Censin Pich/Franco Bertoni (1908-1998)
Franco Bertoni (1908-1998)l[modifiché]
Franco Bertoni a l’era nà a Turin, ant na ca ‘d cors Regin-a, a pòchi pass dai Giardin Reaj, a j’11 ëd giugn dël 1908 [a l’é mancà ai 10 dë dzèmber dël 1998].
Masnà nen fortunà, parèj ëd tròpe masnà antlora, se sò pare a-j lo pòrta tòst via la guèra dël 1915-’18. Diplomasse ragionié, parèj ëd Pacòt e d’àutri Brandé tra le doe guère, a treuva travaj al Crédit italian, ma dël ’44 a ven ciamà ant la sede ‘d Milan, andova a resta fin-a al 1971, ann dël pensionament. A conta la fija Donatela che, giusta ‘nt j’ani che as formava la Companìa dij Brandé, as trovavo, a ca ‘d Berton, Francesco Ferrero, ciamà Cicòto, Pinin Pacòt, Aldo Daverio, Wolfango Bosco, ël pitor Scroppo.
An Vita e stòria Brande. 4 (Musicalbrandé scartari n. 115, p.3) i scrivìa: «nòst Bertoni …l’aria d’Ij Brandé a l’ha respirala dai sò prim nùmer e… a ancamin-a a publiché dal n. 12 dël 1m ëd mars dël’41 (serie ’46-’57, n.d.r.). Amis e compagn dë scola d’Aldo Daverio; amis ëd Pinin Pacòt che a-j dédica la composission Erbo; amis ëd Carlo Baretti, che a-j ciama d’ilustré la cuvertin-a ‘d sò lìber Salutme ‘l Mòro, e ‘d Mario Alban che a stasìa ant l’istessa ca ‘d cors Regin-a; amis d’Alfredo Nicòla…».
A l’é parèj che an ven ciàir lòn che an dis la fija, an sël cenàcol a ca ‘d Franco e dla part dominanta che a l’avìa Daverio ant la dission ëd le poesìe.
Poeta e prosador, apassionà d’art e autor ëd dissegn e piture fiamengh: ma soa produssion, tansipòch dë scrit publicà, as dirìa ancor ràira ‘nt j’ani dël travaj an banca, che pura a-j ësmon, com a dis la fija, nen pòche sodisfassion. Mach cheidun-e soe aparission an s’Ij Brandé, giornal ëd poesìa piemontèisa, che a seurt dal ’46 al ’57.
Tut n’àutra ròba a parte da j’ani stanta con ël Musicalbrandé andova, fin-a al moment che cost’arvista a sara le publicassion a dzèmber dël ’94, Bertoni a l’é un dij colaborador tra ij pì fedej e pì apressià tant da Alfredino che da j’àutri che a në formo la redassion: poesìe, pròse ‘d vàire argoment e ‘dcò an sl’òpera lirica, e dissegn a fan ëd la partessipassion dël Nòst un ver monument d’arcòrd e ‘d sentiment con la gionta d’ilustrassion che a contribuisso a la vesta squisìa dl’arvista. Ma soe composission a figuro ‘dcò an s’Ij Brandé, armanach ëd poesìa piemontèisa, su Piemontèis ancheuj, an s’La Slòira e l’Agenda piemontèisa.
An tuti coj ani l’amicissia con Alfredino, Bre e chi che a scriv coste righe d’arcòrd e ‘d ringrét ancreus a chërs e a ven na costuma cotidian-a ‘d soa vita. Dël 1976 a l’ha publicà, a l’ansëgna dij Brandé, J’ore dël vespr, poesìe piemontèise, con prefassion ëd Camillo Brero; dl’81 e dl’85 Franco a Ninella, a n’ann e a sinch ani da la mòrt ëd la fomna; dl’88 Otanta la veciaja a canta, dedicà a j’anvode, Valentin-a, Federica e Carlòta.
Con la mòrt ëd Franco Bertoni a l’é l’ùltim rapresentant ëd la prima generassion ëd la Companìa dij Brandé, a lòn che i sapio, che as në va. […] I chërdoma pròpi che a-i në sia pì gnun e sòn an angreva tant, se i pensoma che da cola generassion a l’é mnuje miraco la salvëssa ‘d nòsta lenga dal silensi coltural e da la dësmentia, sò arnovament e, nen mach, i lo speroma, ma i l’oma ‘d bon-e rason për fortilo, ël prinsipi d’un’época longa ‘d boneur.
Censin Pich
Piemontèis Ancheuj | N. 193, Fërvé 1999