La Bibia piemontèisa/Semantica/Cult

Ël cult

Ël cult o culto [dal lat. cultus -us, der. da colĕre «coltivé, veneré», part. pass. cultus] o cult d'adorassion,a l'é l'atribussion d'omagi, d'onor e 'd venerassion ch'as rend a Dé con d'assion interior e esterne; la reverensa e divossion (la pia afession ëd l'ànima) anvers ëd chiel; la pietà religiosa.

Ël cult interior a consist ant l'adorassion (la pì àuta fòrma 'd riverensa anvers Dé, ch'a l'é da desse mach a chiel), l'amor, ël timor (rispet) e ant la disposission a l'ubidiensa a soa volontà arvelà.

Ël cult estern a l'é soa espression an privà o an pùblich, la manera ch'i manifestoma costa nòstra divossion e riverensa.

Ël cult a l'é nen quaicòsa ch'as manifesta a l'ocasion, ma a podrìa disse l'espression spòtica dla vita antrega dla përson-a ch'a arconòss d'esse na creatura ëd Dé ch'a dipend ant tut e për tut da chiel. Parèj, as rapòrta volonté con chiel (a veul ess-ne an comunion), a lo veul conòsse e a lo serv con arconossensa. A l'é për lòn che ant la Bibia sinònim ëd cult a l'é 'l tèrmin "servissi", serve ij propòsit arvelà 'd Nosgnor Dé - tant che fin-a l'espression comunitària dël cult a l'é ciamà queivòlta "servissi" o "servissi divin", o "ufissi" (breviari).

As podrìa 'dcò dì che 'l cult a l'é nòstra rëspòsta ativa al caràter, paròle e assion ëd Nosgnor, lòn che che l'arvelassion bìblica a cissa e la redension an Crist (për ël mojen dl'assion dlë Spirit Sant), a rend possìbil. Ant l'esercissi dël cult la ment a n'é trasformà (mnà al pentiment, la fej, e la santità), ël cheur arnovà (p. es. con l'amor e la fiusa) e d'assion a-j son rendùe (p. es. l'ubidiensa e la dedission a sò servissi), e tut lòn conform a soa volontà, finalisà a la glòria 'd Nosgnor Dé (soa glorificassion) e për nunsié che dël cult chiel a n'é massim degn e meritèivol.

Ël cult estern e pùblich a pija la fòrma ëd na liturgìa, visadì l'ansema, ël compless, la sequensa 'd moment, ëd rit e 'd sirimònie che la Paròla 'd Nosgnor ant la Bibia a prescriv, ch'a në dà l'esempi o ch'as në gava për implicassion. La liturgia a peul cambié conforma le diverse tradission ëstòriche dël Giudaism e dla fej cristian-a. Ant ël catolicésim-roman la riunion ëd cult prinsipal as ciama "mëssa" (da la frase final ant la liturgìa latin-a "ite missa est", "andé, sto-sì a l'é 'l moment dël congé"), e as arferiss a la pràtica dj'orassion coma "dì 'l bin" (dla matin, ëd mesdì, dla sèira), "dì sò bin", "fé sò bin".

An ebràich a-i é vàire paròle ch'a s'arferisso al cult d'adorassion:

"שָׁחָה" - sacàh o "histachavàh" ch'a dinòta "bassesse, prosternesse, prostresse, anginojesse, butesse an giojon, anchinesse". A l'é 'l lengage dël còrp ch'a dimostra rispet, sotmission, deferensa anvers ëd chi ch'a l'é dzora 'd nojàutri për amportansa, fòrsa e autorità. Cfr. "a son butasse an ginojon për adoré Nosgnor" (Surtìa 24:31), e "rendme l'adorassion" (Surtìa 24:1), "prostern-te dëdnans a chiel" (Deuteronòmi 26:10). An Piemontèis l'idèja a l'é gropà 'dcò a "anchin, fé n'anchinada, na riverensa o, reverensa". Lë scond tèrmin a l'é 'l fé quaicòsa për Nosgnor ch'a dimòstra nòstra disposission al sacrifissi përsonal (abnegassion) e ubidiensa anvers ëd chiel. [Strong^[1] H7812].
"בָרַךְ" (barak) = butesse an ginojon, benedì, laudé. "I benedirai Nosgnor an tùit ij temp; soe làude a saran sèmper an mia boca" (Salm 34:1). > Benedission.
"גִּדַּל" (ghiddal, hifil) da "גָּדַל", fé grand, magnifiché, laudé, esalté, celebré, fé gran còse. Es. "Vnì, contoma a tuti dla grandëssa 'd Nosgnor; magnificoma tùit ansema sò Nòm!" (Salm 34:3); "Ora, donca, it sùplico, Signor, che toa grandëssa, an cost moment, Nosgnor, a sia manifestà!" (Nùmer 14:17), [Strong H1431]. As confronta con Luca 1:46, ël Magnificat, (da μεγαλύνω, megaluno, Strong G3170): "L'ànima mia magnifica Nosgnor".
"כָּב֥וֹד" (cabòd) da כָּבוֹד H3513; pèis, splendrior, foson, glòria, onor. = dé glòria, glorifiché. Es. "Fedej ëd Nosgnor: laudelo! Fieuj ëd Giacòb, glorifichelo! Fieuj d’Israel, reverensielo!" (Salm 22:23); "Nosgnor! Tùit ij pòpoj ch’it l’has creà a vniran a prostërnesse dëdnans a ti e a daran glòria a tò nòm" (Salm 86:9). [Strong H3519]. > Glorificassion.
"רוֹמָם" (romam), da רָמַם ramam, levé = esalté Es. Salm 66:17; 149:6; [Strong H7318] > Esaltassion.
"שְׁבַח" (sebach), aramaich: laudé, flaté; Es. Daniel 2:23; 4:34.

A-i é, peui, tùit ij tèrmin ch'a descrivo tute le manere che ij chërdent a dasìo espression a sò cult: dansé, sauté 'd gòj, crijé, soné, canté, aussé le man al cél, arlegresse, nunsié, conté, marcé an procission, svanté 'n drapò, vantesse, selebré (selebrassion), bate le man, bate 'l tamburin (e d'àutri strument), sbate ij pé, fé ciadèl, etc.

Ant ël grech dël Testament Neuv a-i é vàire paròle ch'a s'arferisso al cult d'adorassion:

προσκυνέω (proskyneō): da πρός e derivà probàbil da κύων (ch'a veul dì "basé", coma 'n can ch'a bërlica la man ëd sò padron). Butesse an ginojon e toché la tèra con la front coma espression ëd riverensa ancreusa, veneré, adoré, prostresse për rende omagi, fé ubidiensa, porté rispet o fé na sùplica. Es. "A ciamavo daspërtut: “Andova a l’é ‘l Rè dij Giudé ch’a l’é nassù? Përché soa stèila i l’oma vëddula seurte al Levant e i soma vnù për rendje nòstra adorassion" (Maté 2:2). [Strong G4352].
λατρεύω (latreuo): da λάτρις látris (servitor angagià); ministré, serve coma ministr, sërvent ëd Nosgnor, compì 'n servissi sacrà ant l'osservansa dij rit ëd sò cult, compì la fonsion ëd ministr, smon-e 'd don, ëd sacrifissi. Es. "A stasìa sèmper ant ël templ e a servìa Nosgnor dì e neuit e con ëd digiun e d'orassion" (Luca 2:37). [Strong G3000].
λειτουργέω (leitourgeō): da λειτουργός (leitourgòs, da λαός (pòpol) and ἔργον (euvra), rende 'n servissi, compì n'euvra, ufissié (1) cola dij sacerdòt e Levita ch'i j'ero afarà con ij rit sacrà ant ël tabernàcol o and ël templ; es. "Tùit ij sacerdòt a ufìssio minca dì e a smon-o vàire vòte ij medésim sacrifissi, ma sti-sì a peulo mai levé përdabon ij pecà" (Ebréo 10:11); (2) dij cristian ch'a servo 'l Crist, tant con la preghiera o an mostrand la via dla salvassion, che an d'àutre manere, "Un dì, mentre ch’a selebravo n’àt ëd cult a Nosgnor ant l’occasion d’un digiun, lë Spirit Sant a l’ha dit: “Butme da banda Bàrnaba e Sàul për consacreje a l’euvra ch’i l’hai ciamaje a fé" (At 13:2); (3) ëd coj ch'a giuto d'àutri con soe arsorse e an dasend d'arlass da la povrëssa, "A son ëstàit content ëd fela përchè a sento d’avejne n’òbligh. Dàit che ij pagan a l’han arseivù le benedission spirituaj dl’Evangeli dai chërdent ëd Gerusalem, lor a chërdo ch’a sìa ël minim da fesse për essje arconossent col ëd giuteje ant le finanse" (At 15:27). [Strong G3008]. An piemontèis a-i é: "ufissié bin" (dësbrighé bin n'incombensa).
θρησκεία (thrēscheia): da θρησκός [threscòs, da threomai (gëmme)], religion, dissiplina religiosa, timor ëd Dé, cult. Es. "Lor am conòsso da sèmper e a peudo testimonié, s’a veulo, che mi i vivìa com un Farisé, ël grup pì strèit ch’a-i sìa ‘d nòstra religion" (At 26:5); "Che gnun ch’a-j piasa sogetesse a dj’àngej e ch’a-j renda l’adorassion, av gava la vitòria final" (Colossèis 2:18); "Se quaidun ëd vojàutri a chërd d'esse religios, ma a sa nen dominè soa lenga (coma s'a fussa 'n caval con le rëdne), e ch'as na lassa tiré dëdsà e dëdlà, la religion ëd col-lì a l'é veuida. La religion pura e sensa macia anvers a Nosgnor, nòst Pare, a l'é 'd giuté j'orfanin e le vìdue quand ch'a l'han dabzogn e vardesse da la malissia dël mond" (Giaco 1:26-27); [Strong G2356].
εὐσέβεια (eusebèia): da εὐσεβής [> εὖ (eu, bon) + σέβω (sébo, rende 'l cult)], riverensa, rispet, divossion, pietà anvers Nosgnor, santità. Es. "Përchè beicheve nojàutri coma s'a fussa për nòstra potensa o për nòstra pietà ch'i l'oma fàit marcé cost òm?" (At 3:12); "...për ij rè e për tuti coj ch’a son ëstabilì coma d’autorità, afin ch’i podoma mné na vita chieta e seren-a, marcà da la divossion a Nosgnor e da l’onorevolëssa" (1 Timòt 2:2); "An efet j’esercissi dël còrp a servo a bin pòch, mentre che la divossion anvers ëd Nosgnor a compòrta la promëssa ‘d vantagi tant për l’ancheuj che për l’avnì" (1 Timòt 4:8); "Dàit che tut lòn a dovrà ven-e a la fin an cola manera-là, i capisse che sòrt ëd gent a venta ch'i sie. Ch' l'àbie na condòta santa e rispetosa 'd Nosgnor" (2 Pero 3:11). [Strong G3150].

Nòte

↑ La Concordansa Bìblica Strong a l'é na catalogassion ëd tute le paròle contenùe ant la Biblia ebràica e greca, ch'a l'é stàita elaborà da James Strong (1822-1894), professor ëd teologìa evangélica dël Drew Theological Seminary (USA). Për minca rèis ëd le paròle dla Bibia a l'é dàit un nùmer (8674 dl'ebràich e 5624 dël grech), ansema a na spiegassion ëd doa e coma a son dovrà. La Concordansa Strong a l'é dovrà an tut ël mond ancheuj për le tradussion bìbliche. Cfr. http://www.sacrednamebible.com/kjvstrongs/index2.htm

[1] La Concordansa Bìblica Strong a l'é na catalogassion ëd tute le paròle contenùe ant la Biblia ebràica e greca, ch'a l'é stàita elaborà da James Strong (1822-1894), professor ëd teologìa evangélica dël Drew Theological Seminary (USA). Për minca rèis ëd le paròle dla Bibia a l'é dàit un nùmer (8674 dl'ebràich e 5624 dël grech), ansema a na spiegassion ëd doa e coma a son dovrà. La Concordansa Strong a l'é dovrà an tut ël mond ancheuj për le tradussion bìbliche. Cfr. http://www.sacrednamebible.com/kjvstrongs/index2.htm

[1]