Francesca Lorusso/Mè ariv an Piemont
Mè ariv an Piemont[modifiché]
Ël 3 ’d luj dël 1964 a l’é na giornà che mi i podrai mai dësmentié. A l’é dòp-mesdì cand ch’a-i riva la vitura ’d piassa për compagnene a la stassion përchè, a la sèira, mi, mia mama e un frel pì pcit, i dovoma monté sël treno dël sol ch’a va a Turin. Curinga a l’é ’l pais ëd la Calabria andoa ch’i son nassùa. Un paisòt an colin-a an mes a j’ulivé ch’a varda ’l mar. Mia ca a l’é aranda a la scòla veja, a l’ha pòche stansie për tute le përson-e ch’a dovìo steje: granda, pare e mare e nojàutri sinch fieuj. A l’ha ’dcò un fornel e ’n gròss forn.
Mè pare a l’avìa n’asnòt ch’a lo giutava ’nt ij travaj ëd la campagna. A j’ero tut ël di ’nsema, chiel a-j parlava e ’l boricheto a capìa e cand ch’a l’ha pijà la decision dë vnì an Piemont a travajé a l’ha dovulo vende për caté ’l bijèt dël treno. A l’han catajlo ij sìngher, ma chiel a l’ha pa avù cheur ëd compagnelo, a l’ha fajlo porté da mè frel pì vej. Ancora adess, dòp tanti agn, am fà mal ël pensé dël sagrin ch’a l’avìa ’ndrinta col òm e ch’a l’ha mai ’ncalà a tiré fòra. Chiel a l’é rivà a Castlamont a mars dël ’59, mia seur e mè frel, ij doi pì grand, a son rivà l’ann apress.
Tornoma a col dòp mesdì dël 3 ’d luj: i soma sla vitura, la gent për la stra an saluta, mi i l’hai un magon ancreus coma s’i fussa stàita n’erbo rancà da soa tëppa, ma ’l cheur ëd nòsta famija a në speta lassù, a venta andé. Ël viagi a l’é stàit longh, tant longh. Mama a l’era portasse dapress tut lòn ch’a l’avìa podù e ’d pì ancora. Cand ch’i soma rivà a Turin, calà dal treno, i l’oma pa trovà ij salam tacà a le cioende, ma n’àutr mond, inimis, frèid bele s’a fasìa càud, i l’avrìo vorsù esse trasparent. La delusion pì gròssa a vëdde ch’a-i era gnun a spetene a la stassion. Chissà mai còsa ch’a l’era capitaje? Ël telegrama a l’era nen rivà! Anlora a-i era pa ’ncora la costuma dij telefonin sacociàbij, a l’avìo ’ncora gnanca ’nventaje. Mia mare, pòvra fomnëtta, con un sagrin an cheur ch’a na riessìa nen a sconde dël tut, a l’ha parlà coma ch’a savìa parlé chila, con sò dialèt. A l’é butasse d’acòrdi sël pressi con un safeur ëd piassa fòra da la stassion, e a l’ha daje l’adressa ’d Castlamont, andoa ch’a stasìa mè pare.
Nen sensa antrap ma, almanch tuti ’nsema i l’oma comensà nòsta neuva vita an Piemont. I soma rivà a Castlamont giusta an temp për la festa dla Madòna dël Carmine. Mi i l’avìa gnanca mai vistje le giòstre, i l’avìa nen a basta d’euj da slarghé. La ca ch’i fitavo a l’avìa na bela cort: cola istà i l’hai ’mparà a andé an biciclëtta. Nòsta avzin-a a l’era na veciòta che mi i l’avìa pijà la costuma ’d ciamela «granda Pinòta», a l’era vidoa da tanti agn, am soagnava e am vorìa bin e mi i-j na vorìa a chila. Tute le sèire, con nòst barachin, i ’ndasìo a pijé ’l làit ant la cassin-a ’d Celeste, un frel ëd Pinòta che, al temp ëd le cerese, am fasìa monté sla pianta a cheuj-je. I l’oma avù ’l boneur ëd trové ’d brave përson-e con ël cheur bon. A l’é malfé, ëd bòt an blan, cambié tut da tèra a cop, costumesse a la frèid ëd l’invern, ma… cola fiòca a l’era na maravija. Tutun, se i saro j’euj, mie rèis am fan ’ncora vëdde la colin-a ’d Curinga che con ij sò ulivé a cala vers ël bleu dël mar. Mè mar.
Për sessant’agn i son tenume ’nt ël còl sto grop, ma ancheuj, grassie al piemontèis, i l’hai trovà ’l coragi ’d tirelo fòra. Con orgheuj i-j brajo a tuti: «Mi i son ëd Curinga, mi i son na calabrèisa/piemontèisa!».