Franco Antonel/Soride për sopravive
Soride për sopravive[modifiché]
«I spero ’d nen dëstorbé». A l’era gavasse la giachëtta con un moviment pasi, coma un-a ch’a l’ha mal a j’òss. A l’avìa spetà che chila a-j rëspondèissa con un pò ’d deuit, ma la fomna ch’a-j fasìa segn ëd setesse a l’avìa nen parlà. «Scusa se it dëstorbo», a l’avìa insistù sperand almen ant un «Nò», ma gnente.
«Figurte», a la fin a l’avìa dije ’n pò fastidià. «Contut im na vado sùbit. I l’hai vorsù ven-e sì mach për vëdde toa mare». La fomna a l’avìa faje stra vers la sala a mangé, pien-a ’d mobilia veja ch’a savìa ’d sira. Ant un canton, dnans a la fnestra, a-i era na poltrona ’d pel. La veja malavia a l’era setà tra doi cussin, con le gambe alvà da ’n congegn a comand ch’a la giutava a sté pì còmoda. A l’era la prima vòlta che Nina a la beicava, dòp l’ictus. Prima a j’ero stàite com pagne ’nt le gire dla dumìnica e ’nt le vacanse al mar, con ël grup ëd j’ansian dël borgh, organisà da la paròchia. Adess as la trovava mesa paralisà e con ël servel ëd na masnà.
«Ciao Pòla», a l’avìa dije con n’ombra ’d compassion ant la vos. A l’avìa nen faje cas al gest ëd fastudi che la fija a l’era nen riessùa a stërmé, sentend col ton lamentos. Da quand che soa mare a l’era tornà da l’istitù ëd riabilitassion, Ilaria a l’era sforsasse d’acetela për lòn ch’a l’era, passandje ansima a soa invalidità e sërcand ëd nen fejla peisé. Parèj a l’avìa fàit an manera che la ca a fussa pien-a ’d color, ëd fòto ’d cit, ëd mùsica. E se l’orisont ëd Pòla a vnisìa traversà a l’improvista da la cognission ëd la maladìa, la fija a sërcava dë svariela tirand soa atension ansima a d’àutre còse, coma ch’as fà con ij cit.
Pòch për vòlta ij ròj a j’ero invertisse: Ilaria a vijava ’n sla tranquilità ’d cola creatura neuva con n’andi squasi sever, tnisend lontan-e cole figure ch’a podìo gavela da cola infansia dròla artrovà. Nopà Pòla a l’avìa pijaje gust a passé për la fija, marcand col langagi da masnà, përchè a l’avìa capì che j’àutri a soridìo e a-j piasìa esse an mes a na gòj condivisa. Adess le tre fomne a j’ero un-a a randa dl’àutra, un-a ocupà dai sò pensé dont a l’era stàit scancelà ’l dolor, j’àutre divise da un mur d’idèje diverse dla vita, nen d’acòrdi tra ’d lor. A l’era stàita Pòla a rompe col silensi carià ’d tension.
«Tàu», a l’avìa dije tuta giojosa a l’amisa. A l’avìa adòss na maja bleussiel ch’a anluminava la pel ëd soa cara frësca e bin soagnà. A l’era ’n camin ch’a beicava a la tele na trasmission dël dòp-mesdì. Ilaria a l’era ciamasse ’n baron ëd vòlte se chila a capièissa dabon lòn ch’a beicava o a fussa mach ipnotisà da le bigeuje. Contut, an efet, a l’era nen important.
«Mama, dëstissoma la tele ’n moment? Còsa ch’it na dise?». A l’avìa ciamaje pijand an man ël telecomand. «Nò, nò», a l’avìa protestà chila vardand-la ’nt j’euj, suplichévola. «Scusa, ma a të smija nen ch’a sarìa educà, dal moment ch’it l’has n’òspit?», a l’avìa insistù Ilaria con l’andi dla magistra. «Uffa, che babba», a l’avìa dit Pòla, sbatend na sarviëtta ’n sël taulin aranda a la poltron-a.
A fasìa sempe parèj quand ch’a l’era contrarià. Ma mach për vissi: aj piasìa impon-e soa volontà, përchè a savìa che squasi sempe a sarìa stàita contentà e miraco a l’avrìo fin-a ciamaje scusa. Nen cola vòlta, përchè soa fija a l’avìa dëstissaje la tele sensa deje da ment ai sò caprissi.
«I veuj nen dëstorbé», a l’avìa dit Nina setand-se an broa a la cadrega ch’a l’avìa slongaje Ilaria rassegnà. A l’avìa na borsin-a rigida ch’a tnisìa ’n sij ginoj, na camisin-a ’d pissèt e un tajeur gris, serio, ch’a la fasìo smijé a na monia làica. «I l’hai già dite ch’it dëstorbe nen», a l’era s-cionfà Ilaria con na vos rusticà. Dal moment che la tele a l’era giumaj dëstissa, Pòla a l’era concentrasse su ’d chila midema.
«Brass», a l’avìa dit mostrand con l’àutra man soa drita paralisà. Ilaria a l’avìa sërcà dë sdramatisé: «Ël brass a fonsion-a nen, darmagi. I l’oma già ciamà ’l mecànich, ma a l’é nen bastà». «Un mecànich?», a l’avìa ciamaje Nina sbaruà. «Sì, un mecànich, ma a dovìa esse noviss, përchè a l’é nen servì a gnente». Pòla adess a rijìa contenta dlë schers con l’aria furbëtta. Nopà Nina a la vardava con n’espression antërdoà. As ciamava se, an cola ca, Pòla a fussa l’ùnica malavia. A l’era preocupasse slongand-se vers ël brass blocà: «At fà mal?».
«Mal», a l’avìa rësponduje Pòla ancaminand a pianziné. «Huu..., se it ses bruta quand ch’it piore!», a l’avìa dije Ilaria coma se a parlèissa con un cit, «Se it continue parèj, gnun a vnirà pì nen a trovete». «Lass-la pioré, col a l’é sò sfògh», a l’avìa dije Nina con la facia mortificà.
«I preferisso vëdla rije», a l’avìa replicà l’àutra con un fé agressiv. «Uhau, che caràter!», a l’avìa pensà Nina, bassand la testa për nen mostreje sò giudissi. Peui a vos àuta: «Pòla, it arcòrde le gire ch’i l’oma fàit prima ’d tò assident? Bej temp coj-là...». «Temp», a l’avìa arpetù Pòla figurand ëd pioré torna. «Ëd gire i l’oma fane tante, ëdcò nojàutre dòp l’assident», a l’era antërvnùa la fija, «për esempi, i soma stàite a Masin e a l’han fane visité tut ël pian tèra dël castel, la trassa e ’dcò ’l parch. I soma pròpi divertisse. A l’é vèra mama?».
Pòla a l’avìa soridù. A l’avìa un bel soris, otimista. «Stupend». A l’avìa dilo con cola soa manera dròla, spuvand fòra la s coma na s-ciopatà. «Ma... a l’ha mach un pian ël castel?». «Nò, a n’ha doi», a l’avìa rësponduje Ilaria con gramissia.
«E l’àutr, i l’eve nen vëddulo?», a l’era informasse Nina. «Nò, i l’oma nen vëddulo. An podìa nen freghen-ne ’d meno», a l’avìa rësponduje Ilaria bele stofia. Nina a l’era aussasse squasi dë scat, disend: «A l’é fasse tard, maga- ra a l’é ora ch’im na vada». «Mersì për la vìsita», a l’avìa congedala Ilaria sotvos. Prima d’andess-ne, a l’era chinasse an sla malavia: «Mach un basin, pòvra Pòla, Quante ch’it l’has dovune passé». «Passé», a l’avìa faje l’arson Pòla, smijand d’ancaminé torna a pioré. «Ambelessì a-i na son nen ëd pòver», a l’era s-cionfà Ilaria, squasi possand la visitatris vers la pòrta.
«A-i son mach ëd përson-e ch’a sërco ’d sopravive. Con otimism. Con ël soris an sij làver. Malgré ti e malgré tut». Nina a l’era surtìa an pressa, con soa borsin-a pendùa al brass e la schin-a piegà, vardand an bass, ël pass curt e lest. Andrinta, Ilaria a l’era pogiasse con la spale al mur aranda a l’intrada. A l’avìa n’aria straca. La pòrta a l’era sarasse con un rumor sord e leger, con la sicurëssa ch’as sarìo mai pì vëddusse n’àutra vòlta.
Conta d’E. Tuberga, virà ’n piemontèis, da Franco Antonel