La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Salm/Introdussion

Artorn

---

Introdussion

Costa colession ëd 150 cantich a comprend ëd laude a Nosgnor, ëd crij ‘d gent ëbzognosa, d’espression d’adorassion, ëd rendiment ëd grassie, professie, e lë spetro complèt dj’emossion uman-e. A-i é ‘d càntich ëscrivà për ocasion ëspeciaj coma pelegrinagi al Templi o l’ancoronassion ëd un neuv rè.

Ël liber dij Salm (ch’as dis ëdcò Salteri) a l’é na colession d’orassion nassùe ant ël cors ëd la stòria dël pòpol d’Israel. Ij salm as peudo rispartì an vàire grop o famije conform a la forma, a la strutura e a le situassion ch’a j’ero dovrà ant ël culto, ma ‘dcò conform a sò contnù. Vàire salm a son d’inn ch’a sélebro la grandeur ëd Dé ant la creassion^[1] opura j’euvre che chiel a l’ha fàit ant la stòria an favor ëd sò pòpol^[2]. Vàire inn a sélebro ‘l Signor ch’a regna^[3]. La pì part dij salm a son d’orassion o ‘d sùpliche, visadì d’arceste d’agiùt adressà a Dé ant na situassion ëd soferensa o ‘d perìcol. Ëd sòlit a fan la dëscrission ëd la situassion anté ch’an as treuva, l’arcesta a Dé d’anterven-e, l’espression ëd fiusa an chiel. Cheidun ëd costi salm-sì a son d’orassion dël pòpol o dla comunità antrega^[4]. Tante a son d’orassion përnunsià da ‘d përson-e ch’a j’ero përseguità, calunià, malà, o crasà ch’a sërco l’agiùt ëd Nosgnor^[5]. A-i é ‘d salm regal ch’a riguardo ‘l rè: soe orassion o preghiere për chiel^[6]. Vàire ‘d coste ant ël Testament Neuv a son arferìje al Crist, ël Mëssìa. Ij salm dal 120 al 134 a son ciamà càntiche dij pelerin. A l’é probàbil ch’a l’ero cantà da coj ch’a andasìo al Templi ‘d Gerusalem për le feste grande coma la Pasca, la Pancòsta e la festa dle Bënne. D’àutri salm, ch’a smijo a sti-sì a son ciamà cantiche ‘d Sion përchè a sélebro Gerusalem coma la sità che Dé a l’ha sernù^[7]. Chèich salm a son didàtich, përchè a conten-o d’amaestrament për la vita ch’a smijo a la litratura sapiensial^[8]. Motobin ëd salm a dan espression a arconossensa e rendiment ëd grassie^[9]. D’àutri a son espression ëd fiducia an Dé e an soa antërversion^[10]. Chèich salm a conte-o un mëssagi ch’a ven da Dé e comunicà da la boca d’un sacerdòt o da ‘n profeta^[11].

Autor e ambientassion  ëstòrica

Vàire salm, an tut 116, a pòrto ‘n tìtol ch’a conten d’anformassion ch’a l’é malfé da comprende. A l’é probàbil ch’a dago indicassion ëd la melodìa da dovresse për canteje o da jë strument për companieje, o fin-a le circostanse che ‘l salm a në s’arferiss. Ij tìtol, comsëssìa a son pì recent ëd la data ‘d composission e a-j gropo soens a vàire përsonagi, dzurtut David. Lolì a veul nen dì che lor-lì a na sìo j’autor originari, ch’a resto an efet anònim. Tutun, la tradission a l’ha considerà David coma l’autor ëd motobin ëd salm e, ant ël titol, a l’ha colegaje con vàire episòdi ‘d soa vita. Tant a l’é che la tradission soens a ciama tut ël Salteri “Ij Salm ëd David”. A l’é malfé dë stabilì da che época minca ‘n salm a ven-a. A l’é sicur che ij salm a son ëstàit butà ansema e cantà (salm an grech a veul dì na canson da companiesse con la mùsica) për tut ël cors ëd la vita d’Israel. Ant ël test ebràich ij 150 salm ch’a formo la colession a son rispartì an sinch grop o lìber e lolì as peul arconòsse dal fàit che a la fin a l’é giontà na fòrma ‘d làude^[12]. I savoma nen quaj ch’a sio ij criteri ëd costa division. Ij salm a son nassù për ël culto dël Templi e ‘d sicur a na son ëstàit dovrà. La colession ch’i n’oma, contut, a podrìa ‘dcò esse arseivùa coma n’antologìa ‘d test destinà a la preghiera fòra dal culto e a la meditassion ch’as compagna a la letura dle Scriture, dzurtut dël Pentatèuch. Cand che ij salm a son ëstàit virà an grech, a l’han ciapà na spartission diversa da cola ch’a l’avìo an ebràich^[13]. Nòstra tradussion a-j va dré a la numerassion ebràica. Ij salm a son la preghiera dël pòpol ëd Nosgnor (ebràich e cristian). Gesù a l’ha cantà e mensionà ij salm^[14]. Ij prim cristian a pregavo e a cantavo con ij salm^[15] Ij salm a resto la sorgiss ch’a na tiro tuti coj ch’a dovro la Paròla ‘d Nosgnor për adressesse a chiel. Nòstra version dij Salm a l’é pa struturà an fòrma poètica, ma an pròsa. Na version an poesìa ëd vàire salm an piemontèis, soagnà da Pinuccia Gamba, al peul trovesse anté ch’i l’oma nòstra Bibia an sla Wikisorgiss, cora ch’a sìa disponibil, ant la pàgina ‘d minca salm.

Nòte

1. Pr’ esempi ij salm 8; 33; 104.
2. Pr’ esempi ij salm 100; 105; 114.
3. 47; 93; 96-99.
4. Pr’esempi 12; 44; 60; 74; 79; 80; 83; 137.
5. 5-7; 9-10; 13; 17; 22; 25; 26; 28; 31; 35; 38; 39; 41-43; 51; 54; 57; 59; 63; 64; 69-71; 86; 88; 102; 109; 120; 140-143.
6. Pr’ esempi: 2; 18; 20; 21; 45; 61; 72; 89; 101; 110; 144.
7. 46; 48; 76; 87; 132.
8. Pr’ esempi 1; 37; 49; 73; 78; 112; 119.
9. 30; 32; 34; 92; 107; 116; 118.
10. Pr’ esempi: 3; 4; 11; 16; 23; 62; 139.
11. Pr’ esempi 50; 75; 81; 82; 95.
12. 1-41; 42-72; 73-89; 90-106; 107-150.
13. A l’é parèj che j salm  e 10 dla colession ebràica a son ëstàit ruinì ant na composission sola, coma ‘dcò ij salm 114 e 115, e ‘dcò ‘l salm 114 e 115, damentre che a soa vira ël salm 116 e 147 a son ëstàit s-ciapà and doe part.
14. Cfr. pr’ esempi March 14:26; 15:34.
15. Cfr. At 4:24-26.