Introdussion a Proverbi[modifiché]

Ël lìber dij Proverbi a l’é na colession ëd proverbi e d’amaestrament ëd vàire sòrt. Cost lìber as peul dividse an tre part.

La prima part (capìtoj 1-9) a l’é tanme na longa introdussion ch’a trata dël valor e dl’importansa dla saviëssa. Vàire vire la saviëssa (o sapiensa) a l’é rapresentà tanme na fomna e, ant ël pcit poèma ch’an dà la ciav për comprende tuta la colession (8:12-31) a l’é considerà ant na strèita relassion con Dé e coma la prima euvra che chiel a l’ha creà. An chila Dé a treuva soa gòj e da chila a dipend l’armonia dël mond.

La sconda part (capìtoj 10-29) a conten na série motobin longa ‘d proverbi: ij proverbi ‘d Salomon (10:1-22:16 e 25:1-29:27) e d’àutri savant (22:17-24:22 e 23:23-34). An costa part as treuva ‘d proverbi motobin antich, dont vàire a son nassù ant la cort (pr’ esempi 16:10-15). D’àutri, tutun, a son squasi l’istess ëd coj d’un savant antich egissian ch’as ciamava Amenemope (22:17-23:14).

La tersa part (capìtoj 30-31) as compon ëd tre toch indipendent, dont dòi a son l’arzultà dl’atività ‘d savant ch’a son pa d’Israelita (30:1-14 e 31:1-9). Tanti passagi dël liber dij proverbi a smijo a d’àutri scrit ëd savant ch’a l’ero motobin ëspantià ant l’Orient antich. Ël proverbi concis a l’era na manera ‘d transmëtte da generassion a generassion la saviëssa aquistà con l’esperiensa, ma an nòst liber as trata pa mach ëd sapiensa uman-a, përchè la conossensa dle lege dla vita a peul pa separesse da la fede an Dé. An efet, ant ij proverbi ij pì antich, ël rispet për ël volèj ëd Dé a l’é giusta considerà coma ‘l pont ëd partensa ‘d minca saviëssa. Ant ij proverbi ij pì recent la saviëssa a l’é considerà coma la stra ch’an pòrta a Dé.

La manera ‘d parlé dël lìber dij Proverbi a l’é tìpica ëd cola dij magister. A giutava a tnije an memòria soa cadensa poètica e ritmica. A l’é soa caraterìstica ‘l paralelism, visadì l’arpetission dla midema ideja doe vire con paròle diverse ant le doe metà dël versèt. A dovro ‘d paragon, l’enumerassion ëd fàit o situassion ch’a l’han an tra ‘d lor ëd corispondense misteriose (pr’ esempi 20:15-16), le conte autobiogràfiche (pr’ esempi 24:30-34), j’orassion (30:7-9), le dotrin-e d’un magìster paragonà a ‘d fieuj.

La formulassion dij proverbi a l’é gropà a la manera ‘d pensé ‘d tùit ij di e ch’as capìss sùbit: ël savant as opon al folitro, ël giust a lë dzonest, lë sgnor al pòver. Tutun, coste contraposission a dan espression a n’idèja ‘d pèis: as ha da serne an tra lòn ch’a pòrta a la vita e lòn ch’a pòrta a la mòrt. Costa sernùa - che an d’àutri liber ëd la Bibia a lé proponùa a tut ël pòpol d’Israel ant ij grand fàit ëd la stòria - ambelessì a l’é aplicà a la vita ‘d minca dì ëd la gent. Ij consèj ch’as treuvo ambelessì a servo për edifiché na vita ch’a-j piasa a Nosgnor. An efet, ij savant a veulo mostré che ij giust a son sèmper arcompensà e lë dzonest sempe castigà. Costa teorìa dla retribussion, che an certi cas a smija contrària a l’esperiensa, a veul fortì che Nosgnor a l’é nen ëstrangé al bon èsit o al faliment ëd la vita uman-a.

Ël pròlogh dël lìber (1:1-7) a dis che la colession antrega as arfà a Salomon, përchè chiel a l’era considerà ‘l savant për ecelensa. Tutun as peul armarchesse coma vàire soe part a son da consideré pì recent, A l’é malfé deje na data precisa a minca un-a dle part ëd cost lìber, përchè a buto ansema ‘n patrimòni sapiensial ch’a l’é comun a tute le èpoche stòriche e a le siviltà orientaj dl’istess temp dl’Israel antich. Cost lìber a l’é donca l’arzultà ‘d secoj ëd riflession dij savant d’Israel che, a soa vira a l’han fàit tesor dl’amaestrament ëd savant ch’a son nen d’Israelita ant l’Orient antich.