Giovanni Cerutti/Canson/Baron Litron

BARON LITRON

Sa canson a l'é staita creà dal pòpol ëd le bande ëd Coni, e a reflet donca ël sentiment popolar 'd antlora. Baron Litron, protestant, a l'é adorà e rëspetà da un-a popolassion për la pì part catòlica.

Sòn a podrija facilment dëspieghesse con l'arconòssensa për avèj salvà Coni da la mnassa fransèisa: grinor për la person-a ëd Baron Litron, tut an "dësmentiand" che, 'd apress la cesa catòlica, chiel a l'era un eretich.

Eh ben, nò: la canson a arconòss legitim e a rëspeta che Baron Litron a l'é un "barbèt", e ansi, a buta an valor la libertà ëd consiensa dël comandant dla piassa ëd Coni. Contut che la cesa catòlica a mostreissa che un a podija sempe convertisse an pont ëd mòrt, e dven-e parèj "bon cristian", coj ch'a cantavo sa canson a chërdijo pitòst (a chërdo) ch'a sia moralment pì giust che viraun a viva soa fé 'd apress soa consiensa: "o bon barbèt o bon cristian".

Baron Litron a conten un ëspirit ëd toleransa e 'd overtura che già ant ël secol XVIII a dovij caracterisé ël sentiment piemontèis. A l'é un sentiment nassional basà ansima l'orgheuj ëd l'independensa e j'institussion ëd l'ëstat tan-me leu 'd identificassion comun, e nen basà dzora na confession religiosa ni un-a origin "etnica" (ël Baron von Leutrum a l'era alman!). A l'é nen tròp diferent da la definission ëd sitadinansa che an Fransa a sarà elaborà à travers ëd la revolussion e l'anstaurassion ëd la republica.

La preuva che ël sentiment 'd apartenensa à la nassion piemontèisa e a soe anstitussion a l'era nen gropà à na confession religiosa, e che l'esse protestant a l'era (e a l'é) nen diferent da esse piemontèis a peul esse trovà ant n'autra canson: La Chanson de l'Assiette. Euvra ëd David Michelin, un chansonnier valdèis, a dis ciair l'orgheuj 'd avèj savù, tan-me Piemontèis, arbrufé l'anvasion ëstrangera ch'a vorija pijene l'Assiëtta da sot ël nas.

Drinta Turin a-i é dij cont, a-i é dij cont e de le daime,
e de le daime e dij baron pianzo la mòrt 'd Baron Litron.
Signor lo Re, quand l’ha savù (che) Baron Litron l’era malavi,
ciama caròsse e carossé, Baron Litron l’é andà trové.
Quand l’é rivà a Madòna 'dl Olm, prima d’intré 'nt la sità 'd Coni,
toco trombëtte, sparo ij canon, per ralegré Baron Litron.
Signor lo Re, quand l’é stàit là: “Baron Litron coma la vala?”;
“Sta maladìa 'm farà murì, j’eu pì speranza 'd goarì”.
Signor lo Re s’a j’ha bin dit: “Baron Litron, fate corage!
Mi te darìa 'dl’òr e dl’arzan, mi te farìa prim general!”
“Òh s’a-i é pà né òr né arzan che mai la mòrt n’abia për scusa,
i é pà né prinssi, né general che mai la mòrt n'abia risgoard”.
“Òh dime 'n po’, Baron Litron, òh veusto nen che ti batezo?
Farìa veni 'l vësco 'd Turin, mi servirija da tò parin”.
Baron Litron s’a-i ha bin dit: “Sia ringrassià vòstra corona,
mi n’a peuss mai pì rivé a tant : ò bon barbet, ò bon cristian!
Mi lasserèu për testament ch’a mi 'n sotero 'n Val d’Luserna,
'n Val 'd Luserna mi 'n sotreran, 'ndova 'l mè cheur s’arpòsa tant”.

Baron Litron a l’é spirà, pioré baron, pioré voi daime,
soné le ciòche, sparé ij canon ch’a l’é spirà Baron Litron.