Col che an piemontèis a-i é nen o squasi

Quand ch’as fà na comparassion fra doe o pì còse e un-a a l’é sensa dubi superior a l’àutra, an italian as dòvra na forma ch’a l’é ciamà superlativo e da noi a l’é dit «superlativ». La presensa ’nt la paròla dël sufiss super, che an latin a vorerìa dì ch’a l’é dzora, a l’é già daspërchila n’indicassion che a esist na diferensa a favor d’un dij doi termo an question. Se nopà a son l’istess coma caraterìstiche alora a-i é n’uguajansa, ma a l’é nen lòn ch’a m’anteressa ancheuj.

Costa forma a peul esse an doe manere: assolù o relativ.

Ël superlativ assolù a l’é col ch’as dòvra quand ch’as fà nen n’arferiment diret a gnun o a gnente d’àutr. Për cost cas an italian a ven giontà a l’agetiv o a l’averb an question, na desinensa ch’a fà -issimo/a (-issimi/e al plural) e che ’dcò chiel a riva dal latin -issimus (esempi: bravo-bravissimo; bello-bellissimo).

E bin an piemontèis, tutun che tanti as lasso ciapé dal tòssi dël tajacan e ch’a gionto «-issim/a/e», costa forma ’d superlativ a l’é nen consijà. Sòn a veul nen dì che con nòstra lenga i peusso pa esprime ël midem concet, tutàutr, a l’é mach ch’i lo foma ’nt n’àutra manera. Am toca nen a mi a dì s’a sia pì bela o meno.

Noi i lo foma giontand anans a l’agetiv o a l’averb, n’àutr averb ch’as va a serne fra costi-sì: «motobin (ëdcò motoben), bin (ben), bin-bin, franch, tant, pròpi, assè». Donca se për esempi i voroma dovré ’l superlativ assolù ’d bel, a l’é pì giust nen scrive (o dì) «belissim», nopà scrive «motobin bel, pròpi bel, tant bel, assè bel».

Se për asar i vorèisso nen dovré, për esigense diverse, j’averb dzordit as peul, sensa fé gnun pecà mortal, ardobié l’agetiv an question, për esempi i podoma avèj: bel-bel, brav-brav, pasi-pasi, chèt-chèt e via

fòrt.

N’àutra forma ch’a l’é pur sèmper un superlativ assolù a l’é cola ch’a preved ëd gionté, apress a l’agetiv o a l’averb, l’espression «coma tut» (esempi: esse bel coma tut ch’a val l’istess coma pì che bel).

Tutun se a resta possìbil manten-e la desinensa «-issim/a/e» con le paròle ch’a son an comun con l’italian për na part (bel e bello, brut e brutto, e via fòrt), son a va nen bin con le paròle ch’a l’han na soa forma diferenta. Donca, tant për fé n’esempi, as peul nen fé ’l superlativ con «-issim/a/e» con ëd paròle mach nòstra coma ch’a peulo esse, galup, goregn, salòp, grotolù, baravantan, gram e via fòrt. S’i voroma capilo mej vardoma se a l’han un sens coste forme: galupissim, goregnissim, salopissime, grotulusissim, baravantanissim. Mi i dirìa pròpi che ’d nò.

L’àutra forma ’d superlativ a l’é cola relativa, visadì ch’a fà n’arferiment a un grup ëd còse o ’d përson-e. Così coma che an italian costa forma a ven fàita giontand, dë ’dnans a l’agetiv o a l’averbi, l’averb ëd quantità più o meno ch’a va bin al cas, con sò artìcol determinativ, (esempi: il più bello - il meno bello).

Për ël piemontèis as fà la midema còsa, mach che ij nòstri averb ëd quantità a son: «pì» e «meno» (esempi: ël pì bel - ël meno bel; ij pì bej - ij meno bej). Na variant ëd l’averb «meno» a l’é «manch», ma as dòvra mach an ëd cas particolar.

Coma për l’italian ëdcò an piemontèis a-i é d’agetiv che daspërlor a formo sia ’l comparativ che ’l superlativ.

Për l’agetiv «grand» a son «magior» e «màssim».
Për l’agetiv «cit» a son «minor» e «mìnim».
Për l’agetiv «brav» a son «mej» e «òtim».
Për l’agetiv «gram» a son «pes» e «péssim».

Ch’a smijo fé part ëd costa categorìa d’agetiv a-i é ’dcò: «anterior, posterior, inferior, superior, interior, esterior» e ch’as dòvro giontandje apress la preposission «a». A costi as peulo giontesse costi-sì: «prim, ùltim, infinì, suprem, ìntim, estrem», ma an piemontèis a l’é forse mej mach dovré «prim, ùltim e ìntim».

Da: Piemontèis Ancheuj, Magg 2024