Cesare Lavarino/Ranin-a, Ranot e sua FAMIJA ’d Ranin e Ranin-e
Ranin-a, Ranòt e soa famija ’d Ranin e Ranin-e[modifiché]
Na Faola ch’ a conta la vita ’dle Creature dle Risere Cesare Lavarino, Ranin-a, Ranòt e sua FAMIJA ’d Ranin e Ranin-e
Na matin, vers la fin dal mèis d’ otobèr, na cobia ’d bele ran-e che i ciameroma “Ranin-a e Ranòt” ch’ a l’ avìo stërmasse sota an bel mucc ëd paja visìn a na còrda ’d na risera, a son dësviasse quasi gelà për la prima neuit prope frèida ’d na stagion che a promëttìa gnente ’d bon. A l’ han fait babòja da ’n mes a la paja a l’ han vist che a stasìa për seurtje l’ sol e a l’ han pensà da sté ancora ’n pòch al ripar ëspetand ch’ a s'a scaudeissa ’n poch la temperatura.
Antant a l’ han cominsà a pensé a le esperienze, a le racomandassion e a j’ insegnament ch’ a l’ avìo lassaje ij sò ansian. Ranin-a, ch’ a l’ era pì istruvia, a ricorda a sò Ranòt, che soa mama a l’ avìa racomandaje che, quandi a l’aveissa pi nèn sento ij trator për le campagne, a l’ aveissa vist le risere diventé suite e al pòst ëd le piante ’d ris as vëdeissa mach pì ëd paja, a l’ era ora ’d serché n’ersol aot, suit ma con la tèra cotìa e facil da scavé për fesse na bela tan-a a la profondità giusta, scond come che as prevedia ch’a sarìa stait frèid l’invern, (përché le ran-e a san prevëdde che frèid a farà l’invèrn ch’a stà për cominsé).
Ranòt a scotava atènt, antant a l’avìa sputà ’n poch la paja da davanti al musèt, e sentend che ’l sol a cominsava a scaudé a l’ ha proponù ’d seurte për controlé la situassion. A son surtì tuti doi, a son pogiasse dzora a ’n bel ciuf d’ erba cotìa ch’ a j'era su cola “corda dla risera” visìn a la tan-a ’ndova a dormìo an coi tèmp, për ëscaodesse ai ragg ëd col sol matiné che, comsissia, a l’ era ormai mach pi tëbbe.
“Alora, it dise che i dovoma sèrché l’ pòst giust për fesse la tan-a?” a ciama Ranòt a Ranin-a e chila: “e sì a sarà mej, përché për fé con calma ’l travaj ai voreran diversi di” e Ranòt: “Meno male che a më smia che i l’avroma nèn d’andé tròp an profondità, përché a dovria nèn esse prope frèid cost invèrn, ti cosa ’t na dise?” Ranin-a ’n pòch pensierosa: “Si, son convinta ’d cò mi, però a vènta speré che as peussa ’ndé avanti facilment sensa trové ’d pere, comsissia cominsoma a trovè ’n bel post, che parej quandi i sortiroma an primavera, as peuda subit ësté al sol".
Ranin-a e Ranòt a s’ ausso, a dan në sguard an gir e peuj a s’ ancamin-o long cola corda ch’a divid la risera dal foss ch’a costegia la strà ’d campagna e ch’a porta l’ èva tot giù për la pian-a dle risere.
A na bela mira, pen-a prima dla ciusa an sël fòss, ormai quasi suit, andova la corda a së slarga, a vëddo ’n bosson ëd salès servaj prope an brova a l’ ersol.
“Varda” a dis la Ranin-a, “sota a coj sales a podria esse ’l post giust, le radis ës-ciasse ’d cole piante, a ten-o ’l terèn fèrm e tra lor i podroma trové ’d passage për fé l’ ingress ëd nostra casota për l’invèrn, cosa it na dise?” Ranòt a pensa ’n momènt, sercand ëd fesse n’ idea ’d come a podrà esse col alògg e peuj, convint a rispond: “Sì, i penso prope ch’ a sia ’l post ideal, nèn tant distant da la ciusa andova a-i sarà l’èva pulida për fé peuj ij prim bagn.
An mes a le radis ch’ an tenran al sicur e ’dcò ’n pòch al càud, i penso che i podrio prope cominsé ij travai quandi ch’at veule cara Ranin-a.”
Chila sempre previdenta, a propon antant ëd procuresse da disné e da sin-a, ’n poche ’d boje dij prà, qualche vermiciatoj da stërmé visin a coj sales, e peuj al dop-mesdì cominsé a vëdde andova dé inissie ai travai.
As buto al sol, a mangio disné antant a fan ij proget, Ranin-a: “Fait ël coridor për intré antëcà, i dovroma fé la stansa dla dispensa, peuj le stanse për deurme, i na foma doe o un-a grossa?” e Ranòt: “Nò nò i dirìa ’d fene un-a sola ’n poch pì grossa, për sté ’nsema e visin për tense caud, e peuj ’dcò për evité ’n poch ëd travaj, dop mesdì i cominsoma a vëdde ’ndova inissié.” A mangio, as riposo ’n poch e peuj a decido ’d fé ’n gir antorn al bosson për vëdde ’ndova fé l’ intrada ’d l’ alogg invernal. Tra doe piante ’d sales an poch pì gròsse, ch’a l’han ëd radis davanti a forma ’d balconsin an sël fòss, a polidisso ’l terèn da l’ èrba e da le feuje, e a fan lë spassi për fé l’ ingress, peui a cominso a scavé.
Fàit ij prim travaj a vëddo che a dovria prope esse ’l post ideal, a van avanti ’n poch, Ranòt a scava, Ranin-a a porta feura con le piote la tèra, a van avanti na span-a, peuj a decido ’d fërmesse, a van a pijesse le proviste ch’ a l’ avìo preparasse, përché da lì an peuj a dovran continué, scavand, a saré l’ ingress darera ’d lor, e anmocé la tèra ch’a scavo antant ch’ a van avanti për saresse ant la tan-a, aas porto apress le proviste ch'a-j serviran për ël tèmp ëd finì ij travaj, prima ’d butesse a deurme.
Prevedend che col’ invern a sarà nèn prope freid a van giù an pendensa për circa mes meter, la tèra a l’ é cotìa, mës-cià con radis fin-e e feuje maserà, an post ideal për ësté sicor e al caud.
Feura a cala la sèira, la nebia a së s-ciassa e con al freid a diventa brin-a, Ranòt e Ranin-a, a son contènt, al caud, riparà an drinta a soa tan-a a mangio le ultime proviste, peuj a s’ ambrasso e as buto aa deurme. A-i penserà ’l Sol d’ Avril a scaudé la tèra për dësvieje e feje capì ch’ a l’ é ora ’d fé ’l travaj al contrari për seurte e cominsé na vita neuva.