Branche, fërvaje e decimòt

Le Mzure Piemontèise d’intèisa popolar e da fineur për ovrié, ant le veje ofissin-e mecàniche

Se as podèissa anvité, për na mesa giornà ansema a noi, coj vej ovrié ch’a brandavo franch an gamba ‘ndrinta dle fumeuse ofissin-e mecàniche (ant ij primi sinquant’agn dël sècol ch’a fasìa “milaneuvsent”) noi i l’avrìo tante dë ste còse fenomenaj e precise da feje vëdde, che la maravija a-j farìa ste ‘mbalsamà come ‘d le mùmie ‘gissian-e.

E pura sti grand òm, visadì ij vej tornieur, ij vej freseur, j’alesualista, ij trapaneur, ij giusteur e via parèj, con ij sò ancreus machinari cigojant e tuti nèir d’euli, con cole pulìe ch’a viravo e coj armor ëd corèje fuatante a son ëstàit për tanti lustr e con grand onor, la nòsta fòrsa produtiva.

Peui, ‘nt j’ëscond sinquant’agn dël sècol a son ësbociaje tante dë ste concession tècniche e ‘nformàtiche, ch’a l’han cambià completament la metodologìa dle lavorassion mecàniche e ‘d conseguensa dij temp ëd lavorassion. A basta mach pensé a le lògiche ‘d comand dij machinari, che dai relais tradissionaj a son passà a dle lògiche con ij Processor (PLC) e la gestion dij moviment a Contròl Numèrich, passà da le schede ‘d papé con ij partus ai Compiuter (CNC) e a j’atuator e servomotor digitaj (BRUSHLESS).

Tut cost ambaradan-si, gropà a le neuve Siènse dla Fàbrica Modèrna a l’han integralment cambià l’apròcc Òm/Machinari/Prodòt, mijorand enormement ëd cò l’aspet antinfortunistich (Legge 626 e Marchio CE) anvers a jë stessi ovrié. Ansema a na neuva emancipassion tecnica a son chersùe ‘d pari-pass ëdcò le atressadure ch’a sèrvo a le misurassion, a la verìfica dle toleranse ‘d lavorassion al fin ëd nen fè un tòch cioch perchè a j’ero (e a son ancheuj ancora ‘d pì) gran-e gròsse da fé digerì ai Cap Responsabij!

‘Dcò anbelesì l’informàtica a l’é stàita determinanta, as peul disse che al di d’ancheuj a-i é pì gnun tipo ‘d machinari ‘d lavorassion, che ‘l famigerà compiuter (an temp real -IN PROCESS- visadì ‘nmentre ch’a fà la procedura ‘d travaj) a la segua nen, a la contròla nen e a-j fasa pa le oportun-e tarature automàtiche për faité sempe ‘d tòch con le toleranse përfetament l’istesse, come tanti tòch clonà.

Son an fa pensé, con na ponta ‘d comossion e un pòch ëd tenerëssa a cola maravijosa manera popolar ‘d misurassion, ch’a virojava dantorn al vej mond dël travaj. Im riferisso a le mzure d’intèisa popolar a le mzure ch’a servìo a la mecànica ‘d precision, da fineur. Costa manera d’intèisa, fosonà an Lenga Piemontèisa a l’era già dovrà ‘nt l’eutsent, ancor prima che ‘l Sistema Metrich Decimal a fèissa la sua vnua al mond. J’ovrié ‘d na vòta a j’ero ‘d barbis-an-piòta a s’antendìo da mat an col fé - disoma parèj - tut a euj e trabuch. Le gavade as fasìo (ciamanàut tante!), ma as fasìo ‘dcò tanti caplavor ëd ciafaud complicà che ancheuj con le nòste bele màchine compiuterisà i sarìo an dificoltà l’ìstess. Ij càlcoj geomètrich, trigonomètrich, ij càlcoj ëd le quòte dij dissègn a j’ero na vòlta fàit tuti a man, con un papé, ‘l regolo e në scravion për cambrada. Comsëssìa le còse, nen mach sël discors ëd mecànica fin-a a-i era cost concèt popolar, ma an tute le gabolisassion campagnin-e coste mzure a surtìo fòra a la granda. Come dal sempi manich për la sapa ò ‘l rastel ant l’òrt, fin-a a le pì fantasiose maneuvre për rangé na falciatriss gripà an mes al prà pien d’èrba, con le vache arbicioluve e ij tavan tachiss..! A la fin ëd tute le elocobrassion, ël sentor, l’esperiensa, ‘l ghëddo e la man-bon-a ëd l’ovrié as tacavo a le mzure piemontèise d’intèisa popolar për deje ‘l colp final a cheichëssìa problema. Spero ‘d feve n’agreman, citandëv-je anbelessì ‘d fianch.

Alegher!

Mzure d’antèisa për mecànica fin-a

na sbusiardà = sfrisadura dla part
na frisa = mm 0,001
na bërlicà = mm 0,010
un cicinin = mm 0,015
na s-cianta = mm 0,030
na barbisà = mm 0,035
un pluch = mm 0,045
na pladin-a = mm 0,050
n’idèja = mm 0,075
un decimòt = mm 0,100
na fërvaja = mm 0,130
na lerma = mm 0,200
na tersìa = mm 0,300
na flapà = mm 3,000

Mzure d’antèisa popolar

mes dil = cm 1,0
un travers dil = cm 1,5
un dil = cm 2,0
doi dij = cm 4,0
tre dij = cm 6,0
quat dij = cm 8,0
un pugn = cm 12,0
un pucion = cm 15,0
na branca = cm 23,0
na bela branca = cm 27,0
doe branche = cm 46,0
na brassà = cm 150,0
na pèrcia = cm 250,0
un trabuch = cm 300,0

Glossari

ciafaud = costruzioni
corèje = cinghie
ovrié = operai

(tratto da: Il Piccolo, mensile del pinerolese, 2000)