëd l'artìcol. Esempi: A-i son ëd fieuj ch'a canto e 'd fije ch'a balo.

Nòte

↑ Aly Belfadel a sita na fòrma d'articol nèutr "lo", restà ant le dite për lo pì - për lo men, ma che an ësmijo, pì modestamentt, nen àutr che l'adatament al piemontèis ëd na manera 'd dì dl'italian.

[1] Aly Belfadel a sita na fòrma d'articol nèutr "lo", restà ant le dite për lo pì - për lo men, ma che an ësmijo, pì modestamentt, nen àutr che l'adatament al piemontèis ëd na manera 'd dì dl'italian.

[1]