Gian Antonio Bertalmia/Ëdcò cost-sì a l'é amor

Ëdcò cost-sì a l'é amor

Fàula dedicà a na masnà malavia

Për ti, amis che la maladìa a l’ha crasate, i të smonoma ’l midem pensé ch’it l’has avù për na masnà. Quand ch’i varderoma su vers ël Rè ’d Pera it vëdroma, setà an s’na nìvola, con la piuma an man mentre i të scrive n’àutra conta për noi.

Buatass a l’era ’n mes al camp ëd gran, a l’avìa na camisa bianca con le manie artrossà, un pàira ’d braje ’n pò spësse për la stagion ch’a l’era e ’n capel nèir ch’a lo fasìa sudé; a sarìa andàit volënté un pòch a l’ombra, ma sò travaj a l’era col-lì, a dovìa guerné che coj mangiapan a tradiment ëd passaròt a-j bëcchèisso nen ël gran ch’a l’era già bele madur. Antramentre as vardava antorn e a contemplava lë spetàcol ëd la natura ch’a lo circon dava.

Ël cel a l’era bleu coma j’euj ëd la Madòna e ’l sol a l’era ciàir ch’a sbalucava, doe nìvole a fasìo le fòle e a giugavo a ciapesse dantorn a la ponta dël Monvis, ij passaròt stërmà ’nt le feuje dj’arbre e ’nt le cope dij moré a lo vaitavo e pen-a ch’a s’ansopìa ’n moment a-j bëccavo jë spì dël gran; un merlo, ch’a l’era intrà ’nt un busson ëd sambù, a subiava na melodìa ch’a ampinìa l’aria ’d gasoj giojos.

Tut a l’era pas e poesìa, ij rumor a rivavo còti e smortà, la lus ciàira dël sol a fasìa vive ij color ëd la natura con ij ross dij papàver, ël bleu dij bluèt, ël verd ëd le feuje dij moré, ël giàun dël gran madur e l’ombra giaja dij busson dij sàles e dij sambù. A smijava ’n quàder ëd coj pitor fransèis arnomà «impressionista». Ansima ai papàver a volavo le farfale e a smijava ch’a fiochèisso ’d parpajon gròss e ’d tuti ij color. Loràutre andasìo da na fior a l’àutra con svantarìa, e un-a ’d coste, la pì bela e pì gròssa ch’a l’avìa doe ale bianche e giàune con na nuansa groson e dij bolin maròn scur, a ’ndasìa sempre ansima a col papàver lì, sempre l’istess, tuti ij di, sempre ’l medesìm papàver e as fërmava dj’ore.

Buatass a capìa nen lòn ch’a fèisso nì lòn ch’as dijèisso, ma a-j fasìa tanta tenerëssa vëdde cole doe creature sté davzin parèj, un-a a còl a l’àutra, un-a drinta a l’àutra. Ma un dòp-disné che ’l cel a l’era scurisse e a l’era aussasse ’n vent ch’a piegava jë spì e a fasìa svantajé le rame dj’erbo, na bufà pì fòrta a l’avìa dëstacà la farfala dal papàver e a l’avìa rabastala via. La pòvra bestia a l’era butasse a sbate j’ale pì fòrt ch’a podìa, ma aj la fasìa pì nen a argionze con sò papàver, a l’era fërma ’nt l’aria a nen pì che a mes méter da chiel, tutun a-j la fasìa nen a ’mbranchelo; fina ’l papàver, possà dal vent, a smijava vorèisse spòrze për deje na man.

A l’avrìa podù posesse ansima a n’àutr papàver, a-i në j’era na stangà an col camp, ma chila niente da fé, chila a vorìa pròpi col-lì e a tërpignava coma na mata contra ’l vent për podèisse argionze. Fin-a a tant che lë sfòrs a l’avìa dësfiancala, anlora a l’avìa chità ’d bate j’ale e ’l vent a l’avìa rablala lontan, a l’avìa sbatula ’nt un busson ëd ronze e a l’era finìa an mes a le spin-e. Buatass a l’avìa vist tut con ël cheur an gola, e adess a vëddìa cola pòvra bestia ch’a muirìa ’nt col busson, an mes a cole spin-e aùsse. Anlora a l’era andàit da col papàver, a l’avìa vardalo e chiel a l’avìa faje segn ëd sì con ij sò làver ross, e Buatass a l’avìa cujilo e a l’avìa portalo ’nt ël busson an mes a le ronze e a l’avìa posalo da fianch a la farfala.

E, pròpi an col moment lì, ël vent che fin-a a anlora a l’avìa dividuje, a l’avìa faje ’mbrassé s-ciass. La farfala a l’era posasse ’ndrinta al papàver e chiel a l’avìa sarà ij làver pian, adasiòt, ant un ambrass puss e dlicà. E alora ’l vent a l’avìa sofià ’n pòch pì fòrt, a l’avìa dësgraviolaje da ’n mes a le ronze e a l’avìa possaje su ’nt ël cel an mes a le nìvole.

E da antlora, ant le sèire d’istà, quand ch’a-i é la lun-a pien-a, la gent ch’as veul bin, ma pròpi bin, s’a bèica la lun-a a vëdd na farfala e ’n papàver ambrassà e a comprend che për doi ch’as veulo bin, ma pròpi bin, gnente a l’é impossìbil.