La Bibia piemontèisa/Testament Vej/Deuterocanonich/Tobia

La Bibia piemontèisa Ij Deuterocanònich

Introdussion

Tobia

1

ANTRODUSSION BIOGRÀFICA

¹Lìber ëd la stòria ‘d Tobi, fieul ëd Tobiel, fieul d’Ananiel, fieul d’Aduel, fieul ëd Gabael, ëd la dissendensa d’Asiel, dla tribù ëd Neftali. ²Al temp ëd Salmanassar, rè dj’Assir, chiel a l’è stàit portà përzoné da Tisbe, ch’a stà a sud ëd Cades ëd Neftali, ant l’àuta Galilea, dzora ‘d Casor, anvers l'ocident ëd Fogor, a nòrd ëd Sefet.

Tobi a parla dij sò maleur

³Mi, Tobi, i passava ij di ëd mia vita an seghitand le stra dla vrità e dla giustissia. Ai mè frej e ai mè compatriòt, ch’a l’ero stàit portà con mi an përzonìa a Ninive, ant ël pais dj’Assir, mi i fasìa motobin d’almòsna. ⁴Im trovava ancor ant ël mè pais, la tèra d’Israel, e i j’era ancora giovo, quand che la tribù ëd mè antich Neftali a l’ha chità la ca ‘d David e a l’è dëstacasse da Gerusalem, ch’a l’era la sola sità , an tra tute le tribù d’Israel, sernùa për ij sacrifissi. Ambelelì a l’era stàit dedicà un templ, andova a stà Dé, ch’a l’era stàit sacrà për tute le generassion foture. ⁵Tùit ij mè frej e coj dla tribù ëd mè grand Neftali a fasìo ‘d sacrifissi an sle montagne dla Galilea al bocin che Geroboam rè d’Israel a l’avìa fàit an Dan. ⁶I j’era mach mi ch’i andasìa sovens da sol a Gerusalem për le feste, për ubidiensa a na Lej sensa fin prescrivùa a tut Israel. I andasìa lest a Gerusalem con le primissie dla fruta e dël cabial, con le décime dle bestie e con la prima lan-a che i tosonava a mie feje. ⁷I-i dasìa tut ai sacerdòt, fieuj d’Aron, për l’autar. Dasìa dcò ai Levita che antlora a fosonavo a Gerusalem, le décime dël gran, dël vin, dl’euli, dij pomgranà, dij fi e dl’àutra fruta. Ant ël vir ëd ses ani i convertìa la sconda décima an dné për spénla minca n’ann a Gerusalem. ⁸Peui la tersa décima a l’era për j’orfanin, le vìdoe e ij forësté ch’a stan con j’Israelita. A la portavo minca tre ann e as consumava ansema, com a veul la lege ‘d Mosè e conform a le racomandassion ëd Debora fomna d’Ananiel, mare ‘d nòst pare, da già che mè pare, an morend, a l’avìa lassame òrfo. ⁹Ant ël moment ch’i son vnùit grand, i l’hai marià Ana, na fomna mia parénta e da chila i l’hai avù un fieul ch’as ciamava Tobia.

Tobi esilià a Ninive

¹⁰Apress la deportassion an Assiria, ant ël moment ch’i j’era përzoné e stàit portà a Ninive, tùit ij mè frej e coj dla mia gent a mangiavo ël mangé dij pagan; ¹¹ma mi i son vardame bin dal felo. ¹²Përchè i son restà fedel a Dé con tut mè cheur. ¹³Ël pì Àut a l’ha fame trové ‘l favor ëd Salmanassar, dont i l’hai ancaminà a tratene j’afé. ¹⁴Parèj i j’era vnùit ant la Media, andova, fin-a che Salmanassar a l’ha vivù, i l’hai concludù d’afé për so cont. A l’è stàit antlora che a Rage ‘d Media, da Gabael, un mè parent fieul ëd Gabri, i l’hai deposità des talent d’argent an sachèt. ¹⁵Mòrt Salmanassar, a l’è suceduje so fieul Senacherib. A l’è stàit antlora che le stra ‘d Media a l’ero pa pì praticàbile e i l’hai pi nen podù torneie.

Corage ant ël sotré ij mòrt

¹⁶Al temp ëd Salmanassar i fasìa sovens l’almòsna a coj ëd mia gent; ¹⁷i dasìa da mangé a j’afamà, vestìa ij patanù e, se i vëddìa cheicadun dij mè conassionaj mòrt e campà drinta dle muraje ‘d Ninive, mi i lo sotrava. ¹⁸I l’avìa sotrà dcò coj che Senacherib a l’avìa massà, al temp ch’a l’era tornà an scapand da la Giudèa, cora ch’a-i j’erra staie ‘l castigh mandà dal rè dël cel an su ij bestemiador. An soa zara Senacherib a l’avìa massane vàire: mi i portava via ij còrp për sotreje e Senacherib a-j sërcava a dzoneus. ¹⁹Mach che un sitadin ëd Ninive a l’è andàit a ‘nformè ‘l rè che mi i-j dasìa seportura d’ëstermà. Ant ël moment ch’i l’hai realisà che ‘l rè a savìa ‘l fàit e ch’am sërcava për masseme, sesì da l’ësparm , i son scapà. ²⁰Tut lòn ch’i l’avìa a l’è stàit confiscà e passà ant ël tesòr dël rè. A l’è restame mach pì mia fomna Ana con ël fieul Tobia. ²¹E gnanca quaranta di apress, ël rè a l’è stàit massà da doi dij sò fieuj, che peui a son scapà an sle montagne dl’Ararat. So fieul Assarhadon a l’è suceduje. Chiel a l’ha nominà Achicar, fieul ëd mè frel Anael, ancaricà dla contabilità dël regn e a l’ha dcò avù la diression general dj’afé. ²²Antlora Achicar a l’è anteressasse a mia càusa e parèj i l’hai podù torné a Ninive. Achicar a l’era stàit meistr ëd ca, dzorintendent ai cont, ministr ëd la giustissia e secretari al temp ëd Senacherib, e Assarhadon a l’avìa confermalo ant la càrica. Chiel a l’era mè parent e mè novod.

2

Përparèj Tobi a l'é tombà bòrgno

1 Sota ‘l regn d’Assarhadon i son parèj tornà a mia ca, e a l’è stame tornà andré la compania dla fomna Ana e dël fieul Tobia. Për nòsta festa ‘d pancosta, visadì la festa dles man-e, i l’avìa fàit paré un disné gròss e i son butame a tàula: 2 la tàula a l’era parà con tant mangé. I l’hai dije a mè fieul Tobia: “Car mè fieul, va, e s’it treuve an tra ij nòstri frej deportà a Ninive càich pòver, ch’a sia tutun ëd cheur fedel e portelo a disné con nojàutri, mi i restrai a speté ch’it torne! ” 3 Tobia a l’è surtì a l’arserca d’un pòver an tra nostri frej. An tornand a l’ha dit:” Pare!” I l’hai rësponduje: “Ë bin, car ël mè fieul”. “Pare- a l’ha arpijàit- un ëd la nòstra gent a l’è stàit strangolà e campa an piassa, andova ch’as treuva ancora”. 4 Anlora mi i son aussame, i l’avìa pa tocà da mangé; i son andàit a pijé l’òm dla piassa e i l’hai butalo drinta na stansia an ëspetand ch’a calèissa ‘l sol për podèilo sotré. 5 Peui i son tornà, son lavame e butame, con magon, a mangé, 6 an memoriand le paròle dël profeta Amos për Betel: ‘’ Tute vòste feste as cangeran an deul, tute vòste canson an plente’’. 7 E i son butame a pioré. Peui quand che ‘l sol a l’é andàit giù, i l’hai scavà na tampa e i-i l’hai sotralo. 8 Ij mè avzin am fasìo le svergne an disend: ‘’A l’ha pa pì pau! E pròpi për lòn a l’è già stàit arsërcà për esse massà. A l’ha dovù scapé, e adess vardlo torna sì a sotré ij mòrt”. 9 E cola neuit, apress d’avèj sotrà ‘l mòrt, i son lavame, son intrà an mia cort e ij son andurmime sota la muraja dl’istessa cort. I l’avìa ‘l moro dëscuatà për la caud ch’a fasìa, 10 sensa savèj che dzora ‘d mi, an sla muraja, a stasìo ‘d passaròt. Mach e che j’escrement càud dij passaròt a son cascà an sij mè euj, fasendme vnì ëd taco bianch, e i l’hai dovù andé dai médich për cureme. Ma pì ij dotor am dasìo ëd meisin-e, meno mi i s-ceirava për ste macie, fin-a che i son vnùit bòrgno ëd pianta. Për quatr ann i l’hai pa pì s-ceirà e tùit ij mè frej a son stane angagià. Achicar, ant ij doi ann ch’avìo precedù soa partensa për l’Elimaida, a l’ha provëddù a mè sostentament. 11 Ëd col temp mia fomna Ana a travajava për chiel a pagament an soe stànsie, 12 an tessend la lan-a ch’a mandava peui andré ai padron për arsèive la paga. Ore, ant ël sétim di dël mèis ëd Distros, quand che chila a l’ha tajà ël tòch ch’a l’avìa tessù e a l’han madàilo ai padron, costissì, oltre a lòn che a j’aspetava, a l’han regalaje un cravòt për ël disné. 13 Cora che ‘l cravòt a l’è intrame ant ëcà, a l’è butasse a chelé. I l’hai ciamà mia fomna e i l’hai dije: “ D’andova ch’a ven ës cravòt? Saralo pa stàit robà? Dàjlo andré ai padron, përchè i l’oma gnun dirit ëd mangé cheicòsa ‘d robà!”. 14 Ma chila a l’ha dime: “ A l’è stame dàit an pì dël salari”. Meno che mi i-j chërdìa pa e i fortìa ‘d restituìlo ai padron e për lòn i l’avìa onta ‘d chila. Anlora a l’ha dime sfrandà: “ Andova ch’a son toe almòsne? Dov’è-lo tò bin? Varda-lì! A l’è un bel vëdde an che stat ch’it ses!”.

3

A l’è parèj che Tobia a ciama a Nosgnor ëd meuire

1 Con l’ànim frapà dal dolor, i l’hai sospirà e piorà. Peui i l’hai ciapà a dì tuta st’orassion ëd plenta: 2 “ Ti ‘t ses giust, Nosgnor, e dcò toe euvre a son giuste. Minca toa stra a l’è misericòrdia e vrità. Ti ‘t ses giùdess dël mond. 3 Ore, Signor, arcòrdte ‘d mi e bèicme. Dame pa punission për ij mè pecà e për ij mè eror e dij mè antich. 4 An violand ij tò comandament, i l’oma fàit pecà dëdnans ëd ti. Ti ‘t l’has lassà che an dëspojèisso ëd lòn ch’i l’avìo: it l’has bandonane a la përzonìa, a la mòrt e a esse fàula, svërgna, dëspresi ëd tute le gent andova ch’i soma sbardlasse. 5 Ore, tùit tò giudissi a son ver, an tratàndme conform mie colpe e cole dij mè cé, përchè i l’oma pa osservà ij tò decret, an marciand dëdnans ëd ti ant la vrità. 6 Ore, fa pura com a t’ësmija mej; comanda pura ch’am sia gavà mia vita, ëd manera che mi i sia rancà dal mond e i ven-a esse ‘d tèra, përchè për mi a sarìa preferìbil la mòrt pitòst che la vita. Ij rimpròcc che am toca sente a son un sagrin gròss për mi. Nosgnor, gàvme da sta preuva; fa che mi i parta për la mison sensa fin; dëstorna pa tò visagi da mi. An efet, për mi a sarìa fin-a mej meuire che vëdme dëdnans st’angossa granda e parèj pa pì séntme ansulté!”. 7 Ant ël midem di, a l’è vnùit che Sara, fija ‘d Raguel, d’Ecbatan-a ‘d Media , a l’è sentusse ansulté da part ëd na sërventa ‘d sò pare. 8 Venta savèj che chila a l’avìa avù set òmo an matrimòni, ma un darera a l’àutr a l’ero stàit massà da Asmodé, demòni gram, anans che ij sò marì a l’avèisso podù unisse con chila conform a lòn ch’a l’è andicà për le spose. E pròpi a chila la sërventa a l’avìa dije: “ It ses pròpi ti ch’it masse ij tò marì. Varda, it ses stàita dà a set marì e gnanca d’un it pòrte ‘l nòm! 9 Përchè voles-to colpì nojàutri, se ij tò marì a son mòrt? Va via con lor e che da ti as peuda mai vëdse nì fieul nì fija”. 10 An col di chila a l’ha avù l’ànima motobin magonà a la mira che montand an piorand ant la stansia dël pare a vorìa péndse. Ma ‘rtornand a penseie as disìa: “ Ch’a vado pa a ‘nsulté mè pare an diséndje: ‘Ti ‘t l’avìe mach na fija, motobin d’afession, e për sò maleur a l’è ampicasse’. An costa manera i farìa tombé la veciaia ‘d mè pare ant l’angossa dlë Sheòl. A sarìa mei nen péndse e supliché nopà Nosgnor ch’am sia concedù ëd meuire, ëd manera da pa pì sentme ‘nsulté an mia vita!”. 11 An col moment a l’ha dëstendù le man anvers la fnestra e a l’ha pregà: “Ti ‘t ses Benedet, Dé ‘d misericòrdia, e tò nòm a l’è benedì ant ij sécoj. Che tute toe euvre at benedisso për sèmper. 12 Ore, àusso a ti j’euj e ‘l visagi. 13 Fa che mi i sia gavà da la tèra, përchè i l’àbia pa pì da sente d’ansult. 14 Ti ‘t sas, Nosgnor, ch’i son pura da tute le dzonestà con d’òm 15 e che i l’hai pa dzonorà mè nòm, nì col ëd mè pare an tèra d’esili. Mach mi i son la fija solenga ‘d mè pare. Chiel a l’ha nen d’àutri fieuj ch’a peudo ardité, nì ëd frej davzin, nì parent, përchè mi i peussa guerneme tant ‘me sposa. I l’hai già perdù set marì : dovriane mi vive ancora? Se ti ‘t veule che mi i meuira pa, vàrdme con binvolensa: i veuj pa pì sente d’ansult.”. 16 A l’è stàit an col moment istess che la preghiera ‘d tùit e doi a l’è stàita arlevà dëdnans a la glòria di Dé 17 e l’arcàngel Rafael a l’è stàit mandà a guarije tùit e doi: a gaveje le macie bianche da j’euj ëd Tobi, përchè a podèissa vëdde la lus ëd Dé con ij so euj; e ‘d deje a Sara, fija ‘d Raguel, fidansà ampromëttùa ‘d Tobia , fieul ëd Tobi, a liberela dal gram demòni Asmodé. An efet, a sarìa spetaje a Tobìa ‘d mariela ‘d dirit, anans che tuti j’àutri pretendent. A l’è stàit pròpi antlora che Tobi a tornava torna ‘ndrinta dla cort ëd ca e Sara, fija ‘d Raguel, a l’era an camin che a calava da soa stansia.

4

IJ CONSÈJ ËD TOBI A SÒ FIEUL

1 An col di Tobi a l’è avisàsne dël dné ch’a l’avìa deposità da Gabael an Rage ‘d Media 2 e a l’ha pensà: “ I l’hai anvocà la mòrt. Alora përchè i dovrìa nen ciamé mè fieul Tobia e anformelo, anans ëd meuire, d’ësto dné?” 3 A l’ha ciamà ‘l fieul e a l’ha dije: “ Dovèissa mai meuire, sótrme da bin; daje onor a toa mare e bandonla pa për tùit ij di ëd toa vita; fa lòn ch’a-j pias a chila e daje mai gnun-a motivassion ëd sagrin. 4 Venta ch’it n’avise, car ël mè fieul, ch’a l’ha passane vàire ‘d rìsigh, cora ch’it j’ere an soe ventraje. Ant ël moment ch’andrà a meuire, daje seportura dacant ëd mi, drinta la midema tomba.

5 Car ël mè fieul, avìstne minca di ëd Nosgnor; pëcca pa, nì trasgredis ij sò comandament. E fa d’euvre ‘d giustissia tùit ij di ëd toa vita, e marcia nen ant la stra dl’angiustissia. 6 S’it faras con dritura tute toe euvre a l’avran compiment, parèj ëd cole ‘d chichëssìa ch’a pràtica la giustissia. 7 Fà almòsna con giustissia ‘d lòn ch’it l’has, e che tò euj a sia mai gelos ëd l’almòsna faita. Che tò beich a sia sempe dzora ‘l pòver, parèj ch’it saras sempe car a Dé. 8 Che toa almòsna a sia proporsionà a lòn ch’it l’has: s’it l’has tant, dà tant; se pòch, gnun-e esitassion a dé conform a col pòch. 9 Përparèj che ant ël di ch’it n’avras da manca a sarà prontà un tesòr për ti, 10 përchè l’almòsna a lìbera da la mòrt e a salva dl’andé ant ël top. 11 Për tuti coj che a la compisso, l’almòsna a l’è don soasì dëdnans dël Pì Àut. 12 Pijitevarda, car ël mè fieul da la fornicassion; anans ëd tut ch’it l’àbie na fomna da la progenia dij tò grand e pa na fomna strangera, valadì ch’a sia nen dla rassa ‘d tò pare, përchè nojàutri i soma fieuj ëd profeta. Avistne ‘d Noè, d’Abraham, d’Isach e ‘d Giacòb, nòsti cé fin-a dal prinsipi. Lor a l’avìo tuti marià na fomna ‘d soa parentela e lor a son ëstàit benedì an soa fijolansa e soa dissendensa a l’avrà n’ardità la tèra. 13 Che it l’àbie grinor, car ël mè fieul për ij tò frej; drinta ‘d tò cheur ch’a-i sia gnun dëspresi për tò frj, fieuj e fije ‘d to agent, e an tra ‘d lor sernte na mojé. An efet, l’orgheuj a l’è motivassion ëd ruin-a e d’anchietëssa granda. Ant la pigrissia a-i è povertà e famin-a, përchè la fagnanada a l’è mare dla fam. 14 Procràstina pa ‘l salari ‘d col ch’a travaja për ti, ma dàila dun-a; se it l’avras parèj servì Dé, it saras arcompensà. Buta peui deuit, car ël mè fieul, a lòn ch’it fase, e ch’it sie gentil an tut coma ch’it compòrte. 15 Lòn ch’a pias nen a ti, falo a gnun. Venta pa bèive fin-a ‘nciochesse, e la compagna ‘d tò viage venta nen ch’a sia la cioca. 16 Daje tò pan a col ch’a l’ha fam e fa part ëd tò vestiari con ij patanù. Tut lòn ch’it l’has an pì dalo n’almòsna e che a-i sia gnun-a malvolensa an tò euj, cora ch’it fase almòsna. 17 Versa tò vin e buta tò pan an sla tomba dij giust, nopà dane nen ai pecador. 18 A minca përson-a savanta ciàmje consèj e dëspresia pa coma che un a peuda pensé. 19 Dà benedission a Nosgnor an tute sircostanse e ciàmje ch’at guida an toe stra e tò vieuj, e che tò but a rivo a bon fin, përchè gnun-a gent a l’ha saviëssa, ma mach Nosgnor a elargis tut ël bin. Ël Signor a esalta o a umìlia chi ch’a veul fin-a ant j’ìnfer. Për lòn, car ël mè fieul guerna e dà da ment a costi comandament fin-a la fin: lassa pa ch’a s’ëscancelo da tò cheur. 20 Adess, car ël mè fieul, it faso savèj che i l’hai deposità des talent d’argent da Gabael fieul ëd Gabri, a Rage ‘d Media. 21 Gnun-e tëmme se i soma vnùit pòver. Toa richëssa a sarà granda s’it l’avras timor ëd Dé, s’it ëschineras da tùit ij pecà e it faras lòn ch’a-i pas al Signor tò Dé.

5

TOBIA A TREUVA UN COMPAGN ËD VIAGE

1 Anlora Tobia, an ciapand la paròla, a l’ha dije a Tobi, sò pare:”I farai tut lòn ch’it l’has racomandame. 2 Ma com i podràine arsèive sti sòld da st’òm, dal moment che mi i conòsso pa chiel, nì chiel a conòss mi? Che segn i-j daraj përchè a m’arconòssa, a l’àbia fiusa an mi e am daga l’argent?Nen mach, ma i conòsso pròpi pa la stra për andé an Media!” 3 Anlora Tobi a l’ha rësponduje al fieul:” Chiel a l’avìa dame nëscrit ëd soa man e dcò mi i l’hai dàjne un mè. Mi i l’hai dividù ël tut an doi e mincadun ëd noi a l’ha pijane na part, përparèj che na part a l’è restà con chiel e ij dné. Vëdd, a son giumaj vint ann d’antlora ch’i l’hai cola soma an depòsit. Ore, car ël mè fieul, vate a sërché n’òm ëd fiusa ch’a parta con ti: lo pagheroma për tut ël temp fin-a ch’it torne. Donca, va da Gabael a pijé st’argent.” 4 Anlora Tobia a l’è surtì a sërché cheicadun d’esperiensa ch’a-j fèissa da guida. A l’è surtì e a l’é trovasse l’àngel Rafael dëdnans, sensa sospeté ëd pianta ch’a fùissa n’àngel ëd Dé.

5 A l’ha dije:” D’andova ses-to, giovo?” a l’ha rëspondù:” I son un dij tò frej israelita, vnùit a sërché ‘d travaj.” A l’ha arpiàit Tobia: 2 Conosses-to la stra për andé ant la Media?”. 6 a l’ha dije: “Sicura! Vàire vire i son ëstàit ambelelà e i conòsso da bin tute le stra. I son andàit sovens ant la Media e i l’hai trovà da deurme dacant ëd Gabael, un nòst frel ch’a stà a rage  ‘d Media. A-i van doi di ëd marcia për andé da Ecbatana a Rage, përchè Ecbatana a l’è ant la pian-a e Rage an montagna”.  7 Dun-a Tobia a l’ha dije: “ Spétme ambelessì, anlora,  giovnòt, ël temp ch’i vada a dìjlo a mè pare. I l’hai pròpi da  manca ch’it ven-e con mi: it pagrai lòn ch’a t’ëspeta!” 8 A l’ha rësponduje: “ Varda, të speto: tarda pa”. 9 Tobia a l’è andàit a dìjlo a so pare Tobi, an diséndje: “Varda, i l’hai trovà n’òm an tra ij nòstri frej israelita”. A l’ha rësponduje: “ Ciàmlo, che mi i peuda savèj ‘d che famija e tribù a l’è e s’a l’è përson-a fidà për vnì con ti, car ël mè fieul”. 10 Tobia a l’è surtì e a l’ha ciamalo: “Amis, mè pare at ciama”. E a l’è intrà ant ëcà, Tobi a l’ha salutalo për prim e l’àutr a l’ha dije:” Che argiojissansa bondosa a sia con ti!”. Tobi a l’ha rësponduje: “ Che gòj veus-to ch’i l’àbia! Son un bòrgno, i vëddo pa la lus dël cel e im treuvo ant la scurità/top tant ‘me ij mòrt ch’a contémplo pa pì la lus. Dcò se i son viv, i stago con ij mòrt; i sento la vos dj’òm, ma j’ës-cèiro pa”. A l’ha rësponduje: “ Avèj fiusa! Dé a l’è davzin a guarite: fiusa!” E Tobi: “ mè fieul Tobia a veul andé ant la Media. Podries-to compagnelo? Mi ‘t pagherai frel!”. “ Òhi! I peus compagnelo, a l’ha rëspondù: conòsso tute le stra e i son andàit soens an Media, i l’hai traversane tute soe pian-e e soe montagne e ij so camin a l’han pa secret për mi”. 11 E Tobi a chiel:” Frel, ëd che famija e tribù  ses-to? Famlo savèj frel”. 12 E chiel: “ Che da manca has-to, ëd conòsse famija e tribù? Veus-to na famija e na tribù opura na guida ch’a compagna tò fieul ant ël viage?”. E Tobi: “ I veui savèj dabon ëd chi ‘t ses fieul tò nòm”.  13 E chiel: “ I son Asaria, fieul dël grand Anania, un dij tò frej”. 14 Anlora chiel a l’ha dije: ” Binëvnù e salute për ti frel! Pijtla pa, frel, s’i l’hai vorsù savèj la vrità ‘d toa famija. I soma parent, ëd bela e bon-a dëssendensa! I conossìa Anania e Natan, ij doi fieuj ëd Semeia ‘l grand. A vnisìo con mi a Gerusalem e ambelelà a fasìo adorassion ansema a mi-, a l’han mai chità la stra pì drita. Ij tò frej a son brava gent; ti ‘t ses ‘d bon-a rèis: binëvnù! 15 It darai na dracma al di, e le proviende për ti e mè fieul ansema. Fa donch ël viage con mè fieul e peui mi’t darai ancor ëd pì”. 16 Chiel a l’ha dije: “ I farai  ës viage con chiel. Gnun-e tëmme; i partiuma an bon-a salute e an bon-a salute i faroma artorn, përchè ‘l camin a l’è sicur”. 17 Tobi a l’ha dit: A ti la benedission, frel!”. Peui adressandse al fieul a l’ha dije: “ Fieul, pronta lòn ch’a serv për ël viage e part con sto tò frel, Dè ch’a l’è anti j cej, av conserva an salute fin-a là e ch’i peude torné a mi san e salv: so àngel av compagna con soa protession, car ël mè fieul!”.

18 Tobia a l’è parasse për ël viage e, surtì për butesse an marcia, a l’ha basà pare e mare. E Tobi a l’ha dije: “ Part e bon viage!”. 19 Anlora soa mare a l’è butasse a pioré e a l’ha dije a Tobi: “ Përchè has-to vorsù che mè fieul a partièissa? E-lo pa chiel ël baròt ëd nòsta veciaja, chiel la guida ëd nòstri pass? A conta pì l’argent o nòst fieul? 20 Lòn ch’a l’ha dane Nosgnor për vive a l’è già pro për nojàutri!”. 21 Ma chiel a l’ha dije: “ Date pa pensè, tëmm nen për lor: nòst fieul a farà bon viage e a tornrà salv da nojàutri. Ij tò euj a torneran a vëddlo ël che a sarà n’artorn san e salv da ti. 22 Gnun-e tëmme, cara, përchè un bon àngel a sarà con nòst fieul, sò viage a riussirà bin e a tornerà an sanità. 23 Anlora chila a l’ha chità ‘d pioré.

6

ËL PESS MARAVIJOS

1 Tobia a l’è butasse an camin con l’àngel e dcò con ël can ch’a l’ha seghitaje e a l’è anandiasse con lor: a l’han marcià fin-a neuit, peui a son fermasse a passé la neuit an sla rivera dël fium Tigris. 2 Ël giovo a l’è calà ant la rivera për lavesse ij pé. Ant un moment un pess gròss a l’è sautà fòra dl’eva për mangé ìl pé dël fiolin, ch’a l’è butasse a crijé. 3 Anlora l’àngel a l’ha dije:” Ciapa ‘s pess e fàtlo nen scapé!” Ël giovo a l’ha fàila a fésne padron e a l’ha tiralo an sla sponda. 4 A l’ha dije l’àngel: “ Dovértlo e gàvine l’afel, ël cheur e ‘l fìdich: bùtje da part e nopà campa via ij buej. L’afel, ël cheur e ‘l fìdich a podran vnì a taj tanme medicament!”. 5 Ël fiolin a l’ha squarsà ‘l pess, a l’ha gavane afel, cheur e fìdich. Peui a l’ha fàit rustì na porsion ëd ël pess e a l’ha mangiala: n’àutra part a l’ha salala e a l’è butàsla da part. 6 Peui tuti doi ansema a l’han arpijàit ël viage, fin-a che a son rivà ai finagi dla Media. 7 Anlora Tobia a l’ha ‘nterogà l’àngel : “ Asaria, frel, che meisin-a a peul essie ant ël cheur, ël fìdich e l’afel d’un pess?”. 8 A l’ha rësponduje: “ Cheur e fìdich it podrìe feje brusé dëdnans ëd na përson-a, ch’a sia òm o fomna, anvasà da ‘n demòni o n’ëspìrit ëd mal che a chiterà con le vessassion e a dëmorerà pa pi an chiel. 9 Nopà l’afel a serv a esse spalmà an sj’euj malavi da lumèt bianch: as sofia an sle macie bianche e j’euj a guarisso”. 10 A l’ero già intrà an Media e a s’ausinavo a Ecbatana, 11 cora che Rafael a l’ha dije al fiolin: “Frel Tobia!” A l’ha rësponduje: “ I son sì!”. A l’ha ‘rpijàit: “ Sta neuit i l’oma da passela da Raguel, tò parent. Chiel a l’ha na fija ùnica ch’as ciama Sara, 12 e mach ti, tanme parent pì strèit it l’has dirit ëd mariela pì che d’àutri òm e d’avèj n’ardità lòn ch’a l’è ‘d sò pare. A l’è na fijasàvia, coragiosa, motobin piasosa e so pare a l’è un brav òm”. 13 A l’ha giontà: “ Ti ‘t l’has dirit ëd mariela. Scótme frel: mi i parlerai al pare dla fija sta sèira, përchè at la guerna tanme ampromëssa. Cora ch’i torneroma da Rage i faroma ël mariage. I sai che Raguel a podrà pa arfudétla o déjla a d’àutri: chiel a sarìa passìbil conform la prescrission ëd la lege ‘d Mosè, përchè a sa che a gnun d’àutri a speta che a ti a speta d’avèj soa fija. Alora scota mie paròle, frel: costa sèira i parleroma dla fiëtta e as ciamrà soa man, tornà da Rage la pijeroma për portela a ca toa”. 14 Anlora Tobia a l’ha rësponduje a Rafael: “ Frel Asaria, i l’hai sentù dì che chila a l’è già stàita dàita tanme fomna a set òmo e che lor a son tuti mòrt ant la stansia da spos la neuit midema ch’a dovìo unisse a chila. A smija che un demòni a massa ij marì. 15 Për sòn i l’hai tëmma: ël demòni a l’è gelos ëd chila, e a-j fa pa ‘d mal, ma se cheidun a veul avzinesse, a lo massa. Mi i son fieul ùnich ëd mè pare. I l’hai pau ëd meuire e ‘d porté përparèj ant la tomba ‘d mè pare e mia mare për l’angossa d’avèime perdù. Lor a l’han gnun d’àutri fieuj che a peudo sotreje”. 16 Ma col-lì a l’ha dije: “ has-to mëraco dësmentiate ‘d lòn che a l’avìa dite tò pare, ch’a l’avìa fate racomandassion ëd pijete tanme mojè na fomna ‘d tò casà? Scotme, doch òh mè frel: preocùpte pa d’ësto demòni e marìdla. I son sicur che sta sèira istessa a sarà date an sposa. 17 Tutun, quand ch’it intre ant la stansia da nòsse, ciapa ‘l cheur e ‘l fìdich dël pess e bùtne un pòch an sla brasa j’ancens. L’odor a s’ëspantrià, ël demòni a dovrà nufié e a scaprà sensa pa pì fesse vëdde d’antorn ëd chila. 18 Peui, anans d’unite con chila, alveve tùit e doi a preghé. Supliché Nosgnor dël cel përchè a peuda rivé ansima a voi soa grassia e soa salvëssa. Gnun-e tëmme, fin-a da l’eternità chila a l’era destinà a ti. It saras ti a salvela. At seghitrà e a l’è fàcil ch’it l’àbie da chila ‘d fieuj ch’a saran për ti parèj ëd frej. Stà pa a penseie dzora” 19 Ant ël moment che Tobia a l’ha sentù le paròle ‘d Rafael e a l’ha savù che Sara a l’era soa consanguinea dla stirp ëd la famija ‘d sò pare, a l’ha vorsuje bin a la mira ‘d pa pì savèj dëstachesse da chila.

7

ËL MARIAGE

1 Cand ch’a l’è intrà an Ecbatana, Tobia a l’ha dit: “ Frel Asaria, pòrtme drit da nòst frel Raguel”. E a son presentasse alla ca ‘d Raguel, ch’a l’han trovà setà dacant dla pòrta dla cort. Për prim a l’han salutalo e chiel a l’ha rëspondù:” Pas a vojàutri, frej, ch’i sie binëvnù!” peui a l’ha mnàje drinta ca soa. 2 E a l’ha dije a soa fomna Edna: “ Ël giovo a j’ësmierìa motobin a mè frel Tobi!”. 3 Edna a l’ha ciamaje: “ D’andova venes-to, frej?”, e lor a l’han rëspondù:” I soma dla tribù ëd Neftali, deportà a Ninive”. 4 Anlora a l’ha dije: “Conosses-to nòst frel Tobi?”. A l’han dije: “Sicura: i lo conossoma!” A l’ha ‘rpijàit: “Com a sta-lo? 5 A l’han rëspondù: “ A l’è viv e a stà bin”. E Tobia a l’ha giontà: “ A l’è mè pare”. 6 Dun-a Raguel a l’è alvasse an pé, a l’ha ambrassalo e a l’è butasse a pioré. Peui a l’ha dije: “ Ch’it sie benedì, car ël mè fieul! It ses fieul d’un pare avosà për soa bontà. Che maleur për n’òm giust e generos ëd limòsne d’esse vnùit bòrgno!”. E a l’è campasse al còl dël novod Tobia e a l’ha piorà!” 7 E a son butasse a pioré dcò soa fomna Edna e la fija Sara. 8 Peui chiel a l’ha maslà un moton ëd l’ëstrop faséndie n’acoliensa ‘d cheur. 9 Cora ch’a son mondasse e, fàit j’ablussion, a son butasse a tàula, Tobia a l’ha dije a Rafael: “ frel Asaria, ciàmje a Raguel ëd deme an sposa mia cusin-a Sara”. 10 Raguel a l’ha sentù ste paròle e a l’ha dit al giovo: “ Mangia, beuv e stà alégher për costa sèira, përchè gnun , gavà ‘d ti, ch’it ses mè parent, a l’ha dirit ëd pijé mia fija sara; d’àutra part, gnanca mi i peuss dela a gnun d’àutr fòra ‘d ti , përchè it ses mè parent pì davzin. Contut, car ël mè fieul, i veuj contete franch la vrità! 11 I l’avìa già dajla a set marì, sernù an tra ij nòstri frej, ma a son tuti mòrt la neuit midema dle nòsse. Ore, mangia e beuv car ël mè fieul: Nosgnor a provëdrà”. 12 Ma Tobia a l’ha dije: “ Mi i mangerai nen ëd pianta, anans che ti ‘t l’àbie pijàit na decision a mè rësguard!” E Raguel a l’ha rëspondù:” I lo farai! Chila a l’è dàita a ti, conform ël decret dël lìber ëd Mosè, com a l’è stàit stabilì dal cel. Pìjla donch ëd toa sòrt: d’adess anans ti ‘t saras so frel e chila toa seure. At ven concedùa d’ancheuj e për sempe. Che Nosgnor a sia con ti sta neuit, car ël mè fieul e at conceda soa misericòrdia e soa pas”. 13 Anlora Raguel a l’ha ciamà soa fija Sara, e cand che costa a l’è rivà, pijàndla për man a l’ha ‘fidala a Tobia an diséndje: “ Pìjla; conform la lej e ‘l decret scrivù ant ël lìber ëd Mosè chila at concedùa tanme sposa. Ténla an bon-a salute e pòrtla salva da tò pare. Che ‘l Dè dël cel a sia con vojàutri con soa pas”. 14 Peui a l’ha dcò ciamà la mare ‘d chila diséndje ‘d portè un feuj andova ch’a l’è stàit stilà ‘l contrat ëd mariagi, ch’a disìa che chiel a-j dasìa për sposa a Tobia soa pròpria fija, scond ël decret ëd la lege ‘d Mosè. Peui a l’han ancaminà a mangè e a bèive. 15Apress Raguel a l’ha ‘ncora ciamà soa fomna Edna e a l’ha dije: “ Cara mia seure, pronta l’àutra stànsia e pòrtie nòstra fija ‘ndrinta”. 16 Chila a l’è andàita a paré ‘l let ëd la stànsia, com a l’era staie ordinà, e a l’ha portaie soa fija. An piorand për chila, a l’è suvasse le lerme e a l’ha dije: 17 “ pòrta fiusa, cara la mia fija: Nosgnor dël cel a cangerà an gòj tò dolor. Corage, fija!”. E a l’è surtìa.

8

MARIAGE CONSUMÀ SENSA PRIVO

1 Finì ch’a l’avìo ‘d mangé e ‘d bèive, a l’han decidù d’andé a deurme. A l’han compagnà Tobia e a l’han falo intré ant la stansia da let. 2 Anlora ‘l giovo a l’è visàsne ‘d lòn ch’a l’avìa dije Rafael: ëd ciapé da so sach ël fìdich e ‘l cheur dël pèss e ‘d butelo an sla brasa dl’ancens. 3 L’odor dël pèss a l’ha arpossà ‘l demòni, che a l’è scapà da le bande dl’Àut Egit. Dun-a Rafael a l’è portasse da cole part e a l’ha ancadnàlo e butalo ai sep. 4 Për antant j’àutri a l’ero surtì an sarand la pòrta dla stansia. Tobia a l’è alvasse dal ley e a l’ha dije a Sara:” Seure, àlvte! Pregoma Nosgnor e ciamómje ‘d dene grassia e salvament”. 5 Chila a l’è alvasse e tùit e doi a son butasse a preghé e a ciamé ch’a-i rivàissa na salvëssa, an disend: ” Benedet it ses ti, Dé dij nòstri cé, e tò nòm a l’è benedì për tute le generassion! Che ij cej e tuta toa creassion at benedisso për sèmper! 6 It ses ti ch’it l’has creà Adam e ‘t l’has fàit Eva përchè a-j fùissa d’agiut e sosten. Da coj doi a l’è rivaie tuta la dëssendensa dj’òm. It ses ti ch’it l’has dit: A l’è pa bel che l’òm a resta da sol; fómje n’agiut a soa smijansa. 7 E ore, i pijo costa mia cusin-a pa për sensualità, ma con dritura d’antension. Comànda ch’a sia fàita misericòrdia a mi e a chila e ch’i peudo rivé ansema a la veciaja”. 8E ansema a l’han dit: “Amen,amen!” 9 Peui a son cogiasse për tuta la neuit. 10 Ma Raguel a l’era alvasse; a l’ha ciamà ij sò servidor e a l’è andàit con lor a scavé na tampa. Përchè as disìa an tra ‘d chiel:” Buta cas ch’a sia mòrt, venta pa ch’i sio ocasion ëd svergna e d’oltragg”. 11 Chità ch’a l’avìo d’ëscavé la tomba, Raguel a l’è tornà a ca e a l’ha ciamà soa fomna an séndje: 12 “ Mànda un-a dle toe creade a vëdde s’a l’è ‘ncora viv. Përparèj , s’a l’è mòrt i podoma sotrelo sensa che gnun a lo sàpia!”. 13 A l’han mnà anans la sërventa, viscà ‘l lum e dovertà la pòrta. Chila a l’è intrà e a l’ha trovaje ch’a durmìo ansema, andurmì s-ciass. 14 La creada a l’è surtìa e a l’ha arferije che Tobia a l’era viv e ch’a l’era ‘ncapitaje nen -d mal. 15 Anlora a son butasse a benedì ‘l Dé dël cel: “ Ch’it sie benedì, òh Dé, an tuta pura benedission! Ch’it sie benedet për l’eternità! 16 It ses benedì, përchè it l’has arlamame ‘d gòj e ch’a l’è pa rivà lòn che i l’avìa tëmma, it l’has agì con nojàutri conform a toa misericòrdia bondosa. 17 It ses benedet përch’ it l’has avù pietà ‘d doi fieuj ùnich. Concédje, Signor, grassia e salvament e faje rivé al tërmo ‘d soa vita an mes a boneur e misericòrdia”. 18 Peui Raguel a l’ha comandà ‘d cormé torna la tampa anans ch’as fèissa ciàir. 19 A l’ha ‘ncora comandaje a soa fomna ‘d fé un foson ëd pan për col di. Peui a l’è andàit a l’ëstabi e a l’ha ciapà doi bocin e quat moton: e a l’ha faje maslé e pronté për ël disné ‘d nòsse. 20 A l’ha peui ciamà Tobia e a l’ha dije: “ Për quatòrdes di it n’andras pa via d’ambelessì, ma ‘t fërmras a mangé e a bèive ëd manera d’arlegré l’ànima ‘d mia fija ch’a l’era acablà dal sagrin. 21 Pijte pura la metà ‘d tut lòn ch’i l’hai e tórnte san e salv da tò pare. L’àutra metà a sarà vòstra cora che mi e mia fomna i saroma mòrt. Corage fieul! Mi i sarai tò pare e Edna toa mare. I apartenoma a ti tant ‘me costa toa seure da adess e për sempe. Corage, car ël mè fieul!”.

9

L’ARGENT ARCUPERÀ

1 Tobia a l’ha ciamà Rafael e a l’ha dije: 2 “ Frel Asaria, ciapa con ti quatr servidor e doi gamèj e bùt-te an viage për Rage. 3 Va da Gabael, conségnie ‘l document, pija soèn dij sòld e pòrta dcò chiel a le feste ‘d nòsse. 4 Ti ‘t sas an efet che mè pare a conta ij di e, se mi i dovèissa tardé dcò mach d’un di, i lo farìa tròp seufre. Vëdde bin lòn che Raguel a l’ha giurà e mi i peuss pa trasgredì so giurament”. 5 Rafael a l’è partì për Rage ‘d Media con quatr sërvent e doi gamèj. A l’han trovà alògg da Gabael. Rafael a l’ha sporsùje ‘l document e ansema a l’ha ‘nformalo che Tobia, fieul ëd Tobi, a l’era mariasse e a lo anvitava a nòsse. Gabael a l’è andàit dun-a a pijé le borse cacëttà e a l’ha contaje dëdnans ëd chiel; peui a l’han carià tut an sij gamèj. 6 Donch a son partì ansema ‘d prima matin bonora për andé al mariage. Rivà da Raguel, a l’han trovà Tobia a tàula. Chiel a l’è alvasse an pé për salutelo e Gabael a l’è butasse a pioré e a l’ha benedilo: “ It ses n’òm giust e ‘d bon-a rassa, largh e brav ant le limòsne; che Nosgnor at conceda benedission dal cel a ti, toa fomna, e al pare e a la mare ‘d toa fomna. Ch’a sia benedì Dé, përchè an vëddend ti, i l’hai vëddù mè cusin Tobi, tant che it -j smije!”.

10

L’ARTORN

1 Mincatant Tobi, sò pare, a contava le giornà, vàire për andé e vàire për torné. E cora che coj di a l’ero stàit contà e ‘l fieul a l’era pa tornà , 2 Tobi a l’ha pensà:” Miraco a sarà stàit tratnù ambelelà? Opura Gabael a sarà mòrt e gnun ch’a-j daga ‘l dné?”. 3 E a l’ha parèj ancaminà a magoné/sagrinesse. 4 Anna, soa fomna, a disìa: “ Ahidemì, mè fieul a sarà mòrt e a l’è pa pì an tra ij viv, përchè a l’è tròp ch’a tàrda!”. 5 E a l’ha ‘ncaminà a pioré e a fé plenta për so fieul an disend: “ Ahidemì, car ël mè fieul, përchè i l’hai lassate andé via, ti, ch’it j’ere la lus dij mè euj!” 6 A-j rëspondìa Tobi:” Stà ciuto, preocùpte pa, seure; chiel a starà bin. Sicura a sarà rivaje cheicòsa a l’amprovista. Mi i l’hai fiusa ant l’òm ch’a lo compagnava përchè am dà sicurëssa e a l’è un dij nòsti frej. Sagrinte nen për chiel, seure, da sì un pòch a sarà ambelessì” 7 Ma chila a giontava:” Làsme sté e sërca pa d’angabuseme! Mè fiolin a l’è mòrt!”. E dun-a a surtìa a vaité la stra ‘ndova che a l’era partì so fieul; a fasìa përparèj tùit ij di sensa lassesse consolé da gnun. E calà ‘l sol, a tornava ant ëcà a pioré e fé complenta tuta la neuit sensa podèj deurme. 8 Passà ij quatòrdes di dle feste ‘d mariagi, che Raguel a l’avia giurà ‘d fé për soa fija, Tobia a l’è andàit da chiel e a l’ha dije: “ Làsme parte d’ambelessì. I son sicur che mè pare e mia mare a saran dësperà ‘d pì nen avèime vëddù. Dame congé: ch’i peuda torné da mè pare”. 9 Raguel a l’ha dije: “ Resta, car ël mè fieul, resta con mi. I-j madrai ëd mëssagé a tò pare Tobi për feje savèj lòn che a l’è ‘d ti”. “Nò, a l’ha dije, lasme andé da sì përchè i peuda andé da mè pare!”. 10 Anlora Reguel, armëttùa Sara a Tobia con metà ‘d lòn ch’a l’avìa, servidor e sërvente, beu e feje, borich e gamèj, vestimente, argent e utiss. 11 Peui a l’ha daje congé an bon-a salute disendje : » Stà san, car ël mè fieul, e fa bon viage! Che Nosgnor dël cel a guerna ti e Sara toa fomna e che mi i peuda ‘ncora vëdde vòstri fieul anans ëd meuire!”. 12 Peui. Ambrassand soa fija Sara a l’ha dije:” Dà onor a tò mëssé e toa madòna, përchè d’ës moment lor a son tò pare e toa mare, parèj tant ‘me coj ch’a l’han date vita. Va an pas, fija, che mi peussa sente mach ëd bon-e neuve a tò rësguard, fin-a ch’i vivrai”. E dòp d’avèje basà a l’ha congedaje. 13 Edna a l’ha dije a tobia: “ Fieul e frel pì che car, che Nosgnor at pòrta torna a ca e che mi peuda vëdde tò fieuj e ‘d Sara mia fija anans ëd meuire, për argiojì dëdnans ël Signor. T’armëtto an guerna mia fija. Fala mai seufre an tùit ij di ëd toa vita. Va an pas, car ël mè fieul. D’ora anans mi i son toa mare e Sara toa seure. Che tùit ansema i peudo avèj boneur për tùit ij di ‘d nòsta vita”. A l’ha basaje tui e doi e a l’ha lassaje andé an bon-a sanità. 14 Apress lòn, Tobia a l’è partìsne da Raguel an bon-a salute e con gòj, an benedisend Nosgnor dël cel e dla tèra, rè dl’Univers, ch’a l’avìa dàit bon ésit a so viage. A l’ha benedì Rague e edna con cost auguri: “ Che mi i peussa onoreve për tùit ij di ëd vòstra vita”.

11

TOBI ARSÈIV TORNA SOA VISTA

1 Cand a son avzinasse ant j’anviron ëd Caserin, an facia a Ninive, Rafael a l’ha dije a Tobia: 2 “ Frel, ti ‘t sas an ch’ëstat i l’oma lassà tò pare. 3 Coroma anans, dëdnans ëd toa fomna, e prontoma la ca, antramentre ch’a rivo j’àutri”. 4 A son ancaminasse tui doi ansema. Peui Rafael a l’ha dije: “ Ten l’afel a portà ‘d man!”. Ël can a l’era sempe darera a chiel e a Tobia. 5 Anna a l’era setà, a vaité la stra d’andova che ‘l fieul a l’era partì. 6 A l’è smijaje dë s-cèirelo e a l’ha dit al pare ‘d chiel: “ Varda che tò fieul a riva, e con l’òm ch’a l’era partì con chiel!”. 7 Përantant Rafael a l’ha dije a Tobia anans d’avzinesse al pare: “ mi i sai che ij so euj a van a duerbse. 8 Ampiastra l’afel ëd ël pess dzora dij sò euj. Ël rimedi a farà antamné e a porterà via le macie bianche dij sò euj. Tò pare a ‘rtrovrà la vista e a vëdrà la lus”. 9 Anna a l’fàit na corsa e a l’è campasse al còl dël fieul an diséndje: 2 Adess ch’i l’hai torna vëddute, car fieul, i peuss meuire!” E a l’è butasse a pioré. 10 Tobi a l’è alvasse e, an tastonand a l’è surtì da la pòrta dla cort. 11 Tobia a l’è andaje ancontra, an tnisend l’afel dël pess an man. A l’ha sofià an sj’euj ëd sò pare e tiràndslo davzin a l’ha dije: “ Coragi e fiusa, òh pare!” E a l’ha aplicaje ‘l fàrmach ch’a l’ha fosonà tant ‘me un mordion, 12 peui, a l’ha dëstacà con soe man le scaje bianche d’antorn a j’euj. 13 Anlora Tobi a l’è campassje a còl e a l’ha piorà, an disend:”Ore ‘t vëddo, car ël mè fieul, lus dij mè euj!”. 14 E a l’ha giontà:” Ch’a sia benedì Dé! E benedet sò grand nòm! Ch’a sio benedì tùit ij sò àngej sant! Che so grand nòm a peuda esse dzora ‘d nojàutri e ch’a sio benedì ij sò àngej për sèmper. Përchè chiel a l’avìa frapame, ma peui a l’ha avù misericòrdia e varda lì, adess i contémplo mè fieul Tobia”. 15 Tobia a l’è intrà ant ëcà argiojissant, an benedisend Dé con tuta la vos ch’a l’avìa. Apress a l’ha ‘nformà sò pare ‘d com a l’avìa compì l viage, dël dné arportà, ëd Sara fija ‘d Raguel, ch’a l’avìa pijàit për mojé e che: ” …Vëdras, a riva, a l’è davzin-a, giumai a la pòrta ‘d Ninive!”. 16 Anlora Tobi a l’è surtì anvers ëd la pòrta ‘d Ninive ancontr a la sposa ‘d chiel, pien ëd gòj e an benedisend Dé. La gent ëd Ninive ch’a l’ha vëddulo passé e marcé con tuta soa fòrsa d’antan sensa che gnun a lo mnièissa për man, a l’è motobin maravijasse ch’a s-ceirèissa e tobi a confessàva dëdnans ëd tuti che Nosgnor a l’avia avù misericòrdia ‘d chiel e ch’a l’avìa dovertaje j’euj. 17 Peui Tobi a l’è avzinasse a Sara, la fomna ‘d sò fieul Tobia, e a l’ha benedila:”Ch’it sie benedìa, fija! E benedet tò Dé, përchè a l’ha portate an salùte an tra noi, cara la mia fija! E ch’a sia benedì tò pare e toa mare e mè fieul Tobia e ancora benedìa sie ti cara fija! Ìntra an sanità, gòj e benedission ant la ca ch’a l’è toa; ìntra cara la mia fija!”. 18 An col di a-i è staie argiojissansa e na gran festa an tra tùit ij Giudé ‘d Ninive 19 e Achicar e Nasdab, so novod, a son vnùit a congratulesse con Tobi. 20 E a l’ha festegià con gòj le nòsse ‘d Tobia për set di.

12

ESPLICASSION ËD RAFAEL

1 Finì ch’a l’è stàit ël mariage, Tobi a l’ha ciamà Tobia, so fieul, e a l’ha dije: “Pensa, car mè fieul, a deje soa paga a l’òm che a l’è partì con chiel, e sërca ‘d gionteie cheicòsa a la paga stabilìa. 2 Pare, a l’ha dije Tobia, coma podràine deje sò salari? Dcò se i dèissa mesa quantità ‘d tut lòn ch’i l’oma portà andaré con nojàutri, mi i perdrìa nen. 3 Chiel a l’ha mname san e salv, a l’ha guarì mia fomna, a l’è andàit a pijé për mi l’argent e ancor a la fin a l’ha guarì ti. Còs che podrìa mai deje an paga! Tobi a l’ha rësponduje:” A l’è giust che chiel arsèiva la mità ‘d tut lòn ch’a l’ha arportà”. 5 Donch a l’ha fàit vnì l’àngel e a l’ha dije: “ pija pura tant ‘me tò salari la mità ‘d tut ël ben ch’it l’has portà e va an pas”. 6 A cole paròle Rafael a l’ha ciamaje tùit e doi da part e a l’ha dije: “ Benedì Nosgnor e proclamé dëdnans ëd tùit ij vivent dël bin ch’a l’ha fave, përchè chiel a sia benedet e selebrà sò Nòm. Fé conòsse a tuta la gent j’euvre ‘d Dé, coma che Chiel a l’è giust, e dësmentieve pa ‘d réndje grassie! 7 Ël secret ëd ël rè a l’è ciòsa bon-a e giusta ch’a sia stërmà, ma a l’è glorios l’arlevé e manifesté j’euvre ‘d Nosgnor. Fé lòn ch’a l’è bin e ‘l mal a podrà pa frapeve. 8 A l’è bon-a càusa l’orassion con ël digiun e l’almòsna con la giustissia. A l’è mej col pòch con giustissia che la richëssa ant l’angiustissia. Mej pratiché l’almòsna che buté òr da part. 9 Përchè l’almòsna a preserva da la mòrt; a purìfica da tute mancànse. Mach coj ch’a fan d’almòsna a saran arpatà ‘d vita. 10 Nopà coj ch’a pëcco e a son pa giust a son ij prim nemis ëd soa vita. 11 Mi i veui feve savèj tuta la vrità, e stërmeve nen: i l’hai già mostrave che a l’è bel guerné da scondion ël secret ëd ël rè, antramentre che a l’è glorios magnifiché j’euvre ‘d Dé. 12 Venta pròpi ch’i sàpie che, ant ël moment che ti, Tobia e Sara i j’ere an preghiera, mi i portava l’atestà ‘d vòsta orassion dëdnans ëd la glòria dël Sant. E parèj dcò cand che ti Tobi it sotrave ij mòrt. 13 Ant ël moment che ti sensa esitassion it l’has chità tò disné e, aussate, it ses andàit a guerné la seportura ‘d col mòrt, antlora mi i son ëstàit mandà për buté a la preuva toa Fej. 14 Ma dël midem temp Nosgnor a l’ha mandame a guarì ti e Sara toa nòra. 15 Mi i son Rafael, un dij sèt arcàngej sempe pront a intré a la presensa dla majestà dël Signor”. 16 Tuti e doi an tërmolant a son campasse con ël moro për tèra, sburdì. 17 Ma l’àngel a l’ha dije: “ Gnun-e tëmme, pas a vojàutri! Benedì Dé për tùit ij sécoj. 18 Cora ch’i stasìa con voi, a l’era pa për mia inissiativa, ma pëtrchè a l’era volontà ‘d Nognor: Chiel i l’eve da benedì sèmper, a Chiel i deuve canté d’imn. 19 A vojàutr ‘v ësmijava ‘d vëdme a mangé, ma a l’era mach vision d’aparensa: mi i mangiava pan en. 20 Ore, benedì Nosgnor an sla tèra e ringrassié Dé: Mi i torno a col ch’a l’ha mandame. Scrive ant un lìber tut lòn ch’a l’è ancapoitave!”. E a l’è montà an àut. 21 Lor a son aussasse, ma a l’han pa pì podù vëdlo. 22 Anlora andasìo an confessand j’euvre grande ëd Dé e selebràndlo e benediséndlo, përchè l’àngel ëd Nosgnor a l’era fasse vëdde a loràutri.

13

ASSION ËD GRASSIA DËL GIUST SOFERENT

Conclusion ëd la conta e preghiera ‘d Tobi

1 Anlora con argiojissansa Tobi a l’ha scrivù costa orassion e a l’ha dit:

2 “ Ch’a sia benedì Dé vivent ant ij sécoj,

benedet sò regn ch’a dura për sempe,

përchè chiel a castija ma a fà misericòrdia,

a fà crové ant ël Balatron ëd la tèra,

ma a fà alvé da la Perdisson Granda

e gnun a scapa da soa man.

3 Laudelo, fieuj d’Israel, dëdnans ëd le nassion,

andova che Chiel a l’ha sbardlave.

4 Proclamé soa grandeur,

esaltelo dëdnans ëd tùit ij vivent,

përchè a l’è chiel Nosgnor, nòst Dé,

chiel a l’è nòst Pare, ël Dé për tùit ij sécoj.

5 An castijerà për nòstre përversità,

ma peui a tornerà a fene misericòrdia

an rassemblandne da tute le gent,

d’andova i j’ero sbardlà.

6 Torné a chiel con tut vòst cheur e vòstra ànima,

për fé vrità dëdnans ëd Chiel,

anlora a sarà Chiel a convertisse a vojàutri

e a v’ëstermrà pa pì sò visagi.

7 Ore, contemplé lòn ch’a l’ha fàit con vojàutri,

e ringrassielo con tuta vòstra vos,

e benedì  l Signor ëd la giustissia

an esaltand ël Rè dij sécoj.

8 Mi, ant la tèra ‘d mia përsonìa, i-j rendo grassia,

e i mostro soa fòrsa e grandeur a na nassion ëd pecador:

“ Convertive, pecador, e fé giustissia dëdnans ëd chiel!

A podrìa sempe torné a dovré compassion e misericòrdia për voi.

9 I esalto mè Dé, mia ànima a sélebra ‘l Rè dël cel

e a ‘rgiojis ëd sò grandeur.

10 Che tùit a vado a laudelo an Gerusalem e ch’a diso:

“ Gerusalem, sità santa,

chiel a l’ha castijàte për j’assion dij tò fieuj,

e a l’avrà ‘ncora misericòrdia për ij fieuj dij giust.

11 Làuda con dignità Nosgnor,

e benedis ël Rè dij sécoj:

e chiel a drisserà torna an ti soa Tenda ant la gòj.

12 Ch’a ‘rgiojisso an ti tùit ij deportà,

për fé content an ti tùit ij maloros,

për tute le generassion dël mond.

13 Tant ‘me lus splendrienta a farà lus fin-a ai finagi dla tèra.

Vàire gent a vniran a ti da leugn;

e j’abitant ëd tùit ij darié finagi dla tèra,

a vniran vers ël leu ëd tò Nòm sant,

an portand ëd present për ël Rè dël cel.

Ëd generassion an generassion a esprimeran an ti l’argiojissansa

E ‘l nòm ëd la sità elegiùa/avosà

A durerà për generassion, për sempe.

14 Coj ch’a parleran mal ëd ti a saran maledet,

parèj come coj ch’a veulo dëstruve ti e toe muraje

o ch’a dan ël gir a toe tor

an brusand toe abitassion!

Nopà benedet coj ch’arcrostruiran toe ca.

15 Sorgis ant la gòj e argiojis

për ij fieuj dij giust, coj che a s’assembleran

e a Benediran ël Signor dël mond.

Beà coj ch’at veulo bin,

e beà coj ch’argiojisso ëd toa pas.

16 Beà coj ch’a pioreran dij tò maleur:

përchè argiojiran për ti e a vedran tuta toa gòj për sempe!

Che mia ànima a peuda benedì Nosgnor, ël gran Rè,

17 përchè Gerusalem a sarà arcostrùa:

e ant la sità, soa Ca a sarà për sempe.

Mi i sarai bonuros, se a-i restrà na resta ‘d mia dëssendensa

Ch’a vëdda toa glòria e a daga làuda al Rè dël Cel.

Le pòrte ‘d Gerusalem a torneran arcostruve ‘d zafir e ‘d berij,

e tute soe muraje ‘d pere pressiose.

Con l’òr a saran torna drissà le tor ëd Gerusalem

E so rampar con d’òr fin e pur.

Le stra ‘d Gerusalem a saran sternìe

‘d pera bleuva e pera d’Ofir.

18 E tute soe ca a diran: “ Aleluja!” e a canteran an disend:

“ Ch’a sia benedì ël Dé d’Israel e benedet coj ch’a benedisso so Nòm sant

Për sèmper e anti j sécoj!”.

14

EPÌLOGH ËD la CONTA: LA FAMIJA 'D TOBIA A SCAMPA DA NINIVE AN MEDIA

1 E la càntica ‘d Tobi a l’è furnìa sì! 2 Tobi a l’è peui mòrt a sentedódes ann d’età e a l’è stàit sotra an magnificénsa a Ninive. Chiel a l’avìa sessantedoi ann ant ël moment ch’a l’è vnùit bòrgno; apress d’avèj artrovà l’usage dj’euj a l’ha vivù ant ël boneur e a l’ha fàit l’almòsna. A l’è andàit anans a benedì Nosgnor e a selebré soa grandëssa. 3 A soa mòrt, a l’ha ciamà sò fieul Tobia e a l’ha faje coste arcomandassion: 4 “ Car ël mè fieul, pòrta via ij tò fieuj e va a trové sosta an Media, përchè mi i chërdo a lòn che Nosgnor a l’ha dit dzora ‘d Ninive, com a l’avìa pronunsià ‘l profeta Naum: tut a dovrà ancapité, tut a l’avrà soa realisassion an sl’Assiria e su Ninive, com a l’avìo pronunsià ij profeta d’Israel mandà da Nosgnor; e nen na paròla ‘d lor a tomberà. A so temp a ‘ncapiterà tut. A sarà motobin pì sicur an Media o ant l’Assiria o an Babilònia. Mi i sai e i chërdo che lòn che Dé a l’ha dita s compirà e gnanca na paròla sola dle professìe a croverà. Tut ël pais ëd Israel a sarà ardovù a desert e ij nòstri frej ch’a stan an cost pais a saran tuti sbardlà e deportà leugn da so bel pais. Dcò Samaria e Gerusalem a vniran esse desert e ‘l templ ëd Dé a sarà ant l’angossa e a restrà brusà për vàire. 5 Apress Nosgnor a l’ha avù torna misericòrdia ‘d lor e a-j portrà ant ël pais d’Israel. Lor a drisseran ël templi ma pa pròpi parèj dël prim, fin-a ch’a saran compì ij temp. Apress, a torneran tuti da l’esili e a ‘rcostruiran Gerusalem ant la magnificensa e ël Templ a sarà torna edificà, parèj com a l’avìo preanunsià ij profeta d’Israel. 6 Antlora tute le gent ch’as treuvo an sla tèra as convertiran e a l’avran tëmma ‘d Dé an vrità. Tùit a chiteran ij so ìdoj, ch’a l’avìo ant la busiarderìa faje dëstorné, e a benediran ël Dé dij sécoj an giustissia. 7 E tuti j’Israelità scampà an coj di as n’aviseran ëd Dé an sincerità, as butran ansema e a vniran a Gerusalem ea staran sicur për sèmper ant ël pais d’Abraham, ch’a sarà dàit an so possess. Coj che a-j veulo bin a Dé argiojiran ant la vrità; nopà ch’a fan pecà e angiustissia a dëspariran da tuta la tèra.

8 Ore, fieuj, ‘v dago un comand: ëd servì Nosgnor an vrità e ‘d fé lòn ch’a pias a so euj. Mostreje dcò a vòstri fieuj ëd fé giustissia e almòsna, d’avisesne ‘d Dé, ëd benedì sempe so nòm, an vrità e con tute le fòrse. 9 E bin ti, car ël mè fieul, va via da Ninive, resta pa pì ambelessì. Apress d’avèj sotrà toa mare dacant ëd mi, col midem di venta pì nen ch’it reste ant le finaje ‘d Ninive An efet i vëddo trionfé an cola sità motobin d’angiustissia e përversion granda dont lor a l’han gnanca onta. 10 Varda mach lòn ch’a l’ha fàit Nadab a so pare adotiv Achicar. È-lo pa stàit sotrà viv? Ma Dé a l’ha falo torné a la lus campand l’anfamia an sël moro dël colpévol: an efet Nadab a l’è tornà ant ël top sensa fin, përchè a l’avìa sërcà ‘d fé meuire Achicar. An avens praticà l’almòsna Achicar a l’è scampà al trabucèt mortal ëd Nadab, antramentre che Nadab a l’è tombà ant la cola liassa ch’a l’ha falo meuire. 11 Vëdde, car ij mè fieuj, andova ch’a pòrta l’almòsna e nopà lòn ch’a fa la përversità ch’a pòrta a la mòrt. Ma vardé, am chita l’ànima!”. Anlora a l’han dëstendulo an sël let: chiel a l’è mòrt e a l’è stàit sotrà con onor.

12 Ël di che peui a l’è mancà dcò soa mare, Tobia a l’ha sotrala aranda ‘l pare, peui a l’è partì pëfr la Media con fomna e fieuj. A l’ha abità a Ecbatana, dacant a Raguel so mëssé. 13 A lìha soagnà com a meritavo soa madòna e so mëssé an soa veciaja ch’a son stàit sotrà a Ecbatana an Media. 14 Tobia a l’ha ardità tut ël patrimòni ëd Raguel parèj coma col dël pare Tobi. Peui Tobia a l’è mòrt onorà a la bela età ‘d sentedisset ann. 15 Anans ëd meuire Tobia a l’ha ‘ncora sentù parlé dla ruin-a ‘d Ninive e a l’ha vëddù ij përzoné ch’a vnisìo deportà an Media da Achicar rè ‘d Media. Antlora a l’ha benedì Nosgnor për lòn ch’a l’avìa fàit a rësguard ëd la gent ëd Ninive e dl’Assiria. A l’ha podù argiojì anans ëd meuire dla sòrt ë Ninive e a l’ha për lòn benedì Nosgnor Dé ant ij sécoj dij sécoj.

Travaj ancora nen terminà

---